Saʻdi Şirazi’nin Bağdat Mersiyesinde Kur’an ve Hadisten İktibasların Edebi Açıdan Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 25 - 41, 27.06.2022

Nasiruddin Mazhari

Öz

Saʿdî Şîrâzî, Fars edebiyatının önde gelen şâirlerindendir. Farsçanın yanı sıra yüzlerce Arapça şiiri bulunan şâirin Arapça kaleme aldığı Bağdat Mersiyesi’nin şiirleri arasında müstesna bir yeri vardır. Yalnızca Fars ve Arap edebiyatında değil, İslâmî ilimlerde de derin müktesabata sahip olan Saʿdî Şîrâzî’nin eserlerinde sık sık Kur’ân âyetleri ve hadis rivayetlerinden yapılan iktibaslarla karşılaşmak mümkündür. Bunda Nizâmiye Medresesesi’nde aldığı eğitimin etkisi yadsınamaz. Şiirlerinde belağatın neredeyse bütün inceliklerine yer veren Saʿdî, iktibas sanatını da herkes tarafından kabul gören bir ustalıkla kullanmaktadır. Bu edebî ve belaği inceliğin izlerine şâirin Bağdat Mersiyesi’nde de rastlanmaktadır. Saʿdî Şîrâzî tarafından kaleme alınan bu kaside tarihî değerinin yanı sıra, dokunaklı bir muhtevaya sahip olan uzun bir mersiyedir. Bu makalede ilk olarak “iktibas” teriminin tanımı üzerinde kısaca durulmuş, sonrasında Bağdat Mersiyesi’nde Kur’ân âyetlerinden ve hadis rivayetlerinden yapılan iktibaslar tespit edilerek değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Saʿdî Şîrâzî, Bağdat Mersiyesi, Moğollar, Şiir, İktibas., Saʿdî Şîrâzî, Bağdat Mersiyesi, Moğollar, Şiir, İktibas.

Teşekkür

شكرا كثيرا

نظرة أدبية لاقتباسات السعدي الشيرازي من القرآن و الحديث في مرثيته لبغداد

Öz

سعدي شيرازي أحد الشعراء البارزين في الأدب الفارسي الذي له المئات من الأشعار العربي إضافة إلى أشعاره الفارسية. و مرثية بغداد لها مكانة خاصة بين أشعاره العربية. و بجانب وقوفه على اللغة العربية و الفارسية أنه كان عالما و واقفا في العلوم الإسلامية المتداولة في زمانه، و لهذا نستطيع أن نرى في أشعاره الكثير من الإقتباسات من آي القرآن و الأحاديث النبوية و النصوص الدينية. وهذا الفضل راجع أيضا إلى المدرسة النظامية في بغداد التي تخرج فيها. و قد استخدم السعدي الشيرازي فن الإقتباس في أشعاره باتقان تلقاه أهل العلم و الأدب بالقبول. و من الممكن أن نرى هذه الرقة و الدقة في أسلوب الإقتباس في مرثية بغداد أيضا. وهذه القصيدة التي كتبها السعدي الشيرازي في رثاء بغداد طويلة ذات محتوى مؤثر بالإضافة إلى قيمتها التاريخية. في هذه المقالة تم الكلام بايجاز عن تعريف مصطلح الإقتباس وبعده تم تحديد و تقييم الإقتباسات من الآيات و الأحاديث في مرثيته القيمة.

Anahtar Kelimeler

سعدي شيرازي، مرثية بغداد، المغول، الشعر، الإقتباس

Literary Evaluation of Quotations from the Qur'anand Hadith in Saʻdi Shirazi's Baghdad Elegy

Öz

Saʿdî Şîrâzî is one of the leading poets of Persian literature. The poet, who has hundreds of Arabic poems in addition to Persian, has an exceptional place among the poems of Baghdad Elegy, which was written in Arabic. It is possible to frequently encounter quotations from Qur'anic verses and hadith narrations in the works of Sa'dî Şîrâzî, who has deep acquis not only in Persian and Arabic literature, but also in Islamic sciences. The influence of the education she received at the Nizamiye Madrasah in this is undeniable. Saʿdî, who includes almost all the subtleties of rhetoric in her poems, uses the art of quotation with a mastery that is accepted by everyone. These literary subtleties are also found in the poet's Baghdad Elegy. Written by Saʿdî Şîrâzî, this ode is a long elegy with a touching content as well as its historical value. In this article, firstly, the definition of the term "quotation" was briefly emphasized, then the quotations made from the Qur'anic verses and hadith narrations in the Baghdad Elegy were determined and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Sa’dî Sherazi, Bagdat Elegye, Mongols, Poem, Quotation.

Kaynakça

• Abdî, Muhammed b. İshak. Fethu’l-babfi’l-künave’l-elkap. thk. Ebu Kuteybe Nazar Muhammed el-Faryabi, Riyad: Mektebetu’l-Kevser, 1416/1996.
• Ahmed b. Hanbel, Ahamed b. Muhammed eş-Şeybâni. Müsned. thk. Abdullah b. Muhsin et-Türki. Beyrut: Müassesetü’r-Risâle, 1422/2001.
• Akyüz, Yakup- Mazharî, Nasseruddin “Sadi Şirazi Düşüncesinde İnsan ve Zaman”. Uluslararası İslam Medeniyetinde İnsan ve Zaman Sempozyumu Bildirileri, (Türkiye-Konya, 08-11 Ekim 2015). Ed. Bilal Kuşpınar. 305-318. İstanbul: Bilir Matbaacılık, 2016.
• Avnî, Hamid. el-Minhacu’l-Vazifi’l-Belağa. 5 Cilt. Kahire, ts.
• Beyhaki, Ahmed b. Huseyin. el-Esmâuve’s-Sıfât. thk. Abdullah b. Muhammed, 2 Cilt. Cidde: Mektebetu’s-Sevâdi,1413/1993.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail el- Buhari, el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâruİbn-i Kesîr, 1407/1987.
• Curcanî, Yahya b. Hüsyn, Tertibü’l-Emalî el-Hamisiyye li’ş-Şeceri, thk. Muhammed Hasan. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• Çetin, Kaska, “Sa’dî-i Şirazi’nin Mersiyeleri” Bitlis İslamiyat Dergisi, 1/1 (Haziran 2019), 45-54.
• Emel, İbrahim. el-Eseru’l-Arabî fi Edeb-i Saʻdi Şirazi. Kahire: Daru’l-Kütübi’l Mısriyye, 1420/2000.
• Esvar, Musa. Der Resâ-i Bağdat, Nigahi be Kasâid-i Arabi Saʻdi. Tahran: Saʻdi Şinasi, 1391/2012.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsfehâni. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiya.10 Cilt. Kahire: es-Seâde, 1393/1974.