Rezîn b. Muâviye es-Sarakustî’nin et-Tecrîd li’s-sıhâh ve’s-sünen Kitabının İlim Bölümünün Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 30, 27.12.2022

Mustafa Aydın

Öz

Rezîn b. Mûaviye es-Sarakustî (ö. 535/1140), Kütüb-i sitte ismiyle meşhur olan altı hadis kitabındaki rivâyetleri ilk defa derleyerek, et-Tecrîd li’s-sıhâh ve’s-sünen adlı eserinde bir araya getiren âlimdir. Mecdüddîn İbnü’l-Esîr (öl. 606/1210), onun kitabını incelemiş ve sonucunda hadislerin bâb başlığıyla uyumsuzluğu, tekrarlar ve olması gerektiği halde bazı rivâyetlere yer verilmemesi gibi tespit etmiş olduğu birtakım hususlardan dolayı bunları gidermek amacıyla kendisi Câmiʿu’l-usûl li-ehâdîsi’r-Resûl ismiyle yeni bir eser telif etmiştir. Çalışmada Rezîn b. Muâviye’nin kitabının el yazma nüshasının İlim bölümü bu bağlamda ele alınmıştır. Rezîn b. Muâviye’nin kitabının bâb başlıklarını oluştururken referans aldığı Buhârî’nin el-Câmiu’s-sahîh isimli eserinin İlim bölümü, bâb başlıkları ve altında yer alan rivâyetler mukayeseli bir şekilde ele alınarak, İbnü’l-Esîr’in, kitap hakkında ifade ettiği hususlar araştırılmış ve örnekleriyle değerlendirilmiştir. Eserlerdeki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Alanında ilk olması dolayısıyla Rezîn b. Muâviye ve eseri, hadis tarihi açısından önemlidir ve tespit edebildiğimiz kadarıyla da hakkında bu anlamda bir çalışma bulunmamaktadır. Bu açıdan çalışmanın alana katkı sunacağı ve yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kütüb-i sitte, Rezîn b. Muâviye, et-Tecrîd li’s-sıhâh ve’s-sünen, Kitâbü’l-ilim.

Evaluation of the Science Section of Razin Ibn al-Mu'āviyye’s book al-Tajrid li al-sıhah ve al-sunan

Öz

Razin Ibn al-Mu'āviyye al-Saragosti (d. 535/1140) is the scholar who compiled the narrations in six hadith books, which are famous with the name Kutub al-sittah, for the first time, and brought them together in his book called al-Tajrid li al-sıhah ve al-sunan. Majd ad-Din Ibn al-Athir (d. 606/1210) examined his book and determined some issues such as the inconsistency of the hadiths with the title of the chapter, repetitions and the omission of some narrations even though they should be. Therefore, he wrote a new book under the name of Jami' al-Usul fi Ahadeth ar-Rasul in order to eliminate them. In this study, the Science section of the manuscript copy of Razin Ibn al-Mu'āviyye's book is discussed in this context. The Science section of al-Bukhārī's al- Jami' al-sahih, which Razin Ibn al-Mu'āviyye takes as reference while creating the chapter titles of his book, the chapter titles and the narrations under it are discussed in a comparative way. The matters expressed by Ibn al-Athir about the book were researched and evaluated with examples. In addition, The similarities and differences in the books were tried to be revealed. Razin Ibn al-Mu'āviyye and his book are important in terms of the history of hadith as it is the first in its field and as far as we can determine, there is no study on this subject. In this respect, it is thought that this study will contribute to the field and be useful.

Kaynakça

• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dârü’l-Erkâm, 1416/1995.
• Ceylan, Hanifi. Mecdüddîn İbnü’l-Esîr (v. 606/1210) ve Hadisçiliği. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri, Doktora Tezi, 2020.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Câmiu’l-Usûl li-Ehâdîsi’r-Resûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/136. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1434/2013.
• Güner, Osman. “İbn Mace’nin Süneni ve Kütüb-i Sitte’deki Yeri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1996), 191-209.
• Hâzimî, Ebûbekir Muḥammed b. Mûsâ b. Osmân el-Hemedânî Zeynuddîn. ʿUcâletu’l-mubtedî ve fuḍâletu’l-müntehî fi’n-neseb. thk. ʿAbdullâh Kennûn. Kahire: y.y., 1393/1973.
• İbn Ferḥûn, İbrâhîm b. ʿAlî b. Muḥammed b. Ferḥûn el-Yaʿmerî. ed-Dîbâcu’l-muẕheb fî maʿrifeti aʿyâni’l-ʿulemâʾi’l-meẕheb. thk. Muḥammed el-Aḥmedî Ebû’n-Nûr. 2 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs̱, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1379/1959.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddîn. Câmiu’l-Usûl Tecüme ve Şerh. çev. Kemal Sandıkçı - Muhsin Koçak. 19 Cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 2008.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddîn. Câmiʿu’l-usûl li-ehâdîsi’r-Rasûl. thk. Abdülkadir el-Arnaût. 17 Cilt. Dımeşk: Mektebetü Dârü’l-Beyân, 1392/1972.
• Kandemir, M. Yaşar. “Kütüb-i Sitte”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/6-8. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvatta’. thk. Halîl b. Me’mûn Şeyha. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1429/2008.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dârü’l-Erkâm, 1419/1999.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1430/2009.
• Özpınar, Recep. İbnü’l-Esîr’in Hadis Usulcülüğü (Câmiu’l-Usûl Mukaddimesi Özelinde). İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Sarakustî, Rezîn b. Muâviye. et-Tecrîd li’s-sıhâh ve’s-sünen (Riyad: İmam Muhammed b. Suud İslâm Üniversitesi, خ/8978, 729/1329) vr. 18. (https://www.alukah.net/library/0/121446 – son erişim tarihi: 20/10/2022)
• Semʿânî, Ebû Saʿd ʿAbdulkerîm b. Muḥammed b. Manṣûr el-Mervezî. et-Tahbîr fî’l-Muʿcemi’l-kebîr. thk. Munîre Nâcî Sâlim. 2 Cilt. Bağdat: Rîâsetu Dîvâni’l-ʾEvḳâf, 1395/1975.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1429/2008.
• Ubûdî, Câsim. “Sarakusta”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/113-115. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Abdullah b. Zübeyr b. Avvâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/145-146. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Yılmaz, Muhammet. “Sadreddin Konevî’nin Huzurunda Okunan İbnü’l-Esîr’in Câmi’u’l- Usûl Adlı Eserinin Semâ Kayıtları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2013), 1-19.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ez-. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnâut ve heyeti. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1405/1985.