Ahşap Panelli İkonalarda Görülen Bozulmalar ve Nedenleri

Yıl 2023, Sayı: 20, 1 - 13, 31.12.2023

Hande Kılıç

Öz

İkona kelimesi; tasvir, resim, benzemek anlamları taşımakta olup; Antik Yunancada ‘eikon’ fiilinden türetilmiştir. Hristiyanlıkta ikona bir ibadet aracıdır ve kutsal metinlerde yer alan kişileri, olayları anlatır ve belli kurallar çerçevesinde üretilirdi. Tasvir edilecek sahne, sahnedeki kişilerin kutsallık kademeleri ve buna bağlı olarak kullanılacak renk ve tonları bu kurallar doğrultusunda uygulanılırdı. Tarihte ikona zemini için farklı malzemeler denense de günümüze en fazla ulaşan ve klasikleşen ikonalar, ahşap üzerine yapılmış taşınabilir nitelikte olanlardır. İkona, yekpare ve/veya birkaç panelin birbirine yapıştırılarak meydana getirilen taşıyıcı zemin üzerine uygulanan, hazırlık katmanı, kumaş, boya ve vernik tabakası ile birlikte kimi zaman metal kaplamaların da kullanıldığı farklı niteliklere sahip malzemelerden oluşan kompozit objelerdir. Ahşap panelli ikonalar, teknik açıdan Roma İmparatorluğundan günümüze kadar her dönemde karşımıza çıkmaktadırlar. Birçok ülkede olduğu gibi ülkemiz müze envanterinde de ahşap panelli ikonaların sayıları oldukça fazladır. Eserlerin yer aldığı müze depo ve teşhir alanlarının her zaman uygun ortam koşullarını taşımaması; ahşap panelli ikonaların yapım tekniği, kullanılan alt elemanlarının farklı prensipleri, çevresel faktörler ve korunma derecesine bağlı olarak bozulma süreci başlar. Eserlerde meydana gelen bozulmaların tespiti onarımın en önemli basamağıdır. Bozulmaların teşhisi, mevcut durumun belgelenmesi ve buna yol açan faktörlerin belirlenmesi korumaya yönelik çalışma programının temelini oluşturur. Bu çalışmada ahşap panelli ikonalarda görülen bozulmalar ve bozulmaların ortaya çıkmasına neden olan etkenler tespit edilmeye çalışılmış, müze koleksiyonunda yer alan ikonalar için gelecekte oluşturulacak depo ve teşhir koşullarına yarar sağlayabilecek veriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ikona, ahşap panelli ikona, bozulma, restorasyon, konservasyon

Teşekkür

Emeğiniz için teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akkaya, T. (2000). Ortodoks İkonaları, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Dahlin, E. (2010). PROPAINT. Improved protection of paintings during exhibition, storage, and transit. Final activity report. NILU.
• Eckstein A., Joan Bacharach, S. (2014). Biological Infestations. Museum Technician Museum Management Program: Washington, DC.
• Eryurt, B. (2017). Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Grup Yağlı Boya Tuval Resminin Korunmasına Yönelik Araştırma ve Uygulama Çalışmaları, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara
• Fabbri, B. (2012). Science and conservation for museum collections. Science and Conservation for Museum Collections, 1-470.
• Grabar, I. (1993). Icon restoration. Moskow: Naumova.
• Köse, C., Erdin, N. (2004). Küf mantarlarının boyanmış ahşap yüzeylere etkileri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 54(2), 43-60.
• Özdağ, M. (2015). Antik Metallerin Restorasyonu ve Konservasyonu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Platonov. M. (2011). Distortion of icons.Russian civilization institute: Moskow.
• Rachwał, B., Bratasz, Ł., Krzemień, L., Łukomski, M., Kozłowski, R. (2012). Fatigue damage of the gesso layer in panel paintings subjected to changing climate conditions. Strain, 48(6), 474-481.
• Selçuk, H. (2004). Müzelerde Böcek ve Küf Kontrolü. İstanbul: Ege Basım.