Klasik ve Modern Tefsirler Bağlamında Mübhemâtü’l-Kur’ân

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 89 - 104, 27.12.2022

Havva Ayşe Sainkaplan Muhammet Yılmaz

Öz

İlk asırdan günümüze Kur’ân’ı Kerîm’i anlamaya dair pek çok çalışma yapılmış, sistematik bir hüviyet kazanan bu çalışmalar da çoğunlukla farklı disiplinlere ayrılarak devam edegelmiştir. Kur’ân’ın çok yönlü olarak incelenmesinin bir sonucu olan bu disiplinlerin en önemlilerinden birisi de Mübhemâtü’l-Kur’ân ilmidir. Mübhemâtü’l-Kur’ân ilmi, kendi ismiyle veya ne olduğunu açıklayan bir sözle belirtilmeyip sadece ism-i işaret, ism-i mevsûl veya zamir gibi edatlarla ifade edilen âyetleri konu edinmektedir. Daha çok rivayete dayandığı belirtilen bu ilimde; Kitâb-ı Mukaddes’ten, tarih araştırmalarından ve bilimsel bulguların sonuçlarından da yararlanmanın mümkün olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda klasik tefsirlerde rivayet bilgisi üzerinden Kur’ân’daki müphem lafızlara yüklenen anlamların çağdaş müfessirler tarafından ne ölçüde kabul gördüğü cevaplanması gereken bir sorudur. İşte bu çalışmada Mübhemâtü’l Kur'ân ilminin tarihi seyri, kaynakları, eleştirildiği noktalara kısaca değinilmesinin ardından mübhem kabul edilen âyetlerden bazıları klasik ve modern tefsirler bağlamında değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Dolayısıyla müphem lafızlara yüklenen anlam konusunda klasik ve modern tefsirler arasındaki yaklaşım farkı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, klasik, modern, mübhem, Mübhemâtü’l-Kur’ân.

Kaynakça

• Albayrak, Halis. “Mübhematu’l-Kur’an İlmi ve Kur’an Tefsirindeki Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (1992), 155-182.
• Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim’in Yüce Meali ve Çağdaş Tefsiri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1982.
• Birışık, Abdulhamit. “Ulûmü’l-Kur’ân”. 42/132-135. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Dilbilgisi Sarf-Nahiv-Edatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2004.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2018.
• Erten, Mevlüt. “Mübhemâtü’l-Kur’ân ve Fırkalar (İdeolojik Tefsir)”. EKEV Akademi Dergisi 3/1 (2001), 65-84.
• Gezer, Süleyman. “Kur’an’daki Belirsiz Anlatımlar / Mübhemât Sözlü Dil Bağlamında Bir Yaklaşım”. Hitit Üniversitesi (Gazi Üniversitesi) Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (Şubat 2002), 253-264.
• İbn Ebî Hâtim. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. Riyad: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1998.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
• Kara, Osman. “Kur’an’daki Mübhem İfadelerin Çeviri Sorunu”. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi [Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi] 4/1 (2018), 257-282.
• Karaman, Hayreddin vd. Kurʿan Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006.
• Kaya, Hatice. Kur’an Mübhemlerinin Tahlili. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, ts.
• Mevdûdî, Seyyid Ebü’l-A’la. Tefhimü’l-Kur’an: Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri. çev. Muhammed Han Kayanî vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasan. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Darû İhyai’turas, 1423.
• Mücâhid b. Cebr, Ebü’l-Haccâc. Tefsirü’l-imam Mücahid b. Cebr. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-İslâmî el-Hadise, 1989.
• Öztürk, Mustafa. “‘Mübhematü’l-Kur’an’ ve İmamiyye Şiası”. Dinî Araştırmalar 3/8 (1420 2000), 117-136.
• Sayı, Ali. Firavun, Hâmân ve Kârun Kaşısında Hz. Musa. İstanbul: İz Yayıncılık, 1999.
• Semerkandî, Seyyid Alaeddin Ali b. Yahya. Tefsir-i Semerkandî (Bahrü’l-ulum). y.y., t.y.
• Süheyli, Ebü’l-Kasım Abdurrahmân b Abdillâh es-. et-Ta’rif ve’l-i’lâm fima übhime mine’l-esma’ ve’l-a’lam fi’l-Kur’ani’l-Kerim. Mısır: Mektebetü’l-Ezheri’l-Kübra, 1938.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân es-. el-İtkan fî ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2004.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân es-. Müfhemâtü’l-akrân fî mübhemâti’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü Ulûmü’l-Kur’an, 1982.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiü’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tay, Hekim. “Tefsir Faaliyetlerinde Mübhemâtü’l-Kur’ân İlminin Yeri: Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944) Örneği”. Diyanet İlmi Dergi 55/3 (2019), 751-781.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Zehraveyn, ts.
• Yüksel, Muhammed Bahaeddin. “Mahiyet ve Muhatap Açısından Mübhemâtu’l-Kur’ân”. Dinî Araştırmalar 21/53 (2018), 55-78.