Vahyin İlkesel Devamlılığı ya da Kitap İçi Neshin İmkansızlığına Dair

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 43, 31.12.2019

Namık Kemal Okumuş

Öz

Özet:
Bilindiği
gibi nesh konusu, Kur’an algımızı şekillendiren teknik bir örneklem
sayılabilir. Bu yüzdendir ki sağlıklı bir vahiy tutumunun edimi adına Müslüman
geleneğin nesh konusunda ne dediği hayli önemli bir noktada durmaktadır. Zira nesh denilince öteden beri Kur’an
ve muhtemel çelişki olasılığının geleneksel tarafları üzerinde düşünmek
durumundayız. Oysaki nesh olgusuna farklı bir yaklaşım sergilemekle bu bakış
açısının hiç de doğru olmadığı kanaatine varmak işten bile değildir. Esasında
bu konudaki yaklaşımların temelinde rivâyetlerin dinleşme sürecinin tezâhürleri yatmaktadır denilebilir. Aynı şekilde, Kur’an ölçeğinde eski
şeriatların bazı hükümlerinin nesh yani iptal edilmiş olduğunun ifade edilmiş
olması, vahiy anlamında birbirini destekleyip besleyen inzâl hâlinin doğal bir
sürecine işaret eder. Bu yüzdendir ki olası bir nesh durumunda, her peygamber,
kendisinden önceki bazı uygulamaların kaldırıldığına şahitlik edebilir. Fakat
geleneksel algının yanında durduğu şekliyle, Kur’an âyetleri içerisinde bazı
iptallerin olduğunu savunmak, öncelikli olarak te’vil, tefsir ve de rivâyetlerin
değinileriyle inşâ edilmiş olan kadîm bir yaklaşımdan bahsetmekteyiz. Doğal
olarak, her tutum sahibi kişiler de bununla ilgili olarak kendi delillerini ortaya
koymaktadır. Bu çalışmada adı geçen tutumların değerlendirilmesinin yanı sıra, şeriatlar
arasındaki neshin imkânının yanında durmak suretiyle, Kur’an âyetleri
içerisinde herhangi bir neshin olamayacağı kabulünden hareket edilmiştir.
Neticede ise nesh olarak görülebilecek olan bütün bildirimlerin aynı konunun
farklı basamaklarına işaret ettiği kanaatine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şeriat, iptal, çelişki

Kaynakça

• Kaynakça Abduh, Muhammed; Rıza, M. Reşid. Menar Tefsiri/Tefsîru’l-Kur’ani’l-Hakîm. (1-14), Trc. Harun Ünal, Mehmet Erdoğan, Niyazi Beki, İbrahim Tüfekçi, Rahmi Yaran, İstanbul: Ekin Yayınları, 2011.
• Abdulbâkî, M. Fuad. el-Mu’cemu’l-müfehres li elfâzı’l-Kur’ân’il-Kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1986.
• Albayrak, Hâlis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine/Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şûle Yayınları, 1992.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şihabuddin. Rûhu’l-meâni fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-seb’i’l-mesânî. (I- XXX), Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1987.
• Ateş, Süleyman. Kur’an’da Nesh Meselesi. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1996.
• Atik, M. Kemal; Bardakoğlu, Ali; Kırca, Celal; Polat, Selahattin; Toksarı, Ali. İslamî Kavramlar. Ankara: Sema Yazar Gençlik Vakfı Yayınları, 1997.
• Buharî, Ebu Abdullah İsmail. el-Câmius-Sahîh. (I-VIII), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Candan, Abdulcelil. Kur’an’ı Nasıl Anlamalı? İstanbul: Elest Yayınları, 2007.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 1985.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbu’t-ta’rîfât. Beyrut: Yy, 1988.
• Çanga, Mahmut. Kur’an-ı Kerim Lugatı/Miftahu kelimâti’l-Kur’ân/el-Mu’cemu’l-müfehres li elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: Timaş Yayınları, 1994.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah. el-Fevzu’l-kebîr fî usûli’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye, 1987; el-Fevzu’l-kebîr. Trc. Mehmet Sofuoğlu, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Dozy, Reinhart. Supplément aux Dictionnaires Arabes. (I-II), Beyrut: Librairie du Liban, 1991.
• Ebû Dâvut, Süleyman. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît, (I-VIII), Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1990.
• Ebussuûd Efendi, Şeyhülislâm. Ebussuûd tefsiri/İrşâd-ı aklı selîm ilâ mezâyây-i Kitâbi’l-Kerîm, (I-XII), Trc. Ali Akın, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2006.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı/Meal-Tefsir. Trc. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 2000.
• Gazâlî, Ebû Hamid. el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. (I-II), Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.; el-Mustasfâ/İslâm Hukukunda Delillerle Yorum Metodolojisi. (I-II), Trc. Yunus Apaydın, Kayseri: Rey Yayıncılık, 1994.
• Güler, İlhami. Dine Yeni Yaklaşımlar, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005. Sabit Din Dinamik Şeriat. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman. Kitabu’l-ayn. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türasi’l-Arabî, 2005.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr, (I-XXX), yy., ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsuddin Muhammed. İ’lâmu’l-muvakki’în an Rabbi’l-Âlemîn. (I-IV), Mısır: Matbaatu’s-Saade, 1955.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. (I-IV), Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1969.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah ed-Dîneverî. el-Maârif-Nebîler ve Sahabîler’in Sîreti. Trc. Hasan Ege, İstanbul: Şelale Yayınları, ts.; Te’vîlu muhtelifi’l-hadîs. Beyrut: Yy, 1972; Hadis Müdafası. Trc. M. Hayri Kırbaşoğlu, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1979.
• İbn Manzûr, İmam Allame. Lisânu’l-arab. (I-XVIII), Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, 1988.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed. Bidâyetu’l-müctehid ve nihâyetu’l-muktesid, (I-IV), Kahire: Mektebetu Külliyâti’l-Ezher, 1966.
• İbn-i Abdilberr, Cemaleddin Yusuf. Câmiu’l-beyâni’l-ilmi ve fadlihi/İlmi Taşımak ve Aktarmak İçin Gerekli Hususlar. Trc. Mahmut Varhan, Ali Yücel, İstanbul: Polen-Karınca Yayınları, 2015.
• İbnu’l-Arabî, Ebû Bekir Muhammed. Ahkâmu’l-Kur’an, (I-IV), Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts. İsfehânî, Râğıb. Müfredât elfâzıl-Kur’ân. thk. S. Adnan Dâvûdî, Beyrut: Daru’ş-Şâmiyye, 1992. Müfredât/Kur’an Kavramları Sözlüğü. Trc. Yusuf Türker, İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
• İslâmoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’an/Gerekçeli Meal-Tefsir. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2014. Karagöz, İsmail. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 2005.
• Keskioğlu, Osman. Kur’an Tarihi. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi, ts.
• Kırca, Celal. Nâsih ve mensuh. “İslâmî Kavramlar” içinde, Ankara: Yy., 1997.
• Kitabı Mukaddes/ Eski ve Yeni Ahit/ Tevrat, Zebur ve İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1981.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed. el-Câmi’ul-ahkâmi’l-Kur’ân. (I-XX), Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1952.
• Kutub, Seyyid. Fîzılâl-il-Kur’an. (1-16), Trc. M. Emin Saraç; İ. Hakkı Şengüler; Bekir Karlığa, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1977.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm/Te’vîlâtu ehli’s-sünne. (I-V), Beyrut: Yy, 2004; Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Trc. Bekir Topaloğlu, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2105.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Haccac. el-Câmiu’s-sahîh. (I-III), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nesâî, Ebû Adurrrahman Ahmed. es-Sünen. (I-VIII), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Okumuş, Mesut. Ulûmu’l-Kur’ân (Kur’ân İlimleri), “Tefsir” kitabı içinde, edt. M. Akif Koç, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Okuyan, Mehmet. Kur’ân-ı Kerîm’de Çok Anlamlılık. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Özdeş, Talip. Kur’an ve Nesh Problemi. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali/Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014. Kur’an’ın Mu’tezilî Yorumu/Ebû Müslim el-İsfahânî Örneği, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Rahman, Fazlur. Tarih Boyunca İslâmî Metodoloji Sorunu. Trc. Salih Akdemir, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1995.
• Râzî, Fahruddin. Tefsîr-i kebîr/Mefatîhu’l-ğayb, (I-XXXII), Mısır: Yy, ts.
• Ringgren, Helmer. İslâm Kaderciliği. Trc. Resul Öztürk, Van: Bilge Adamlar Yayınevi, 2008.
• Suyûtî, İmam Abdurrahman Celaleddin. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, (I-II), Beyrut: Yy, 1978; el-İtkân/Kur’an İlimleri Ansiklopedisi, (1-2), Trc. Sâkıp Yıldız, Hüseyin Avni
• Çelik, İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1987.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. Beyrut: Yy, ts; er-Risâle/İslâm Hukukunun Kaynakları. Trc. Abdulkadir Şener, İbrahim Çalışkan, TDV Yayınları, Ankara 1997.
• Şâtıbî, Ebû İshak. el-Muvâfakât/İslâmî İlimler Metodolojisi. (1-4), Trc. Mehmet Erdoğan, İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• Şeyhzâde, Abdurrahman Muhammed. Mecmâu’l-Enhur fî Şerh-i Mülteka’l-Ebhur. (I-II), İstanbul: Şirket-i Sahafiye-i Osmaniyye, 1309.
• Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Esra Yayınları, 1995; Kur’an’da İki Mesele (Müteşâbih-Nesh). Konya: Selâm Yayınevi, 1987.
• Taberî, Ebû Ca’fer İbn Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. (I-XV), Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Tahanevî, Muhammed Ali b. Ali. Kitâb Keşşaf Istılahâti’l-Fünûn. (I-II), İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• Tirmîzî, Muhammed b. İsa. es-Sünen. (I-V), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Topaloğlu, Bekir; Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 2005.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri. (I-XIV), İzmir: Anadolu Yayınları, 1986.
• Zeydan, Abdulkerim. Ahkâmu’z-Zimmiyyîn ve’l-Müste’minîn fî Dâri’l- İslâm. Bağdat: Yy., 1962.
• Zülâoğlu, Fevzi. Yolumuzu Aydınlatan Kur’anî Kavramlar. İstanbul: Ekin Yayınları, 2010.