The Superiority of the Companions' (Ṣaḥāba) Generation over Other Generations

Yıl 2023, Sayı: 14, 115 - 138, 31.12.2023

Abdurrahım Yesılmen

Öz

The companions of the Prophet Muhammad, known as the Sahaba, have been revered by Muslims throughout history as a virtuous generation and their contributions to Islam have been remembered with respect. As a result, a vast body of literature has emerged regarding the Sahaba, including works titled Ma'rifat al-Sahaba (Knowledge of the Companions) and Fada'il al-Sahaba (Virtues of the Companions). These sources also include narrations about the relative rankings of certain individuals and groups among the companions. It is noteworthy that some Hadith and Kalam books that address the issue of superiority also discuss the status of the Sahaba compared to other Muslim groups. As a result of the investigation, it was discovered that, based on the verses and fadâil hadiths relating to the Companions' generation, the majority of scholars regarded the Companions as more virtuous individuals than the people of subsequent generations. Particularly, according to a view associated with, Ibn ʿAbd al-Barr it cannot be stated categorically that the companions who did not participate in the Battle of Badr or the Pledge of Ridwan (Bayʻat ar-Riḍwān) are more virtuous than people from later generations. This study examines different views and evidences on the subject and presents evaluations of these perspectives.

Anahtar Kelimeler

Hadīth, Ṣaḥāba, Afdaliyyat (Excellence), Tafḍīl (Superiority), Faḍāʾil (Virtue)

Sahâbe Neslinin Diğer Nesillerden Üstünlüğü Meselesi

Öz

Hz. Peygamber’in ashâbı tarih boyunca Müslümanlar tarafından fazîletli bir nesil olarak kabul edilmiş ve İslam’a yaptıkları hizmetler saygıyla anılmıştır. Buna bağlı olarak sahâbe hakkında “ma’rifetü’s-sahâbe” ve “fezâilü’s-sahâbe” diye geniş bir literatür meydana gelmiştir. İlgili kaynaklar içerisinde sahâbîlerin bazı şahıs ve grupları içerisindeki efdaliyet sıralamaları ile ilgili rivâyetlere de yer verilmektedir. Efdaliyet konusunun ele alındığı bazı Hadis ve Kelâm kitaplarında sahâbîlerin diğer Müslüman gruplara göre durumlarının da tartışma konusu edildiği dikkat çekmektedir. Yapılan araştırma neticesinde sahâbe nesli ile ilgili âyetler ve fezâil hadislerinden hareketle âlimlerin çoğunluğunun sahâbîleri fert fert kendilerinden sonraki nesillerin insanlarından daha fazîletli şahıslar olarak değerlendirdikleri anlaşılmıştır. Dolayısıyla bu görüş çalışma boyunca yaygın görüş olarak nitelenmiştir. Özellikle İbn Abdilber ile özdeşleşen farklı bir görüşe göre ise Ashâb-ı Bedir ve Ehl-i Bey‘atü’r-Rıdvân içerisinde bulunmayan sahâbîlerin sonraki nesillerin insanlarından fazîletli oldukları mutlak olarak söylenemez. Bu çalışmada konu ile ilgili farlı görüş sahiplerine ve delillerine değinilmekte, ayrıca görüşler ile ilgili değerlendirmeler yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sahâbe, Efdaliyet, Tafdîl, Fazîlet

Kaynakça

• Açıklamalı Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Mehmet Yaşar Kandemir vd. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2009.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö. 241/855). Fezâilü’s-sahâbe. thk. Vasiyullah b. Muhammed Abbâs. 2 Cilt. Beyrût: y.y., 1403/1983.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö. 241/855). el-Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnavût vd. 50 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Alâî, Ebû Saîd Salâhuddîn Halîl b. Keykeldî (ö. 761/1359). Tahkîku münîfi'r-rütbe li men sebete lehu şerîfü's-suhbe. thk. Muhammed Süleyman el-Eşkar. Umman 1412/1991.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillah b. Mahmûd el-Hüseynî el-Âlûsî (ö. 1270/1854). el-Ecvibetü’l-‘Irâkıyye ‘ale’l-es’ileti’l-Lâhûriyye. thk. Abdullah b. bû Şu‘ayb el-Buhârî. Riyad:y.y., 1428/2007.
• Aydemir, Selahattin. İlk Müslüman Nesillerin Üstünlüğü Düşüncesi ve “İnsanların En Hayırlısı Benim Asrımda Yaşayanlardır…” Rivayetinin Tahlil ve Tenkidi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Aynî, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed el-Aynî (ö. 855/1451). ‘Umdetü’l-kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed el-Basrî el-Bâkıllânî (ö. 403/1013). Menâkıbü’l-eimmeti’l-erba‘a. thk. Semîre Ferhât. Beyrût: y.y., 1422/2002.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali el-Beyhakî (ö. 458/1066). Menâkıbü’ş-Şâfi‘î. thk. es-Seyyid Ahmed Sakr. 2 Cilt. Kâhire: y.y., 1390-1391/1970-1971.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâ‘îl el-Buhârî. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafâ Dîb el-Buğa. 7 Cilt. Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 1414/1993.
• Dehlevî, eş-Şâh Veliyullah Ahmed b. Abdirrahîm (ö. 1176/1762). Huccetullahi’l-bâliğa. thk. es-Seyyid Sâbık. 2 Cilt. Beyrût: y.y., 1426/2005.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şu ‘ayb el-Arnavût. 7 Cilt. b.y.: Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• Ebû Seyf eş-Şizîfî, Muhammed b. Abdirrahmân. Mebâhisü’l-müfâdale fi’l-‘akîde. Riyad: Dâru İbn Affân, 1411/1991.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahâbe Hukuku ve Ashâba Saygısızlığın Dînî Hükmü”. Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) 8/1 (2010), 7-32.
• Fettenî, Cemâlüddîn Muhammed Tâhir b. ‘Ali es-Sıddîkî el-Hindî el-Fettenî (ö. 986/1578). Mecme‘u bihâri’l-envâr fî ğarâibi’t-tenzîl ve letâifi’l-ahbâr. 5 Cilt. Haydarabad: y.y., 1387/1967.
• Güler, Zekeriya. Hadis Günlüğü. Konya: Hüner Yayınevi, 2011.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. ‘Ali b. Sâbit el-Bağdâdî (ö. 463/1070). el-Kifâye fî ma’rifeti usûli ‘ilmi’r-rivâye. thk. Ebû Abdillah es-Sûrekî vd. Medine: y.y., ts.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillah b. Abdilber el-Kurtubî en-Nemerî (ö. 463/1070). Câmi‘u beyâni’l-‘ilm ve fadluh. thk. Ebü’l-Eşbâl ez-Züheyrî. 2 Cilt. Riyad: y.y., 1414/1994.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillah b. Abdilber el-Kurtubî en-Nemerî (ö. 463/1070). el-İstî‘âb fî ma‘rifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrût: y.y., 1412/1992.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillah b. Abdilber el-Kurtubî en-Nemerî (ö. 463/1070). et-Temhîd lima fi’l-Muvatta’ mine’l-me‘ânî ve’l-esânîd. thk. Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî vd. 26 Cilt. Rabat: y.y., 1387/1967.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillah b. Abdilber el-Kurtubî en-Nemerî (ö. 463/1070). el-İstizkâr. thk. Sâlim Muhammed Atâ vd. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbas Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Alî (ö. 974/1567). es-Savâ‘iku’l-muhrika fi’r-redd ‘alâ ehli’l-bida‘ ve’z-zendeka. thk. Âdil Şûşe. Kahire: y.y., 1429/2008.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Hacer el-Askalânî (ö. 852/1448). el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd vd. 8 Cilt. Beyrût: y.y., 1415/1995.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Hacer el-Askalânî (ö. 852/1448). Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî vd. 13 Cilt. Kahire: y.y., 1407/1986.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Hacer el-Askalânî (ö. 852/1448). Nüzhetü’n-nazar. thk. Abdullah b. Dayfullah er-Ruhaylî. Riyad: Matba‘atu Sefîr, 1422/2001.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Hazm el- Endelûsî el-Kurtubî (ö. 456/1064). Risâle fi’l-müfâdale beyne’s-sahâbe. thk. Sa‘îd el- Afgânî. Dımaşk: y.y., 1435/2014.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî (ö. 354/965). Sahîhu İbn Hibbân el-Müsnedü’s-sahîh: ale’t-tekâsîm ve’l-envâ‘. thk. Mehmet Ali Sönmez-Halis Aydemir. 7 Cilt. Beyrût: y.y., 2012/1433.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd b. Mâce (ö. 273/886). es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-‘Arabiyye, t.s.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalim b. Teymiyye el-Harrânî (ö. 728/1328). el-Akîdetü’l-vâsıtiyye. thk. Alevî b. Abdilkâdir es-Sekkâf. Zahran: y.y., 1433/2012.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalim b. Teymiyye el-Harrânî (ö. 728/1328). Mecmû‘u fetâvâ şeyhi’l-İslâm Ahmed b. Teymiyye. nşr. Abdurrahmân b. Muhammed b. Kâsım vd. 37 Cilt. Medine: y.y., 1425/2004.
• İbnü’l-Mülakkın, Sirâcüddîn Ebû Hafs Ömer b. Alî eş-Şâfi‘î (ö. 804/1401), et-Tavdîh li şerhi’l-Câmi‘i’s-sahîh, Dımaşk: Dârü’n-Nevâdir, 1429/2008.
• Kastallânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî (ö. 923/1517). el-Mevâhibü’l-ledünniyye bi’l-minehi’l-Muhammediyye. thk. Sâlih Ahmed eş-Şamî. 4 Cilt. Beyrût: y.y., 1425/2004.
• Kastallânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî (ö. 923/1517). İrşâdü’s-sârî li şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: el-Matba‘atü’l-kübrâ el-Emîriyye, 1323/1905.
• Kettânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Cafer b. İdris el-Kettânî (1345/1927). Nazmü'l-mütenâsir mine'l-hadîsi'l-mütevâtir. thk. Şeref Hicâzî. Mısır: Dârü'l-Kütübi’s-Selefiyye, ts.
• Köktaş, Yavuz. “Hadislerde Efdaliyet Anlayışına Dair”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 17 (2003), 125-162.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Kurtubî (ö. 671/1273), el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mübeyyinü lima tedammenehü mine’s-sünneti ve âyi’l-Furkân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Beyrût: y.y., 1427/2006.
• Lâlekâî, Hibetüllâh b. Hasan b. Mansûr et-Taberî el-Lâlekâî (ö. 418/1027). Şerhu usûli i‘tikâdi Ehli’s-sünne ve’l-cemâ‘a. thk. Ahmed b. Sa‘d el-Ğâmidî. 9 Cilt. Riyad: y.y., 1416/1995.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn Alî el-Münâvî (ö. 1031/1622). Feyzu’l-kadîr şerhu’l-Câmi’i’s-sağîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-ticâriyyetü’l-kübrâ, 1356/1937.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875). el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrût: y.y., 1412/1991.
• Nâsır b. Ali Âiz, Hasan eş-Şeyh. Akîdetü Ehli’s-sünne ve’l-cemâ‘a fi’s-sahâbeti’l-kirâm. 3 Cilt. Medine: el-Câmi‘atü’l-İslâmiyye, 1430/2009.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref en-Nevevî (ö. 676/1277). Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî (ö. 676/1277). 18 Cilt. Beyrût: y.y., 1972/1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Fetâva’l-İmâm en-Nevevî: el-Mesâilü’l-mensûre. Mürettip: Alâeddin İbnü’l-Attâr. thk. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1417/1996.
• Seffârînî, Ebü’l-‘Avn Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed es-Seffârînî el-Hanbelî (ö. 1188/1774). Levâmi‘ü’l-envâri’l-behiyye ve sevâtı‘ü’l-esrâri’l-eseriyye li şerhi’d-dürreti’l-mudiyye fi ‘akdi’l-firkati’l-mardiyye. thk. Halid b. Muhammed b. Zafir el-Kahtani vd. 3 Cilt. Riyad: y.y., 2016/1437.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed es-Sehâvî (ö. 902/1497). Şerhü't-Takrîb ve’t-teysîr li ma‘rifeti süneni'l-Beşîri'n-Nezîr (s.a.s.) li’l-İmâm en-Nevevî. thk. Ali b. Ahmed el-Kindî. Abudabi: y.y., 1428/2007.
• Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ et-Tirmizî (ö. 279/892). Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Mısır: Mataba ‘atu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
• Yeşilmen, Abdurrahim. Sahâbe Arasında Efdaliyet Konusu ve Efdaliyetin Hadis Kaynaklarına Yansıması. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.