Eşmûnî’nin Menârü’l-Hüdâ Adlı Eseri ve Vakf-İbtidâ ile İlgili Değerlendirmeleri

Yıl 2024, Sayı: 15-16, 167 - 188, 30.11.2024

Kenan Aklan

https://doi.org/10.70971/akademikus.1551942

Öz

Anlamın tamam olduğu yerde durmak suretiyle sesi ve nefesi kesmeyi ifade eden “vakf” ile yine anlamın uygun olduğu yerden okumayı başlatma veya devam etme demek olan “ibtidâ” bir yandan okuyucuya sağlıklı bir tilavet imkânı vermesi bakımından kolaylık sayılırken diğer taraftan da Kur’an’ın manasını koruma ve daha iyi anlaşılmasında yardımcı bir disiplin olarak görülmektedir. Kıraat ve tefsir eserlerinde ilm-i kırâatin alt disiplini olarak addedilen vakf ve ibtidâya dair çeşitli eserler kaleme alınmış, bunların büyük çoğunluğu günümüze ulaşma imkânı bulabilmiştir. Hicrî on birinci yy. Mısırlı âlimlerden olan Abdülkerîm el-Eşmûnî’nin Menârü’hüdâ fi’l-vakf ve’l-ibtidâ adlı kitabı da bu doğrultuda kaleme alınmış önemli kaynaklardandır. Çünkü Eşmûnî kitabında, kendisinden önce telif edilmiş önemli vakf ve ibtidâ eserlerinden ve âlimlerin görüşlerinden istifade ettiği gibi, bazen kendi değerlendirmelerini de ortaya koyarak kanaatimizce bu alana önemli katkılarda bulunmuştur. Eserinde, birçok âyetin tahlilinde istifade ettiği başta âyet ya da hadis rivayeti olmak üzere kıraat ihtilafı, sarf-nahiv konuları, şiirler vb. unsurların varlığı müellifin ilmî yönden çok yönlülüğünün göstergesi sayılabilir. Çalışmamızda öncelikle Eşmûnî’nin hayatı ve ilmî şahsiyetiyle ilgili muhtasar bilgiler verildikten sonra Menârül’-hüdâ eserinin içeriği ana hatlarıyla zikredilecektir. Ardından müellifin, adı geçen eserde vakf ve ibtidâ taksimatına temas edilecektir. Bu esnada vakf ve ibtidâ ile ilgili gerek bazı âlimlerin gerekse müellifin şahsî kanaati kabul edilen görüşlerine de kısaca yer verilecektir. Çalışmanın, ülkemizde yürütülen akademik çalışmalarda vakf ve kıraat ilişkisini Eşmûnî ve eseri bağlamında inceleyen yeni araştırmalara katkı sunması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, vakf ve ibtidâ, Eşmûnî, Üşmûnî, menârü'l-hüdâ

Etik Beyan

Bu çalışma Prof. Dr. Erdoğan Baş danışmanlığında tamamlanan “Kıraat farklılıklarının vakf ve ibtidâya etkisi (Secâvendî ve Uşmûnî örneği)” başlıklı yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmıştır.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Al-Ashmūnī's work Menār al-Hudā and his evaluations on Waqf-Ibtidā

Öz

Waqf”, which means stopping the voice and breath by stopping at the place where the meaning is complete, and ‘ibtidā’, which means starting or continuing the reading from the place where the meaning is appropriate, are considered as a convenience in terms of providing the reader with a healthy recitation opportunity on the one hand, and on the other hand, it is seen as a discipline that helps to preserve and better understand the meaning of the Qur'an. Various works on waqf and ibtidāʾ, which are considered to be sub-disciplines of the science of qiraat and tafsīr, have been written, most of which have survived to the present day. The book Menār al-ḥudā fī al-waqf wa'l-ibtidā by ʿAbd al-Karīm al-Ashmūnī, an Egyptian scholar of the eleventh century, is one of the important sources written in this direction. Because al-Ashmūnī not only benefited from the important works on waqf and ibtidā written before him and the opinions of scholars, but also made important contributions to this field by sometimes putting forward his own evaluations. The presence of elements such as the narration of verses or hadiths, Qiraat disputes, sarf-nahiv topics, poems, etc., which he utilized in the analysis of many verses in his work, can be considered as an indicator of the author's scholarly versatility. In our study, first of all, after giving brief information about al-Ashmūnī's life and scholarly personality, the content of his work Menār al-ḥudā will be outlined. Then, the author's division of waqf and ibtidā in the aforementioned work will be touched upon. In the meantime, the views of some scholars on waqf and ibtidā, as well as the author's personal opinion, will be briefly mentioned. The study is intended to contribute to new academic studies in our country that examine the relationship between waqf and qiraat in the context of al-Ashmūnī and his work.

Anahtar Kelimeler

Qiraat, waqf and ibtidā, al-Ashmūnī, al-Ushmūnī, Menār al-hudā

Etik Beyan

This study was completed under the supervision of Prof. Dr. Erdoğan Baş. the effect of differences on waqf and ibtidāya (the example of Secāwandī and Usmūnī)” based on his master's thesis.

Destekleyen Kurum

The author(s) acknowledge that they received no external funding in support of this research.

Kaynakça

• Referans1 Abdülkâdir, Muhammed. İthâfü’l-fudalâ’ muhtasaru Menârü’l-hudâ fî beyâni’l-vakf ve’l-ibtidâ’, ts.
• Referans2 Akaslan, Yaşar. “İbnü’l-Cezerî’nin ‘Yedi Harf’ Meselesi Üzerindeki Fikirleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/2 (2018), 265-303.
• Referans3 Akîrî, el-Minhâl Ahmed b. Muhammed. “Mesâilu’l-hılâf ‘inde’l-İmâmi’l-Eşmûnî fi’l-vakf ve’l-ibridâ’ fî kitâbihî Menaru’l-hudâ fî beyâni’l-vakf ve’l-ibtidâ’ cem’an ve dirâseten (errub’u’l-evvel min sûreti’l-Bakarati enmûzecen)”. Mecelletü Câmiati Ümmülkurâ li-‘Ulûmi’ş-Şeri‘âti ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye 94 (Eylül 2023), 1-17. https://doi.org/10.54940/si21352653
• Referans4 Aklan, Kenan. Kıraat Farklılıklarının Vakf ve İbtidâya Etkisi (Secâvendî ve Üşmûnî Örneği). Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Referans5 Ateş, Süleyman. “İrşâdü’l-Akli’s-Selîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/456-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Referans6 Bostan, Osman. Ahmed er-Rüşdî ve Mürşidü’t-Talebe Adlı Eserinin Kıraat İlmindeki Yeri. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
• Referans7 Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-luga ve sıhâhi’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülgafur Attar. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyin, 4. Basım, 1990. Referans8 Çetin, Abdurrahman. Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.