EV TEKSTİLİNDE GIDA ATIKLARI İLE DOĞAL BOYAMA SHİBORİ UYGULAMALARI

Yıl 2024, Sayı: 23, 69 - 85, 31.12.2024

Kader Atış , Duygu İrem Can

Öz

Sanayi ve teknolojinin hızla geliştiği üretim ve tüketimin arttığı tekstil alanında da sürdürülebilirlik kavramı ile karşılaşmaktayız. Bu kavram ürünlerin üretim aşamasından tüketim aşamasına tüm süreçlerde karşımıza çıkmaktadır. Bu süreçler içinden üretim aşamasında kullanılan elyaf, iplik, kumaş vb. ürünlerin renklendirilmesinde kullanılan boyarmaddelerin çevreye olan zararları bulunmaktadır. Günlük olarak tükettiğimiz yiyecekler sonrasında gıda atıklarına dönüşmektedir. Oluşan bu gıda atıklarından bazıları doğal boyama işlemlerinde kumaş yüzeylerini renklendirmek için kullanılabilmektedir. Kumaş yüzeyi renklendirmek için kullanılan çeşitli kumaş boyama teknikleri bulunmaktadır. Bu teknikler arasında Uzakdoğu ve Asya kökenli shibori kumaş boyama tekniği yer almaktadır. Shibori kumaş boyama tekniği ile renklendirme yapılırken kumaşa çeşitli direnç işlemleri uygulanarak boyama yapılmaktadır. Bu direnç işlemleri kumaş üzerine yapılan dikiş, katlama, bağlama ya da bazı materyallerin yardımıyla gerçekleştirilen sıkıştırma işlemlerinden oluşmaktadır. Shibori tekniğinde kumaş yüzeyleri, giysiler, örtü vb. tekstil ürünleri renklendirilebilmektedir. Bu çalışmada shibori teknikleri kullanılarak gıda atıkları ile boyama çalışmaları yapılmıştır. İlk olarak seçilen kumaş üzerinde desen ve renk çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalarda doğal boyama malzemesi olarak evsel atık kategorisinde yer alan soğan kabukları, nar kabukları ve siyah çay atıkları seçilmiştir. Shibori tekniklerinden sıkma-bağlama shibori ve katlama shibori seçilmiştir. Yapılan uygulamalar bu seçimler üzerinden şekillendirilmiş ve ev tekstili alanının mutfak tekstili kategorisi için runner ve amerikan servisi ürünleri tasarlanmıştır. Doğal boyama ve shibori tekniği uygulanan kumaş yüzey çalışmaları üzerinden Clo giysi simülasyon tasarım programı yardımı ile ürün tasarımları yapılmıştır. Yapılan çalışmada ev tekstili alanına teknoloji ve doğal boyama yöntemlerinin birlikte kullanıldığı yenilikçi, çevreye duyarlı ürünler kazandırmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Gıda atığı, Doğal boyama, Ev tekstili, Shibori

Kaynakça

• Ağça, G. (2021). Moda sektöründe artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik. Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, 25, 1-15.
• Akdemir, İ. ve Korkmaz, F.D. (2021). Sürdürülebilirlik bağlamında moda ve sanat ilişkisi. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 191-207.
• Cebeci, D. (2020). Anadolu Türk dokumacılık sanatında kullanılan bazı doğal boyarmaddeler ve özellikleri. İdil, 68, 657-674.
• Durur, G. ve Paker, O. (2009). Türkiye ve Denizli’de ev tekstillerine genel bir bakış. Tekstil Mühendisleri Odası, 16 (76), 17-23.
• Genç, M. (2020). Keçede kök boya kullanımı. Folklor Akademi Dergisi, 3 (4), 33-52.
• Karadağ, R. (2007). Doğal boyamacılık. Ankara: DÖŞİM.
• Kılınç Şahin, S. ve Bekar, A. (2018). Küresel bir sorun ‘gıda atıkları’: otel işletmelerindeki boyutları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6 (4), 1039-1061. https://www.jotags.org/2018/vol6_issue4_article53.pdf, erişim tarihi: 21 Aralık 2021
• Kırmızı, G. M. (2009). Japon tekstil boyama ve desenlendirme teknikleri üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Kuzu, A., Çankaya, S. ve Mısırlı, Z.A. (2011). Tasarım tabanlı araştırma ve öğrenme ortamlarının tasarımı ve geliştirilmesinde kullanımı. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 1 (1), 19-35.
• Metlioğlu, H. ve Yakın, V. (2021). Tekstilde sürdürülebilirlik: hızlı moda markalarının sürdürülebilirlik stratejileri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11 (18), 1883-1908.
• Novak, M., Ljubojev N. ve Kovacev V. (2015). Shibori overwiew of traditional japanase fabric dyeing method. Textile Science and Economy, 230-238. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/48891711/Zbornik_2015-with-cover-page-v2.pdf?Expires=1640540439&Signature=TUb6g8dphna11thoEq9sRZdGG-VdncEZ78bkdrUXAgMflD67-eLlyw96SZCkctWLGkoxNd2G6U7LLcTTDUh0rm1FbL1EvFKXxwE-~vKIAv-4d1SwCfjH11MuZi1DLIYDX7vEKGg8DGtT6PbDjfbQRQEmALTgdq2VcvVTBx4UTJ2TsxJ5TF5NgDLTw4~UgUBsgdvvuX-g3uTbNqXUAR6NE7fUuv5WCzyLBZayrQ5sztW0b1K-mXF7CqeBDSHO5ZJ7Qi7fJGhOj~HK0cMBsAw0dq1VsccyRIz5aj7~vZJGFMHMMDruZ5hjf1CmfPkl-9m1vxtotIVsVt0E5T9winXy~w__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA#page=231, erişim tarihi: 19 Aralık 2021.
• Öğülmüş, E. (2016). Giysi tasarımında tekstil yüzeylerinin 3D program uygulamaları ile örneklendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özdem, Z. (2020). Ev tekstili sektöründe sürdürülebilirliğin tasarıma etkisi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sanat Tasarım Sempozyumu ve Dergisi, 257-274. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/65486527/Lisansustu_Ogrencileri_Sanat_ve_Tasar%C4%B1m_Sempozyumu_ve_Sergisi.pdf?1611329605=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DCollective_Memory_Transported_By_Charact.pdf&Expires=1640559764&Signature=RmBvhE~fNmhufelJSt7ZkFzDHJeTFlU67rVQarNemy~SU8ct68XhDx9EITiwMYO-05fxLB~-iufc7WeZY0L-FP3jxtLmSJdcVC1IZsZlYDKMjSbTtmLZQ4Bq2gsXZPmYSBluQno~giEwiP2Noo13vsjsLZHHKUr8KiiY6BuqPTywDr~CbTH7lYEnxJgZ8xiD8EiM2CguohfppUAd3TvAXwcvn~hjb8Pqk-2O4fUTt8BSnDh-P-R-W93o~nUBlvzauQkWGGxivtTGDjYjZBbyEo~m7p49y1yccAp3TphVXmje8vDrAr81bvqPBNwKYYFxfGUeDB6KOcPJOZv6yoxgbg__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA#page=257, erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
• Öztürk, F. ve Yılmaz Ege, J. (2019). Sürdürülebilir modanın ekolojik baskı tekniği ile değerlendirilmesi ve bir örnek uygulama. ASEAD, 6 (5), 394-406.
• Şahin, Y. ve Odabaşı, S. (2018). Sürdürülebilir kalkınmada moda tasarımcının rolüne yönelik alan yazın incelemesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14 (2), 413-425.
• Şen, H., Kaya A. ve Alpaslan B. (2018). Sürdürülebilirlik üzerine tarihsel ve güncel bir perspektif. Ekonomik Yaklaşım Derneği, 29 (107), 1-47. http://www.ekonomikyaklasim.org/fulltext/94-1522600271.pdf, erişim tarihi: 20 Aralık 2021.
• Tasmacı, M. (1998). Ev tekstili tanım, özellikler ve sınıflandırılması. Ev Tekstili Dergisi, 5 (16). İstanbul: Doğan Ofset Yay. ve Mat. A.Ş. https://docplayer.biz.tr/17702956-Birinci-bolum-ev-tekstilinin-tarihsel-gelisimi-teknik-ve-estetik-ozellikleri-1-1-ev-tekstilinin-tarihsel-gelisimi.html, erişim tarihi: 26 Aralık 2021.
• Yıldırım, L. (2007). Günümüz ev tekstil tasarımını etkileyen faktörlerin saptanması ve Türk ev tekstilindeki durumu. (Sanatta Yeterlilik Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Yıldırım, L., Erdem İşmal, Ş.Ö.ve Sağduyu G.B. (2018). Evsel ve endüstriyel atıklardaki doğal boya kaynaklarının rezerve teknikleriyle tekstil tasarımında geri kazanımları. TÜBİAK, Proje No: 216M004 Program Kodu: 3001.
• Yıldız, E. (2017). Tekstilde shibori ve stencıl baskı tekniğinin sanatsal uygulamaları. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.