Osmanlı-İran Savaşları Esnasında Trabzon ve Çevresinde Eşkıyalık Faaliyetleri (1723-1727)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 75 - 87, 27.12.2022

Mehmet Kazdal

Öz

Eşkıya sözcüğü, sözlük anlamı itibariyle “bedbaht, talihsiz, günahkâr ve âsi” gibi manaları ihtiva eden Arapça şakî kelimesinin çoğuludur. Osmanlı Devletinin hâkim olduğu geniş coğrafyada birtakım asayiş problemlerinin olması kaçınılmazdı. Söz konusu asayiş problemleri ordunun seferde olduğu savaş dönemlerinde ise daha da artmaktaydı. Araştırmamız 1723 yılında başlayıp 4 Ekim 1727 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Afgan Hotakî hanedanı arasında imzalanan Hemedan Antlaşması vesilesiyle son bulan Osmanlı-İran savaşları esnasında Trabzon ve çevresinde gerçekleşen eşkıyalık hadiselerini konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Osmanlı Devleti, İran Seferleri, Trabzon, Eşkıyalık

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• BOA. A.{DVNS. MHM.d, 130,131,132, 133, 134,135.
• BOA. AE.SAMD.III 101/10049.
• BOA. İE.MDN. 3/191.
• BOA. KK.d. 523/64, 95
• BOA.C.ADL. 80/4796.
• Trabzon Şer’iye Sicilleri, No: 1907, s. 129.
• Kaynak ve Araştırma Eserleri
• Altunbay, Mustafa. “Klasik Dönemde Osmanlıda Madencilik”. Türkler Ansiklopedisi. X/791-801. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2003.
• Bardakoğlu, Ali - İlgürel, Mücteba. “Eşkıya”. TDV İslam Ansiklopedisi. XI/463-469. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
• Baş, Yaşar. “Ki̇ğı Demi̇r Madeni̇ ve Humbarahanesi̇”. Turkish Studies 6/4 (Fall 2011), 409-430.
• Başar, Fahameddin. Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı (1717-1730). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.
• Bilge, Sadık Müfit. Osmanlı Çağı’nda Kafkasya 1454-1829 (Tarih-Toplum-Ekonomi). İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Çelebi, Fevzi. 18.Yüzyıldan Günümüze Gürcü Tarihinin Ana Hatları. İzmir: Duvar Yayınları, 2020.
• Dönmezer, Sulhi. Kriminoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 6. Basım, 1981.
• Fedakar, Cengiz. “Kafkasya’da Osmanlı Tahkîmatı: Sohum Kalesi (1723-1729)”. Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 2 (2017), 163-194.
• Genç, Mehmet. “İltizam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. XXII/154-158. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Genç, Mehmet. “Mukataa”. TDV İslam Ansiklopedisi. XXXI/129-132. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Güler, İbrahim. “XVIII. Yüzyılda Orta Karadeniz Bölgesinde Eşkıyalık Hareketleri”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi XV (1995), 187-219.
• Gümüş, Nebi. “Tiflis’te İkinci Osmanlı Hâkimiyeti ve 18. Yüzyıl Osmanlı-Gürcü İlişkileri”. Osmanlı Tarihi. IV-II.Kısım/915-943. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010.
• Köse, Osman. “XIX. Yüzyılda Gümüşhane Madenleri”. 289-312. Trabzon: Trabzon Valiliği, 2002.
• Külbilge, İlker. 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1703-1747). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2010.
• Özbek, Nadir. İmparatorluğun Bedeli- Osmanlı’da Vergi, Siyaset ve Toplumsal Adalet (1839-1908). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Özcan, Abdulkadir. “Serdengeçti”. TDV İslam Ansiklopedisi. XXXVI/554-555. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Özkaya, Yücel. “Mütesellim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. XXXII/203-204. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Râşid Mehmed Efendi - Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi. Târîh-i Râşid ve Zeyli. çev. Abdülkadir Özcan vd. I-III Cilt. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
• Usta, Sebahittin. “Trabzon İmâret-iHatuni̇ye Vakfı ve Geli̇rleri̇ (1550-1650)”. Karadeniz İncelemeleri Dergisi XI/21 (2016), 225-250.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1978.
• Vali̇yev, Elvin - Yörük, Doğan. “Güney Kafkasya’da Osmanlı Hâki̇mi̇yeti̇ (1723-1735)”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 40 (24 Kasım 2016), 15-28.