10. Sınıf Seçmeli “Peygamberimizin Hayatı” Dersi Bağlamında Gençlerin Peygamberimizin Ahlȃkî Vasıflarını Anlamlandırması

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 69 - 102, 15.07.2020

Fatma Göçmen

Öz

Bu çalışmada, öğrencilerin Peygamberimiz Hz. Muhammed (sas)’in ahlȃkî vasıflarını nasıl anlamlandırdıkları incelenmiştir. Çalışmanın amacı, “Peygamberimizin Hayatı” dersini seçmeli olarak alan ve Peygamberimizin ahlȃkî vasıflarını öğrenen gençlerin ifadelerinden yola çıkarak, kendi ahlȃkî tutum ve davranışlarında bir değişim meydana gelip gelmediğini ortaya çıkarmak ve bu dersin gençlere ahlȃkî vasıf kazandırmadaki rolüne ilişkin bir değerlendirme yapmaktır. Bu kapsamda çalışmada, ortaöğretim 10. sınıflarda seçmeli olarak okutulan “Peygamberimizin Hayatı dersinin gençlerin ahlȃkî tutum ve davranışları üzerindeki etkisi nedir?” sorusuna cevap aranmıştır. Çalışma, nitel yöntemlerden durum çalışması desenine göre tasarlanmıştır. Çalışmanın örneklemi, Kastamonu Merkez ilçede bulunan Mustafa Kaya Anadolu Lisesi’nde 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında bu dersi alan 132 öğrenci arasından seçkisiz (random) örnekleme yöntemiyle seçilmiş 40 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada, öğrencilere “Peygamberimizin Ahlȃkî Vasıfları” konusunun kazanımlarıyla ilgili altı adet açık uçlu soru sorulmuş ve öğrencilerin bu sorulara yazılı olarak verdikleri cevaplar analiz edilerek “Gençlerin Peygamberimizin Ahlȃkî Vasıflarını Anlamlandırmasına İlişkin Görüşleri” değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonunda, öğrencilerin “Peygamberimizin Hayatı” dersinde öğrendikleri ahlȃkî vasıfları kendi hayatlarında uygulama çabasında oldukları, kendilerini öz değerlendirmeye tabi tutarak daha önce yaptıkları bazı hataların farkına vardıkları ve bunları bir daha yapmama konusunda çaba sarfettikleri, kişilerarası ilişkilerinde de daha sakin, sabırlı, anlayışlı, yardımsever, merhametli, saygılı ve adil olmaya gayret ettikleri tespit edilmiştir. Öğrencilerin hemen hepsinin daha ahlȃklı davranma, hatalarını tekrarlamama, Peygamberimizin ahlȃkî vasıflarını göz önünde bulundurarak söz, tutum ve davranışlarında daha tutarlı olmaya gayret gösterdikleri ve olumlu ahlȃkî değişim ve gelişim içinde oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Peygamberimizin Hayatı, Seçmeli Ders, Ahlȃkî Vasıf, Din Eğitimi, Genç

Young People's Understanding of the Moral Qualities of Our Prophet, in the Context of the 10th Grade Elective “Life of Our Prophet” Lesson

Öz

In this study, how the students made sense of the moral qualities of our Prophet Muhammad (PBUH) was examined. The aim of the study is to reveal whether there is a change in the young people’s moral attitudes and behaviours based on the statements of the young people who have taken this lesson and learned the moral qualities of our Prophet Muhammad, and to make an assessment of the role of this lesson in giving moral qualification to the young people. In the context, in the study “What is the effect of the Life of Our Prophet lesson which is taught electively in the 10th grade, on the moral attitudes and behaviours of young people?” the answer to the question was sought. The study is designed according to the case study pattern of qualitative methods. The sample of the study consists of 40 students selected by random sampling method among 132 students who took this lesson in the 2018-2019 Academic Year at Mustafa Kaya Anatolian High School in Kastamonu Central district. In the study, six open-ended questions were asked to the students about the achievements of the “Moral Qualifications of our Prophet” and opinions of the students about the “Meaning of the Prophet’s Moral Qualifications” were analyzed by analyzing their written answers to these questions. At the end of the research, it was determined that students were more calm, patient, understanding, helpful, compassionate in their interpersonal relations, where they tried to apply the moral qualifications they learned in the Life of Our Prophet lesson in their own lives, made self-evaluation and made efforts not to make them again and they tried to be respectful and fair. Almost all of the students were observed to act more morally, not to repeat their mistakes, to strive to be more consistent in their words, attitudes, and behaviours, taking into account the moral qualities of our Prophet, and that they had positive moral change and development.

Anahtar Kelimeler

Life of Our Prophet, Elective Lesson, Moral Qualification, Religious Education, Young

تلقي الشباب الصفات الأخلاقية لنبينا (محمد) في سياق الدرس الاختياري لحياة نبينا في الصف العاشر

Öz

: في هذه الدراسة ، تم فحص كيفية تلقي الطلاب للصفات الأخلاقية لنبينا محمد (صلى الله عليه وسلم). والهدف من الدراسة هو الكشف عما إذا كان هناك تغيير في مواقفهم وسلوكياتهم الأخلاقية بناءً على أقوال الشباب الذين أخذوا هذا الدرس وتعلموا الصفات الأخلاقية لنبينا محمد ، وإجراء تقييم لدور هذا الدرس في إكساب المؤهلات الأخلاقية للشباب. في هذا السياق ، ففي الدراسة ، "ما هي آثار الدرس الاختياري لحياة نبينا في الصف العاشر في المواقف والسلوكيات الأخلاقية للشباب؟" تم البحث عن جواب على هذا السؤال. وقد تم تصميم البحث وفق منهج دراسة الحالة للطرق النوعية. وتتكون عينة الدراسة من ٤٠ طالبًا تم اختيارهم بطريقة أخذ العينات العشوائية من ١٣٢ طالبًا أخذوا هذا الدرس في العام الدراسي ٢٠١٨-٢٠١٩ في مدرسة مصطفى كايا الأناضولية الثانوية في منطقة ﻗﺴﻄﻤﻮﻧﻲ المركزية. في الدراسة تم طرح ستة أسئلة مقالية على الطلاب حول إنجازات "المؤهلات المعنوية لنبينا" وآراء الطلاب حول "معنى مؤهلات النبي المعنوية" تم تحليلها من خلال تحليل إجاباتهم المكتوبة على هذه الأسئلة. في نهاية البحث ، تم التوصل إلى أن الطلاب كانوا أكثر هدوءًا وصبرًا وفهمًا وتعاونا وعاطفة في علاقاتهم الشخصية ، حيث حاولوا تطبيق المؤهلات الأخلاقية التي تعلموها في درس حياة النبي في حياتهم الخاصة، قاموا بالتقييم الذاتي وبذلوا جهودًا كي لا يكرروا أخطائهم مرة أخرى وحاولوا أن يكونوا محترمين وعادلين. لوحظ أن جميع الطلاب تقريبًا يتصرفون بشكل أخلاقي أكثر ، ولا يكرروا أخطاءهم ، ويسعون جاهدين ليكونوا أكثر اتساقًا في كلماتهم ومواقفهم وسلوكهم ، مع مراعاة الصفات الأخلاقية لنبينا ، وأن لديهم تغيرًا وتطورا أخلاقيًا إيجابيًا.

Anahtar Kelimeler

حياة نبينا ، الدرس الاختياري ، الصفة الأخلاقية ، التربية الدينية ، الشباب

Kaynakça

• Aksoy, Erdal, Sümeyye Dülger, ve Ayşe Köksal. “Bilimsel Araştırmalarda Evren, Örneklem, Varsayım ve Değişken”. İçinde Bilimsel Araştırma Süreçleri Yöntem Teknik ve Etiğe Giriş El Kitabı, editör Özcan Güngör, 1. Baskı. 137-67. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
• Altın, Z. Şeyma, Muhammet Yılmaz, ve Ali Erdoğdu. Hz. Peygamber’i Nasıl Öğretelim? 3. Baskı. İstanbul: DEM, 2018.
• Altuntaş, Halil, ve Muzaffer Şahin. Kur’an-ı Kerim Meȃli. 4. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Atmaca, Esra. “Yaygın Din Eğitiminde Yetişkinlerin Siyer Öğrenimi Üzerine Bir Araştırma (Sakarya Örneği)”. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science 5, sy 31 (Aralık 2018): 157-74.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. 3. Baskı. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları, 2014.
• Bahçekapılı, Mehmet. Yeni Eğitim Sisteminde Seçmeli Din Dersleri İmkânlar, Fırsatlar, Aktörler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul: İlke Yayınları, 2013.
• Başkurt, İrfan. Din Eğitimi Açısından Kur’ȃn Öğretimi ve Yaz Kur’ȃn Kursları (İstanbul Örneği). 3. Baskı. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları, 2013.
• Bayar, Mustafa. “Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programlarında Hz. Peygamber Öğretimi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, sy 1 (15 Haziran 2013): 319-35.
• Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Çapçıoğlu, Fatma, ve Öznur Kalkan Açıkgöz. “Nitel Araştırmalarda Kullanılan Araştırma Teknikleri”. İçinde Bilimsel Araştırma Süreçleri Yöntem Teknik ve Etiğe Giriş El Kitabı, 1. Baskı. 203-21. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
• Gümüş, Gönül. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Programındaki Hz. Muhammed’in Hayatına Özel Öğretim Yöntemleri Açısından Bir Yaklaşım”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Katipoğlu, İshak. “Liselerde (9. ve 10. Sınıf) Seçmeli Olarak Okutulan Hz. Muhammed’in Hayatı Dersinin Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi (Samsun Örneği)”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• Kaymakcan, Recep, İbrahim Aşlamacı, Mustafa Yılmaz, ve Adnan Telli. “Seçmeli Din Eğitimi Dersleri İnceleme ve Değerlendirme Raporu”. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2013. https://dergipark.org.tr/en/pub/maruoneri/187862 (Erişim: 20.04.2019).
• Kelpetin, Mahmut. “Ortaokul ve Orta Öğretim’de ‘Hz. Muhammed’in (sas) Hayatı’ Derslerinin Sunulmasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. İçinde Siyer Öğretimi/Ortaokul ve Ortaöğretim Düzeyi, 1. Baskı. 41-74. Siyer Yayınları, 2016.
• Meydan, Hasan. “Din, Ahlak ve Değerler Alanı Seçmeli Derslerinin Öğrenci Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 40 (31 Aralık 2013): 219-50.
• Özenç, Fikret. “Dini Çeşitlilik Açısından Siyer Öğretimi”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, sy 1 (01 Haziran 2019): 7-18.
• Songur, Fatma. “Siyer Dersi Öğretim Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Isparta Örneği)”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Sözen, Hasan. “Çocuğun Din Eğitimine Hz. Muhammed’in Hayatı Bağlamında Kuramsal Bir Yaklaşım”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• T.C. MEB. Millî Eğitim Temel Kanunu (1973). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf (Erişim: 19.04.2019).
• T.C. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. “MEB Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgelerinde Değişiklik Yapılması”, 14 Ağustos 2012.
• ———. Ortaöğretim Hz. Muhammed’in Hayatı Dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı, 144 § (2012). http://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-kurul-kararlari/icerik/152.
• ———. “Ortaöğretim Peygamberimizin Hayatı Dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı”. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2017.
• Titiz, Cengiz, İsa Öztürk, ve Süleyman Uysal. Ortaöğretim Peygamberimizin Hayatı 10. 1. Baskı. Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• Türer, Celal. “İslȃm’da Ahlȃk”. İçinde Ahlȃkım, editör Mehmet Emin Özafşar ve Recai Doğan, 10. Baskı. 15-29. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Yazıbaşı, Muhammed Ali. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Gözünden Seçmeli Din Dersleri: Kırıkkale Örneği”. Dini Araştırmalar 21, sy 53 (Haziran 2018): 149-68.
• Yıldırım, Ali, ve Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 10. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Yılmaz, Ali. “5. ve 9. Sınıf Öğrencilerinin Ortaokul ve Liselerde Okutulan Seçmeli Peygamberimizin Hayatı Dersine Yönelik Görüşleri: Giresun Örneği”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 10, sy 19 (04 Aralık 2018): 425-48.
• Yurdakul, Halise. “Seçmeli Hz. Muhammed’in Hayatı Dersi 10. Sınıf Müfredat Programının Kavram Haritası Tekniği ile İşlenişi”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Yücel, Tülay. “Öğrencilere Göre Ortaöğretim Seçmeli Hz. Muhammed’in Hayatı Dersi (İzmir İli Örneği)”. Basılmamış Doktora Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Yürük, Tuğrul. “İlk ve Orta Öğretimde Din Öğretimi (Din Dersleri)”. İçinde Din Eğitimi El Kitabı, editör Recai Doğan ve Remziye Ege, 4. Baskı. 115-41. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.