SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK YAKLAŞIMINDA VEGAN DERİ VE ÜNLÜ MODACILARIN TASARIM ÖRNEKLERİ

Yıl 2024, Sayı: 23, 201 - 219, 31.12.2024

Dilek Köroğlu , Nursen Geyik Değerli

Öz

20. yüzyıldan itibaren hızlı sanayileşme, değişen tüketici davranışları, çevrenin ve canlı türlerinin bilinçsizce tahribatı ekosistem için bir tehdit oluşturmaktadır.Yaşanan bu olumsuzluklar nedeniyle sürdürülebilirlik, etik, ekolojik moda, vegan deri...vb. gibi kelimeler literatüre girmiştir. Bu kavramlar tekstil atıklarını minimum seviyeye indirmek, tekstil üretim sürecinde çevreye zarar veren uygulamaları azaltmak ve çevreci tasarımlar oluşturmak gibi anlamları karşılamaktadır. Moda sektöründeki çevresel sorunlar, su ve enerji kullanımını doğrudan etkilemekte ve canlı türlerinin azalmasına da sebep olmaktadır. Bu nedenle, moda sektörünün çevresel sürdürülebilirlik yaklaşımıyla etik uygulamaları önemsemesi gerekmektedir. Araştırmada çevreye verdiği zararlarla gündeme gelen, moda endüstrisinde önemli bir yeri olan doğal deri üretiminin olumsuz yönleri anlatılacaktır. Doğal derinin alternatifi olan vegan deri ve türleri “sürdürülebilir moda” kapsamı içinde değerlendirilecektir. Ekolojik moda yaklaşımıyla ortaya çıkan vegan deri üretim yöntemleri, tasarımcıların ve markaların vegan deriye yaklaşımı anlatılacaktır. Bitki kökenli vegan deriyle oluşturulan tasarımlardan örnekler sunularak konu görsel bakımdan desteklenecektir. Nitel araştırma yöntemlerinden eser analizi yöntemi kullanılarak sürdürülebilir moda yaklaşımında vegan deri üretimi anlatılacaktır. Çalışmanın sınırlılığı vegan deri kumaşlar ve bu kumaşlardan üretilen tasarımlar oluşturmaktadır. Güncel bir kavram olmasından dolayı vegan deri konusunda yazılmış yeterli kaynak bulunmamaktadır. Bu araştırma tekstil üretim tekniklerindeki, kaynakların doğru kullanılması, yavaş moda, geri dönüşüm, ekolojik tekstil kavramlarına bir farkındalık oluşturarak, vegan deri konusunda daha sonra yapılacak çalışmalara kaynak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, ekolojik moda, vegan deri

Kaynakça

• Açıkel, S.M., (2017). Deri Fisinaj Prosesindeki İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Tehlikeler ve Önlemleri. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, c.1, sy.1, ss. 27-36,
• Ateş, T., Asma, A., & Süel, B. (2020). Sürdürülebilir Moda Üretiminde Tasarımcının Rolü. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 6(12), 99-111.
• Berber, G.Ş., Keskin, E. (2021). Sürdürülebilir Modada Güncel Bir Yaklaşım:Vegan Deri,A Current Approach İn Sustainable Fashion:Vegan Leather,Uluslararası Kültürel Ve SosyalAraştırma Dergisi,7(2),143-157. htpps://doi.org/10.46442/intjcss.1026527
• Bilen, A., Seyitoğulları, O. (2021). Kurumsal Sosyal Sorumluluk ile Çevre Muhasebesi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi Tekstil Sektöründe Bir Araştırma, Son çağ Yayıncılık,1. Baskı
• Busch, O.V. (2022). Moda Praksisi. (Kılıç, D. Çev.), İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi,İkinci baskı
• Can, Ö., & Ayvaz, K. (2017). Tekstil ve Modada Sürdürülebilirlik. Akademia Doğa Ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 110-119. 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, GSF Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü, Isparta, Türkiye 2 Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tasarım Bilim Dalı, Konya, Türkiye
• Çavdar, B., (2014), Tabaklama İşlemlerinde Kimyasalların Deri Yolu ile Maruziyetinde Riskler ve Önlemler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi, Ankara.
• ÇSGB-İSGGM, (2011), Çalışma Yaşamında Sağlık Gözetimi Rehberi,Ankara.
• ÇSGB, (2012), 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Resmî Gazete, 28339 Deri ve Deri Mamülleri SanayiÖzel İhtisas KomisyonRaporu https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Deri-ve-Deri-Mamulleri-Sanayii-OIK-Raporu-1.pdf.
• Er, H., Deri ve Deri Mamülleri Sanayinde Ham Derinin Önemi. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi 2018: 04 (04) 114
• Erol, Ş., Pamuk, B., Aydın, Çakır, M. (2018). Sürdürülebilir Moda Anlayışı ile Deri Tasarımında Ürün Geliştirme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(74), ss. 297-309.
• Ertürk., N. (2011). Moda Kavramı, Moda Kuramları ve Güncel Moda Eğilimi Çalışmaları. Eskişehir, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi. Hakemli Dergisi,7. 1.-32
• Gürsoy, A. T. (2004). Dünden bugüne giyim kültürü ve moda. Türkiye: Mithat Giyim A.Ş.
• Kipöz, Ş. (2020). Modada Yavaşlık. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, Birinci Baskı.
• Kipöz, Ş., (2021). Sürdürülebilir Moda. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, Üçüncü Baskı.
• Kosifoğlu, E. (2022). Çevre Hareketleri Kapsamında Ekolojik Moda Pratiklerinin İncelenmesi: Bir İçerik Analizi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 7(1), 15-33.
• Odabaşı, S. (2022). Sürdürülebilir Moda Tasarımı Kavramlar ve Uygulamalar, Nobel yayıncılık, Birinci Baskı
• Önem, E., Karavana, H.A., Yorgancıoğlu, A., Başaran, B., (2017), Deri Sanayisinde İhracatı Tehdit Eden Yasaklı Maddelerin Ayakkabılık Mamül Derilerde Araştırılması, Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi,19(56), ss.410-420
• Özkendirci, B., Mekân Tekstilleri, Astana Yayınları, Birinci Baskı
• Yücel, S., Tiber, B., (2018), Hazır Giyim Endüstrisinde Sürdürülebilir Moda, Tekstil ve Mühendis Dergisi,25(112), ss.370-380.
• URL 1 https://yesilbuyume.org/surdurulebilir-urun-inisiyatifi/( Erişim Tarihi:15.06.2023)
• URL 2 https://www.plumemag.com/surdurulebilirlik-nedir/(Erişim tarihi:2.10.2023)
• URL 3 https://veganblogg.wordpress.com/2011/04/22/derinin-cevreye-verdigi-zararlar/
• URL 4 https://www.linkedin.com/pulse/vegan-deri-daha-sürdürülebilir-bir-seçenek-mi-zübeyde-şahi̇n/(Erişim Tarihi:15.05.2023)
• URL 5 https://filofibra.com.tr/tr/blog/tekstilde-surdurulebilir-uretim(Erişim Tarihi:15.07.2023)
• URL 6 https://www.btsoekonomi.com/haber-detay/dijital-urun-pasaportu)(Erişim Tarihi:15.06.2023)
• URL 7 https://www.ekoiq.com/dongusel-ekonomi-modeli-ile-bilincli-bir-moda-akimi-mumkun/ (Erişim Tarihi:06.04.2023)
• URL 8 https://thred.com/tr/stil/Kopenhag-moda-haftasında-egzotik-derilere-yasak-getiriyor/ (Erişim tarihi 25.04.2024)
• URL 9 https://vegangazete.com/vegan-deri-hakkinda-bilmeniz-gerekenler/( Erişim tarihi 25.04.2024)
• URL 10 https://www.plumemag.com.Hayvansal Deriye Alternatif Bitki Bazlı Vegan Deri Çeşitleri (Erişim tarihi: 27.02.2024)
• URL 11 https://techacute.com/pinatex-pineapples-turn-into-vegan-leather/(Erişim tarihi: 27.02.2024)
• URL 12 https://filofibra.com.tr/tr/blog/surdurulebilir-doga-dostu-kumaslarin-siniflandirilmasi(Erişim Tarihi:09.02.2024)
• URL 13 https://bigumigu.com/haber/ananas-yapraklarindan-uretilen-deri-alternatifi-kiyafetler/( Erişim Tarihi:09.02.2024)
• URL 14 https://www.btsoekonomi.com/haber-detay/ekolojik-tekstil-urunleri(Erişim Tarihi:09.06.2024)
• URL 15 https://www.sanatperver.com/elma-atiklarindan-elde-edilen-cevre-dostu-yapay-deri-leap/(Erişim Tarihi:09.01.2024)
• URL 16 https://moletik.com/kaktusten-elmaya-vegan-yapay-deriler-tekstilcilikte-hayvanlari-ve-cevreyi-kurtarabilir/
• URL 17 https://www.aa.com.tr/tr/yesilhat/iklim-degisikligi/iklim-degisikligi-dunya-genelindeki-calisanlarin-yuzde-70i-icin-saglik sorunu-oluşturuyor/1822879(Erişim Tarihi:08.04.2023)
• URL 18 https://aposto.com/s/vegan-deri-vegea/(Erişim Tarihi 13.01.2024)
• URL 19 https://www.greenmatters.com/p/vegan-leather-made-from-plants / (Erişim Tarihi 19.01.2024)
• URL 20 https://vegangazete.com/uzumden-vegan-deri-spor-ayakkabi-yapildi/(ERİŞİM Tarihi:17.06.2023)
• URL 21 https://www.dha.com.tr/yerel-haberler/izmir/zeytinin-posasindan-vegan-deri-urettiler-2172792 (Erişim Tarihi:17.06.2023)
• URL 22 https://www.sanatperver.com/stella-mccartney-vegan-deriyi-moda-dunyasina-sokmakta-kararli/(/(Erişim Tarihi 19.05.2024)
• URL 23 https://www.sanatperver.com/stella-mccartney-vegan-deriyi-moda-dunyasina-sokmakta-kararli/ / (Erişim Tarihi 19.11.2023)
• URL 24 https://bigumigu.com/haber/mantarla-ve-tekstil-atiklariyla-yaratilan-giysiler/ (Erişim Tarihi 19.11.2023)
• URL 25 https://www.peta.org/living/personal-care-fashion/vegan-luxury-handbags-spring/(Erişim Tarihi:18.07.2023)
• URL 26 https://yuzefi.com/pages/about(Erişim Tarihi:16.08.2023)
• URL 27 https://vegnews.com/2021/4/fossil-vegan-cactus-leather-tote(Erişim Tarihi:16.08.2023)
• URL 28 https://www.isbank.com.tr/blog/moda-sektorunde-surdurulebilir-trendler 12.02.2024
• URL 29 https://www.elle.com.tr/moda/moda-haberleri/modada-yeni-cag-vegan-kiyafetlerin-yukselisi(Erişim Tarihi:23.01.2024)
• URL 30 https://www.diken.com.tr/uzumden-ayakkabi-mantardan-canta-alternatif-derinin-yukselisi/(Erişim Tarihi:24.03.2024)
• URL 31 https://escarus.com/tekstil-sektorunde-atik-yonetimi/ (Erişim Tarihi:06.05.2023)
• URL 32 https://www.hzcork.com/tr/the-complete-guide-to-plant-based-leather/ (Erişim Tarihi:06.02.2024)
• URL 33 https://www.peta.org/issues/animals-used-for-clothing/ Erişim Tarihi:06.05.2023)
• URL34 https://temizenerji.org/2023/03/21/yeni-ipcc-raporu-yayinlandi-yenilenebilir-kaynaklar-daha-guvenli-bir-gelecegin-anahtari/?(Erişim Tarihi:06.04.2023)
• URL35 https://webrazzi.com/2022/08/16/mantar-ve-bitki-bazli-malzemelerden-deri-alternatifi-kumas- ureticisi-mycel-10-milyon-dolar- yatirim-aldi/ (Erişim Tarihi:06.09.2023)
• URL 36 https://www.semtrio.com/blog/biyocesitlilik-nedir?(Erişim Tarihi:09.12.2023)
• URL 37 https://www.kureselamaclar.org/ (Erişim Tarihi:06.05.2023)
• URL 38 https://filofibra.com.tr/tr/blog/tekstil-sektöründe-sürdürülebilirlik-çalışmaları-2021(Erişim Tarihi:06.05.2023)
• URL 39 https://www.btsoekonomi.com/haber-detay/tekstilde-geri-donusum-stratejileri (Erişim Tarihi:15.07.2023)
• URL 40 https://filofibra.com.tr/tr/blog/surdurulebilir-kumaslara-talep-artacak-mi? (Erişim Tarihi:15.07.2023)
• URL 41 https://www.ekoiq.com/hizli-modaya-surdurulebilir-alternatifler/( Erişim Tarihi:11.07.2023)
• URL 42 https://www.uplifers.com/doga-dostu-ve-surdurulebilir-kumas-cesitleri/ Erişim Tarihi:15.05.2023)