Dilbilgisel üslubun anlamsal rehberliğinde bağlamın rolü

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 105 - 117, 27.12.2022

Halid Hamedu

Öz

Bağlam dilcilerin çok önem verdikleri gramatik ve semantik incelemelerde manayı belirlemek ve anlayabilmek için etkin bir rol oynamaktadır. Bu nedenle modern ve klasik alimler nezdinde gramatik ve semantik incelemeler açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu araştırma bağlamı, içinde bulunduğu konumdan koparmaksızın zaman ve mekan açısından anlamları ortaya koymak suretiyle önemini açıklamayı hedeflemektedir. Nitekim bağlam ile semantik arasındaki ilişki tartışmalı bir konudur. Bağlamın çeşitli yönleriyle amaç ve anlamı ortaya çıkarma hususundaki önemi saptanmıştır. Bununla birlikte bağlamın iletişimsel sorunların birçoğunda anlam ve gayenin belirlenmesinde en iyi yöntemin bağlamın bilinmesi olduğu sonucuna ulaşmak için farklı bağlamlarda muhtemel anlamların tercih edilmesi noktasında da önemli olduğu açıktır. Bağlam, konuşma ve cümle kurgularında kelimenin anlamını ortaya koymak için sanatsal bir ipucudur.

Anahtar Kelimeler

Bağlam, Semantik, Anlam, Belirli.

دور السِّياق في التوجيه الدِّلاليِّ للأسلوبِ النَّحويِّ

Öz

تكمن أهمِّيَّة السِّياق في دوره الفاعل في تحديد المعنى وفهمه، وهو في الدراسة النَّحوية والدِّلالية موضعُ اهتمام اللغويين ومثارُ كلامهم، لذلك يشغل حيِّزاً كبيراً في الدراساتِ النحوية والدِّلالية عند القدماء والمحدثين. ويستعرض هذا البحث السياقَ مبيِّناً أهمِّيته في الكشف عن الدلالات الزمانية والمكانية دون عزلها عن السياق، لأنَّ العلاقة بين السياق والدلالة تكادُ تكون جدليةً، وقد أثبت السياقُ بأوجُهه المتعدِّدةِ جدارتَه في الكشف عن المعنى والغرض، وكذلك الترجيحَ بين الدِّلالاتِ المحتمَلةِ في السياقات المختلفة، لنصلَ إلى نتيجةٍ مفادُها أنَّ السياقَ هو الحلُّ الأمثلُ لتحديد الدِّلالة والغرض في الكثير من الإشكالياتِ التخاطبيَّة؛ فهو القرينةُ الفنيَّةُ الكاشفةُ للوجْه المُرادِ من المفردةِ في سياقِ الخطاب والتراكيب.

Kaynakça

• 1. Ahmed Keddûr, Mebâdiu’l-Lisâniyyat, Daru’l-Fikr, Dımâşk 1999.
• 2.Ahmedu’l-Mütevekkil, el-Vezâifu’t-Tedâvulîyyeh fi’l-Lugati’l-‘Arabiyye, Daru’l-Sikâfeti, 1. bs., ed-Daru’l-Beydâ 1985
• 3.Ahmed Muhtar Ömer, ‘İlmu’l-Dilâle, Mektebetu Daru’l-‘Urube, 1. bs., Kuveyt ,1982.
• 4.Imil Bedii Yakub, el-Müacemülmüfassal Fi Şeuahidilarabiya, elhzanallugaviya(11 ) Darulkütüblilmiyti, 1. bs., Bayrut, 1996
• 5.el-Bağdadi Abdulkadir b. ömer , Hizanetu’l-Edeb ve Lubbu libâb’I Lisâni’l-Arab, Daru’s-Sadir, Beyrût, bty ,
• 6. İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân, el-Hasâis, thk. Muhammed Ali Naccar, Daru’l-Hudâ, 2. bs. Bayrût.bty.,
• 7.İbn-i Hicce el-Hamevî, Alî b. Abdillâh, Hizânetu’l-Edeb ve Ğâyetu’l-Ereb, thk. İsâm Şaîytû, Dâr-u Mektebeti’l-Hilâl, Beyrut 1987.
• 8. İbn_i Manzûr Muhammed b. Mekrem, Lisânu’l-Arab, Dâr-u Sadr, Beyrut 2000.
• 9. İbn-I Hişâm Cemâluddîn, Muğni’l-Lebîb an Kutubi’l-‘Eârîb, Tahkik: Mâzin el-Mubârek Muhammed Ali Hamadallah, Daru’l-Fikr, Beyrut 1998.
• 10. Ebu’l-Berekât el-Enbârî, Abdurrahmân b. Muhammed, el-Beyân fî Ğarîb-i İ’râbi’l-Kur’ân, Thk. Tâhâ Abdulhamîd, el-hey’etu’l-Mısriyye el-Âmme li’l-Kitab, Kahire 1980.
• 11.Tamir Sellûm, Nazariyyetu’l-Luğa ve’l-Cemâl fi’l-Nakdi’l-’Arabî, Daru’l-Hivâr 1. bs. el-Lazikîyye, 1983.
• 12. Temmam Hassan, el-Beyân fî ravaii’l-Kur’an : dirase lugaviyye ve üslubiyye li’n-nassi’l-Kur’ani. Kahire : Âlemü'l-Kütüb, 2000/1420.
• 13. Temmam Hassan, el-Lugatü’l-Arabiyye : ma’nâhâ ve mebnâhâ .3 bs. Kahire : Alemü’l-Kütüb, 2009/1430.
• 14. Ebû Bekr Abdülkahir b. Abdurrahman Abdülkahir el-Cürcani, . Delailü'l-i'caz.; thk: Muhammed Reşid Rıza. Beyrut : Dârü’l-Ma’ârife, 1980.
• 15.Jostaf Cronaim, Divânu Ebî Düaâd el-İyâdî, Hârise b. el-Haccâc, Dirasat fi’l-Edebi’l-Arabî, ter: İhsan Abbas, Mektebetul-Hayat, 1959 Beyrut.
• 16. Hilmi ebu Halil, el-Kelimetu, Dirasetun Luğaviyyetun Mu’cemiyye, el-Hey’etu’l-Mısriyye li’l-Kitab, el-İskenderiyye 1980.
• 17. Muhammed Yusuf Hablas, el-Bahsu’d-Dilâlîyyi inde’l-Usûliyyîn, Mektebetu Alemi’l-Kutub, 1991 Mısır.
• 18.el- Radi el-Esterabadi, Muhammed b. Hasan. Şerhü’l-kafiye, Thk:Ahmed el-siyid, Kahire, el-mektabatut-taufikiya -- [y.y., t.y.]
• 19. Robert dipojrand, en-Nassu ve’l-Hitâbu ve’l-İcrâ, trc. Temmam Hassan, Âlemu’l-Kutub, 1998 Kahire.
• 20. Ebü'l-Kâsım Cârullah Zemahşerî, Ömer b. Mahmûd , el-Keşşaf an hakaikı gavamizi’t-tenzil ve uyuni'l-ekavil fî vücuhi't-te’vil. b. Mustafa hüsein Ahmed, ez- Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî [t.y.]
• 21. Stifin Olman, Devru’l-Kelimeti fi’l-Luğa, trc. Kemal Bişr, Mektebetu’ş-Şebâb, Misr, 1986. 22.Sibeveyhi , Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber, Kitâbu Sibeveyhi, thk: Abdüsselam Muhammed Harun, Dâru’l-Cîl, . Beyrut. [t.y].
• 23. Salah Fadl, Belâğatu’l-Hitâb ve İlmu’n-Nass, eş-Şeriketu’l-Alemisyye li’n-Neşr, Mektebet-u Lubnân, 1996 , Beyrut.
• 24. Taha Abdurrahman , el-Lisan ve’l-mizan ev, et-Teküseri’l-akli. Beyrut : el-Merkezü’s-Sekafi’l-Garbi, 1998.
• 25. Abdulhakim Râdî, Nazariyyetu’l-Luğa fi’n-Nakdi’l-Arabî, Mektebu’l-Hanci 1980 Kahire.
• 26. Abdullah el-Gazzâmî, el-Hatîetu ve’t-Tefkîr, en-Nâdî el-Edebî es-Sakafî, 1985 Cidde.
• 27. Fadiryas, el-Luğa, trc. Abdulhamid ed-Devâhlî, Muhammed Kassas, Mektebetu el-Englo-mısriyye, 1950 y.y.
• 28. Fazıl Salih es-Samerrai, Belağatu’l-Kelime fi’t-Ta’biri’l-Kur’ânî, Daru Ammar, Amman, 2001.
• 29. Fazıl Salih es-Samerrai, et-Ta’biri’l-Kur’ânî, Daru Ammar, Amman, 2001.
• 30. Kemal Beşer, İlmu’l-Luğa el-İctimaiyye, Daru’s-Sekafeti’l-Arabiyye, 1994.
• 31. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Divanu’n-Nabiğati’z-Zubyani, Daru’l-Mearif, Mısır 1977.
• 32. Muhammed Hamase Abdullatif, el-Alametu’l-İ’rabiyye fi’l-Cümle, Camiatu’l-Kuveyt, 1984.
• 33. Muhammed Hamase Abdullatif, en-Nahvu ve’d-Delale, Kahire 1983.
• 34. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Şerhu Divani Umar b. ebî Rebia, Daru’l-Endelus, 1988.
• 35. Muhammed es-Sa’rân, İlmu’l-Luğa, Daru’n-Nahda, Beyrut 1396.
• 37. Muhammed Alî el-Hûlî, Mu’cemu İlmi’l-Luğa en-Nazarî, Mektebetu Lübnan 1982.
• 38. Muhammed Yusuf Hablas, el-Bahsu’d-Delâlî inde’l-Usuliyyin, Mektebetu Alemi’l-Kutub, 1991.
• 39.Nihad el-Musa, Nazariyyetu’’n-Nahvi’l-Arabiyye fî Dav’I Menahici’n-Nazari’l-Luğaviyyi’l-Hadis, el-Muessesetu’l-Arabiyye li’d-Dirasat, 1980.
• 40. Yusra Abdulgani Abdullah, Divanu’l-Hirnik binti Heffan, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1990.