Kasîde-i Hemziyye ve Üzerine Yapılan Çalışmalar

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 61 - 87, 30.06.2021

Zahir Aslan

Öz

Câhiliye döneminden itibaren Arap şiirinde en çok işlenen konulardan biri olan medih teması İslâm’la beraber mahiyet değiştirmiştir. Peygamber medihleri olarak şöhret bulan bu şiirleri klasik şiirde işlenen medih temasından ayıran en önemli hususlar; şiirin bu türünün dünyalık bir çıkar beklentisi olmadan dini saikle kaleme alınması, samimi duygularla icra edilmesi ve dini müdafaa gibi kutsal gayeler edinmesidir. Peygamber medihleri alanında en bilinen şairlerden biri olan Muhammed b. Said el-Bûsîrî’nin (ö. 695/1296 [?]) el-Kasîdetü’l-Hemziyye olarak bilinen Ümmü’l-kurâ fî medhi hayri’l-verâ adlı kasidesi Arap edebiyatında önemli bir yere sahiptir. 456 beyitten oluşan ve Bûsîrî’nin en uzun kasidesi olan bu manzum eser, şöhret olarak Bürde’nin gölgesinde kalmış olsa da konusu ve edebî sanatları kullanma maharetiyle büyük ilgi görmüştür. Ancak eserle ilgili günümüzde az sayıda çalışma yapılmıştır. Bunun sebeplerinden birisi tanınırlığının düşük olmasıdır. Bu makalede Kasîde-i Hemziyye’nin özellikleri üzerinde durulmuş, eser arûz-kâfiye açısından tahlil edilmiş ve çeviri-özet mahiyetinde muhtevası incelenmiştir. Ayrıca nazmedildiği günden günümüze kadar eser üzerine yapılan çalışmalar tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, Kaside, Medih, Bûsîrî, Hemziyye

Studies on Qasīdah Hamziyyah

Öz

The theme of ‘medih’ (praise), which is one of the most studied topics in Arabic poetry since the era of Jahiliyya, has been changed in nature under the influence of Islam. This type of poetry is written with a religious motive without any expectation of a worldly interest, and it executed with sincere feelings also has holy purposes such as religious defense. These are the most important points that distinguish these poems, which are famous as ‘medihs’ of the prophets, from the theme of ‘medih’ in classical poetry. One of the most well-known poets in the field of prophetic ‘medihs’, Mohammad ibn Saʻid al-Būsîrî (ö. 695/1296 [?]) wrote an ode called Umm al-Qurá fi Madh Khayr Al-Wara, which is also known as Qasīdah al-Hamziyyah, has an important place in Arabic literature. This work in verse, which consists of 456 couplets and is the longest ode of Bûsiri, was under the shadow of Qasīdah al-Burdah as a fame, but it attracted great attention with its subject and skill of using literary arts. However, few studies have been done on the work today since it is a underrecognized study. In this article, the characteristics of Qasīdah al-Hamziyyah have been emphasized, the work has been analyzed in terms of supply and proof, and its content has been examined from the perspective of translation-summary. In addition, the studies on the work have been tried to be determined since the day it was transversed.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Ode, Medih, Būsîrî, Hamziyyah

القصيدة الهمزية والدراسات حولها

Öz

إن المديح هو أكثر موضوع في الشعر العربي منذ عصر الجاهلية وقد تغير ماهية "المديح" مع مجيء الإسلام. ومن أهم المميزات التي تميز به المديح في عصر الإسلام عن المديح في القصائد الكلاسيكية هو المدائح النبوية؛ أنّ هذا النوع من الشعر مكتوب بدافع ديني دون أي مصالح دنيوية، ويتم إنشاؤه بمشاعر صادقة وله أغراض مقدسة مثل الدفاع عن الدين. ومن أشهر الشعراء في مجال المدائح النبوية هو محمد بن سعيد البوصيري (ت. 695/1296) وقصيدته الهمزية في المدائح النبوية. وتحتل هذه القصيدة مكانة مهمة في أدب اللغة العربية. فهذه القصيدة التي تتكون من 456 مقطعًا هي أطول قصيدة للبوصيري وإن كانت في ظل شهرة قصيدته البردة إلا أنها جذبت اهتمامًا كبيرًا في مجال اللغة العربية وآدابها بموضوعها وقدرتها على استخدام الفنون الأدبية. ومع ذلك، تم إجراء القليل من الدراسات حول القصيدة الهمزية اليوم. وهذا من أحد أسباب قلة الاعتراف بها. وفي هذه المقالة، تم التأكيد على خصائص القصيدة الهمزية، وتم تقييمها من حيث العروض والقافية، وتم فحص محتواها. بالإضافة محاولة تحديد الدراسات الخاصة بالهمزية من يوم التأليف وحتى اليوم بقدر ما يمكننا اكتشافه.

Anahtar Kelimeler

العربية, القصيدة, المديح, البوصيري, الهمزية

Kaynakça

• AAğırakça, Ahmet. “Kaynaklar Işığında İsrâ ve Miraç Olayı”. Artuklu Akademi 1/2 (2015): 1-30.
• Ahlwardt, Wilhelm. Die Handschriften Verzeichnisse der königlichen Bibliothek zu Berlin. 10 Cilt. Berlin: A. Asher & Co., 1895.
• Akgün, Hüseyin. “İnşikâk-ı Kamer Hâdisesi (Rivâyetlerin Aslu’l-Hadîs ve Hadis Coğrafyası Açısından Ele Alınması)”. Siyer Araştırmaları Dergisi /3 (Aralık 2018): 33-54.
• Aksu, Güngör. “Benî Kurayza Yahudilerinin Cezalandırılması”. Siyer Araştırmaları Dergisi /6 (Ağustos 2019): 79-98.
• Aktepe, Orhan. “Peygamberler Arasında Üstünlük Meselesi”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 5/13 (2017): 11-22.
• Aktepe, Orhan. “Kelâm İlmi Açısından Bedâ’ Anlayışı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/23 (2011): 97-116.
• Arslan, İhsan. “Risâlet Beklentisi ve Hz. Peygamber’in Doğumu Esnasında Meydana Gelen Olayların Değerlendirilmesi”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/7 (2018): 239-295.
• Aruçi, Muhammed. “Vâsıl b. Ata”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/539-541. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Atîk, Abdulaziz. İlmu’l-Arûz ve’l-Kâfiye. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1987.
• Azimli, Mehmet. “Mekke Dönemindeki Boykot Yılları Üzerine Bazı Mülahazalar”. İSTEM /7 (Aralık 2006), 55-64.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ʿârifîn esmâʾü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951, 1955.
• Benli, Ali. “Nûdehî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2,/359-360. İstanbul: TDV Yayınları, 2019.
• Bereketzâde, İsmail Hakkı. “el-Menâkıbü’s-Seniyye”. Sırât-ı Müstakîm Dergisi. 2/51 (1909), 387-389.
• Brockelmann, Carl. Târîhu’l-edebi’l-ʿArabî (Geschichte der arabischen Litteratur). Arapçaya çev. Abdühalim en-Neccâr. Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif, 5. Basım, ts.
• Bulut, Ali. “Betâvirî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-1/191-192. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Bursalı, Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2009.
• Cerârî, Abbâs. el-Edebu’l-Mağribî min hilâli zevâhirihi ve kadayâhu. Rabat: Mektebetu’l-Me‘ârif, 2. Basım, 1982.
• Cevcerî, Şemseddîn. Hayru’l-kırâ fî şerhi ummi’l-kurâ. Ankara: Millet Kütüphanesi, Feyzullah Efendi Koleksiyonu, 1672, 108 vr. http://ktp.isam.org.tr/?url=ktpgenel/findrecords.php.
• Çelebi, İlyas. “Uryânî Osman Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/632-633. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Çelebi, İlyas. “Kemalpaşazâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/245-247. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Çubukçu, Asri. “Halîme” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/338. İstanbul: 1997.
• Dayf, Şevkî. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Meârif, 1990.
• Dominik Doğu Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi. Erişim 1 Kasım 2020. https://alkindi.ideo-cairo.org/manifestation/124496
• Demâmînî, Bedrüddîn. ʿUyûnu’l-ğâmize ʿalâ habâya’r-râmize. thk. Hasan Abdullah el-Hassânî. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 2. Basım, 1994.
• Demil, Emine. Hz. Peygamber'in Risâlet Öncesi Hayatına Dair Rivâyetler. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Dervîş, Abdullah. Dirâsât fi’l-Arûz ve’l-Kâfiye. Mekke: Mektebetu’-Tâlib el-Câmi‘î, 3. Basım, 1987.
• Durmuş, İsmail. “Nazîre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/455-456. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Durmuş, İsmail. “Tef‘ile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/273-274. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Durmuş, İsmail. “Methiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/406-408. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Emin, Muhsin. A‘yânu’ş-Şîa. Thk. Hasan Emin. 12 Cilt. Beyrut: Daru’t-Teâruf li’l-Matbuât, 1983.
• Ergin, Ali Şakir. “Hansâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/46-47. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Ertürk, Hatice Nur. “Hz. Peygamber’in (s) Sütanneleri ve Sütanneye Verilmesi”. Siyer Araştırmaları Dergisi /4 (Haziran 2018), 61-84.
• Eser, Mithat. “Tarihi Realite Açısından Hz. Peygamber’in Soyunun Kutsallık Anlayışı ve Bu Anlayışın Çıkış Sebepleri”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/28 (2009), 85-104.
• Fâhûrî, Hannâ. el-Câmi‘ fî târîhi’l-edebi’l-arabî. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1986.
• Fâhûrî, Mahmud. Mûsîkâ’ş-şi‘ri’l-Arabî. Halep: Menşurâtu Câmi‘eti Haleb, 1996.
• Fas Milli Kütüphanesi. “Yazma Eserler Bölümü”. Erişim 12 Şubat 2021. http://opac.bnrm.ma:8000/cgibin/gw_2011_1_2/chameleon?sessionid=2020091421275709506&skin=bnrm&lng=ar&inst=consortium&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=174&sourcescreen=PREVPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=824232&authidu=4.
• Fâsî, Abdulkebîr el-Meczûb. Mevsû‘etu a‘lâmi’l-Mağrib. 10 Cilt. Tunus: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2. Basım, 2008.
• Güldöşüren, Arzu. “Vildan Fâik Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/108-109. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Güzel, Yüksel. Şakku’s-Sadr rivayetinin tahlili (Hz. Peygamber’in göğsünün yarılması). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Habeşî, Abdullah Mahmud. Câmi‘ş-şurûh ve’l-hevâşî. Abu Dabi: el-Mecme‘u’s-Sekâfî, 2004.
• Hâdî Selmân, Al-i Ta‘ma. ‘Aşairu Kerbela ve eseruhâ. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ, 1998.
• Hecevî, Muhammed b. Hasan. el-Fikru’s-sâmî fî târîhi’l-fıkhi’l-İslâmî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Hemedânî, Kifâyetullah. “el-Medîhu’n-nebevî ‘inde şuarâi’l-Arabiyyeti’l-Bâkistaniyyîn”. Hindistan, Pencap Üniversitesi, Mecelletü’l-Kısmi’l-‘Arabî 25 (2018), 123-142.
• Irmak, Mustafa. Kasîde-i Hemziyye ve Manzum Bir Tercümesi. Rize: STS Yayınları, 2016.
• İbn Abdurabbih Ebû Ömer Şihâbüddîn el-Endelusi. el-‘İkdu’l-ferîd. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. Kitâbu’l-arûz. Kuveyt: Dâru’l-Kalem li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 2. Basım, 1989.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-Mecme‘u’l-müesses li’l-mu‘cemi’l-müfehres. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1994.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn. es-Sîretü’n-nebeviyye. 2 Cilt. Mısır: Mektebetu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 2. Basım, 1955/1375.
• İbn Tağrîberdî, Ebu’l-Mehâsin Cemâluddîn Yûsuf. 16 Cilt. en-Nucûmu’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. Mısır: Vizâretü’s-Sekâfe, 1963.
• İbn Sûde, Abdüsselâm b. Abdülkadir. İthâfü’l-mütâliʿ bi-vefeyâti aʿlâmi’l-karni’s-sâlis ʿaşer ve’r-râbiʿ. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1997.
• İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. “İlâhiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu Veri Tabanı” Erişim 18 Ocak 2021. http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php
• İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. “Türkiye Kütüphaneleri Veri Tabanı”. Erişim 14 Şubat 2021. http://ktp.isam.org.tr/?url=ktpgenel/findrecords.php
• İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. “Türkiye Kütüphaneleri Veri Tabanı”. Erişim 19 Şubat 2021. http://ktp.isam.org.tr/?url=ktpgenel/findrecords.php
• İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. “İlâhiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu Veri Tabanı”. Erişim 13 Nisan 2021. http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php
• İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. “Türkiye Kütüphaneleri Veri Tabanı”. Erişim 4 Haziran 2021. http://ktp.isam.org.tr/?url=ktpgenel/findrecords.php
• İzgi, Cevat. “Halebî, Nûreddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/232-233. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Kandemir, M. Yaşar. “el-Câmiu’s-Sahîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/114-123. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Karabulut, Ali Rıza & Karabulut, Ahmet Turan. Mu‘cemü’t-Târîhi’t-Türâsi’l-İslâmi fî Mektebâti’l-‘âlem. 6 Cilt. Kayseri: Dâru’l-Akabe, 2001.
• Kâtip Çelebî, Mustafa b. Abdillah. Keşfu’z-zunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Kavas, Ahmet. “İbn Zekrî el-Fâsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/459. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kavas, Ahmet. “Muhammed Bello”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/512-513. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Kaya, Mahmut. “Bûsîrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/468-470. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. Hazreti Hatice el-Kübra. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-müellifîn. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• Kettânî, Muhammed Abdulhay el-İdrîsî. Fihrisü’l-fehâris. thk. İhsân Abbâs. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1982.
• Kılıç, Ünal “İslâmiyet’in Mekke Dönemi’nde Uygulanan Ambargo Olayı”. Siyer Vakfı. Erişim 26.12.2020. http://www.siyervakfi.org/dokuman/kuran-cografyasi-mekke/ders15-prof-dr-unal-kilic.pdf
• Mekkî, Mahmud Ali. el-Medâihu’n-nebeviyye. Mısır: Şeriketü’l-Mısriyyetu’l-‘âlemiyye li’n-neşr, 1991.
• Misbâh, Muhammed Fethullâh. Bürdetü’l-Bûsîrî ve eseruhâ fi’l-edebi’l-Arabiyyi’l-kadîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Murâdî, Muhammed Halîl. Silkü’d-dürer fî a‘yâni’l-karni’s-sânî ‘aşer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 3. Basım, 1988.
• Muhammed, Sadık Muhammed. Divânu’t-tahmîs. Londra: el-Merkezü’l-Hüseynî li’d-Dirâsât, 2013.
• Mübarek, Zeki. el-Medâihu’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Mehecceti’l-Baydâ, 1935.
• Mutayrî, Muhammed b. Felâh. el-Kavâ‘idu’l-arûziyye ve ahkâmu’l-kâfiyeti’l-‘Arabiyye. Kuveyt: Mektebetu Ehli’l-Eser, 2004.
• Öz, Mustafa. “Tafdîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/369-371. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özkan, Mustafa. “İrhâsâtla İlgili Rivâyetlerin Metin ve Anlam Açısından Değerlendirilmesi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14 (2016): 23-41.
• Öztürk, Levent. “Şeymâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/98-99. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özervarlı, Mehmet Sait. “Nebhânî, Yûsuf b. İsmâil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/471-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Pala, İskender & Kılıç, Filiz. “Musammat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/233-235. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Sabuncu, Ömer. Hz. Peygamber'in İlk Hanımı Hz. Hatice’nin Hayatı ve Kişiliği. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Salmazzem, Mehmet. “Ayın Yarılması Meselesine Dair Tefsirlerdeki Yorum Farklılıkları”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/2 (Aralık 2018): 859-884.
• Salim, Mahmud. el-Medâihu’n-nebeviyye hettâ nihâyeti’l-‘asri’l-Memlûkî. Şam: Dâru’l-Fikr, ts.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Abdirrahman. ed-Dav’u’l-Lâmi‘ li-ehli’l-karni’t-tâsi. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
• Sünbâtî, Şihabuddîn Ahmed b. Ahmed b. Abdulhak. Şerhu’l-kasîdeti’l-hemziyye fî medhi Hayri’l-beriyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Darülmesnevî, 445, 52 vr.
• Sûsî, Muhammed Muhtâr. Sûsü’l-ʿâlime. Fas: Matbaatu’l-Muhammediyye, 1960.
• Şâzelî, Muhammed en-Neyfer. Ümmü’l-Kurâ fî medhi Hayri’l-verâ. Filistin: Vâhetu Âli’l-Beyt li İhyâi’t-Türâsî ve’l-‘ulûm, ts. Şensoy, Sedat. “Reşer, Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/10-11. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Şeşen, Ramazan. “Ahmed Şevkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/136-138. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Tahrânî, Âgâ Büzürg-i. ez-Zerî‘a ilâ tesânîfi’ş-Şî‘a. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Advâ, 1983.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfu Istılâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1996.
• ‘Uceylî, Süleymân b. Ömer. el-Futûhâtu’l-Ahmediyye bi’l-minehi’l-Muhammediyye. Mısır: el-Matbaatü’l-Hayriyye, 1303.
• Uğur, Hatice. “Sevâhilî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/579-581. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Waardenburg, Jacques. “Teslîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/548-549. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. Yavuz, Salih Sabri. İsrâ ve Mirac. İstanbul: Pınar Yayınları, 2011.
• Yemenî, Muhammed b. Muhammed b. Yahya. el-Mülhak Bedru’t-tâli’ bi mehâsini men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Yücel, Yusuf İbrahim. Arap edebiyatında nebevi medihler bağlamında Ömer Harpûtî’nin Kasîde-i Bürde Şerhi. Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Zevalsiz, Halit. “Fârûkî, Abdulbâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/177-178. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Ziriklî, Hayrüddîn. el-A‘lâm kâmûsü terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-‘Arab ve’l-müsta‘ribîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dârul-ʻİlm liʼl-Melâyîn, 15. Basım, 2002.