İslam’a Davet Yolunda Bir Lanet-Rahmet Çelişkisi Örneği (Davet Mektuplarına Verilen Olumsuz Tepkilere Yönelik Hz. Muhammed’in Bedduaları)

Yıl 2025, Sayı: 17, 131 - 150, 31.05.2025

Abdurrahman Demirci

https://doi.org/10.70971/akademikus.1685353

Öz

Bu çalışma, milâdi 7. asırda Arap yarımadasındaki önemli kabile liderleri ve kralların, bölgedeki imparatorların İslâm’a davet mektuplarına yönelik gösterdiği sert tepkileri ve Hz. Muhammed’in bunlara beddualarını içeren rivayetlerin tarihsel gerçekliğini incelemektedir. İslam tarihi, siyer ve hadis kaynaklarında söz konusu liderlere gönderilen mektup ve elçi rivayetleri geniş yer tutmaktadır. İslam’ın tebliğ sürecinin yer aldığı bu rivayetleri içeren kaynaklarda davet mektuplarına ve elçilere verilen olumlu cevaplar ve lütufkâr karşılıklar, genelde risâletin hakikatine dair birer delil olarak değerlendirilmektedir. Ancak mektuplara gösterilen olumsuz ve sert tepkilere yönelik Hz. Muhammed’in ettiği beddualar ise adeta bir cezalandırma nedeni olarak görülmekte ve ileride gerçekleşen fetih süreci bu beddualar üzerinden değerlendirilmektedir. Dolayısıyla bu durum, fetih sürecindeki başarıların bir dayanağı olarak gösterilmektedir. Çalışmada beddua içerikli söz konusu rivayetler öncelikle sıhhat itibariyle irdelenmekte, ardından ise bağlam ve tebliğ bütünlüğü çerçevesinde analiz edilmektedir. Makale, mektuplara gösterilen sert ve olumsuz tepkilere edilen bedduaların tarihsel bir gerçekliğinin olmadığını tespit etmektedir. Hz. Peygamber’in tebliğ sürecine aykırı bir durum arz eden söz konusu beddua rivayetleri, sonradan gerçekleşen başarılı fetihlerle değil bizzat Hz. Peygamber’in tebliğ süreci üzerinden değerlendirilmesi gerekir. Çalışma, temel kaynaklarda yer alan bu yöndeki beddua rivayetlerinin uydurulduğunu ve zamanla tebliğ sürecine dair malumata eklendiğini tespit etmektedir. Makale, bu tarz rivayetlerin risâletin rahmet yönünü gölgelediğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi , Hz. Muhammed , Beddua , Davet Mektubu , Tebliğ , Kisrâ , Necâşî

Etik Beyan

Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Teşekkür

Makalenin şekillenmesinde kıymetli katkılarından dolayı Ömer Faruk Doğangül'e, Abdülaziz Kıranşal'a, Abdülkerim Öner'e Abdürrahim Ergin'e müteşekkirim.

Curse-Mercy Contradiction in the Process of Invitation to Islam (The Prophet Muhammad's Curses on the Negative Reactions to His Letters)

Öz

This study examines the historical authenticity of the narrations of the harsh responses of important tribal leaders, kings of the Arabian Peninsula and regional emperors to the Prophet Muhammad’s letters inviting them to Islam in the 7th century AD, and the Prophet’s subsequent curses upon them. Primary sources of Islamic history, such as the sīrah and hadith, contain narrations of the letters and emissaries dispatched to these leaders, as well as interpretations of the positive replies and gracious responses to the invitations and accounts of the process of Islamic tabligh, as evidence of the truth of the prophetic message. In contrast, the Prophet’s curses in response to the negative and hostile reactions to his letters are often perceived as acts of punishment, and later conquests are interpreted in light of these curses. In other words, the success of the conquests is, in part, attributed to these curses. The study first scrutinizes the authenticity of the narrations containing such curses, and then analyzes them within the historical context and integrity of tabligh. The article finds that the curses supposedly made in response to the harsh and negative reactions to the letters are not supported historically, and in fact contradict the nature of the Prophet’s tabligh. It is thus suggested that they be evaluated in light of the process of tabligh rather than later conquests, and that the curses/narrations found in primary sources may have been fabricated, only later becoming part of the established tabligh canon. The article ultimately argues that such narrations are in stark contrast to the merciful aspect of nubuwwah.

Anahtar Kelimeler

History of Islam , The Prophet Muhammad , Curse , Invitatiton Letter , Tabligh , Chosroes , Negus

Etik Beyan

This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Kaynakça

• Azimli, Mehmet, Siyeri Farklı Okumak II/Medine Yılları, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
• el-Belâẑurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir, Futûhu'l-Buldân, Beyrut: Dâru ve Mektebetu'l-Hilâl, 1988.
• el-Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. ʿAlî el-Ḫusrevcerdî el-Ḫurâsânî, Delâʾilu'n-Nübüvve. nşr. ʿAbdu'lmuʿṭî Ḳalʿacî, 7 Cilt, Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye-Dâru'r-Reyyân, 1408/1988.
• Beykaya, Büşra, Siyer Kaynaklarına Göre Hz. Muhammed’in Duaları ve Bedduaları. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• el-Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmail, el-Câmiʿu'l-Musnedu's-Sahîhu'l-Muhtasar. nşr. Muḥammed Zuheyr en-Nâsır, 9 cilt. Beyrut: Dâru Ṭûku'n-Necât, 1. Basım. 1422H.
• el-Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed, el-Câmiʿu'l-Musnedu's-Sahîhu'l-Muhtasar. nşr. Muhammed Zuheyr en-Nâsır, 9 Cilt, Beyrut: Dâru Ṭûku'n-Necât, 1422H.
• Çağrıcı, Mustafa, “Beddua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 5/297-298. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Ebû Nuʿaym, Ahmed b. Abdullâh el-Isbehânî, Delâʾilu'n-Nubuvve. nşr. Muhammed Ravâs Kalʿacî, Abdulberr Abbâs, 2 Cilt. Beyrut: Dâru'n-Nefâis, 1406/1986.
• Ebû Ubeyd, Kasım b. Sellâm, Kitâbu’l-Emvâl. thk. Seyyid b. Receb, 2 Cilt. Mısır: Dâru’l-Hedyu’n- Nebevî, 1428/2007.
• Hamidullah, Muhammed, Hz. Peygamber’in Altı Orijinal Diplomatik Mektubu, çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: Beyan Yayınları, 2007.
• Heykel, Muhammed Hüseyin, Hz. Muhammed’in Hayatı, çev. Vahdettin İnce, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.
• İbn Abdilhakem, Ebû'l-Ḳâsım Abdurrahman, Futûhu Mısr ve'l-Mağrib. thk. Muḥammed Sabîḥ (Kahire: Mektebetu Medbûlî, 1974.
• İbnu'l-Cevzî, Ebu'l-Ferec ʿAbdurrahmân, ed-Duʿafâʾ ve'l-Metrûkûn. nşr. Abdullâh el-Kâdî, 3 Cilt, Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1406/1985.
• İbn Ebî Ḥâtim, Ebû Muḥammed Abdurrahman, el-Cerḥ ve't-Taʿdîl. nşr. Ṭabʿatu Meclisi Dâîreti'l-Maʿârifi'l-ʿOŝmâniyye, 9 Cilt. Haydarâbâd, Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâŝi'l-ʿArabî, 1371/ 1952.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebû'l-Fadl Ahmed, Fethu'l-Bârî Şerhu Sahîḥ el-Buhârî. nşr. Muhibbuddîn el-Hatîb, 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1379/s1959.
• İbn Ḥadîde, ʿAbdullâh b. Muḥammed, el-Misbâḥu'l-Mudî fî Kuttâbi'n-Nebiyyi'l-Ummî ve Rusulihi ilâ Mulûki'l-Ardi min Arabiyyin ve Acemî. nşr. Muḥammed Azîmu'd-Dîn, 2 cilt. Beyrût: Âlemu'l-Kutub, ts.
• İbn Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed, el-Musned. nşr. Şuayb el-Arnaut vd., 50 cilt, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1419/1998.
• İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ İsmâîl b. ʿOmar, el-Bidâye ve'n-Nihâye. nşr. ʿAbdullâh b. ʿAbdi'l-Muhsin et- Turkî, 21 Cilt. Cîze: Dâru Hicr,1418/1997.
• İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ İsmâîl, es-Sîretu'n-Nebevîyye/el-Bidâye ve'n-Nihâye'den. nşr. Mustafâ Abdulvahid, 4 cilt, Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1976.
• İbn Saʿd, Ebū ʿAbdullâh Muḥammed. et-Ṭabaḳâtu'l-Kubrâ. nşr. Alî Muḥammed ʿOmar, 11 Cilt. Kahire: Mektebetu'l-Ḫancî, 1. Basım, 1421/2001.
• el-Makdisî, Mutahhar b. Tahir, Kitabu’l-Bed ve’t-Târih, Mektebetu’s-Sekâfetu’d-Dîniyye. nşr. Clement Huart, 6 cilt. Paris: Mektebetu’s-Seḳâfetu’d-Dîniyye, 1927.
• Müslim, Ebû'l-Ḥasen Müslim b. el-Ḥaccâc. el-Müsnedu's-Saḥîhu'l-Muhtasar. nşr. Heyet, 7 Cilt. Kahire: Dâru't-Teʾsîl, ts.
• Naskali, Esko, “Sâsânîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/174-176. İstanbul, TDV Yayınları, 2009.
• en-Nesâî, Ebû ʿAbdurraḥmân Aḥmed b. Şuʿayb b. ʿAlî, ed-Duʿafâʾ ve'l-Metrûkûn. nşr. Maḥmûd İbrahim Zâyed, Ḥaleb: Dâru'l-Vaʿy, 1396/1976.
• en-Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed, el-Muctebâ mine's-Sunen es-Sunenus-Suğrâ. nşr. Abdulfettâḥ Ebû Ğudde), 9 Cilt. Ḥaleb: Mektebetu'l-Matbuʿâti'l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Önkal, Ahmet, Rasûlüllah’ın İslâm’a Davet Metodu, İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 25. Basım, 2016. Sönmez Abidin, Resulullah’ın İslâm’a Davet Mektupları, İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2011.
• Şulul, Zeynep, Hz. Peygamber Tarafından İslâm'a Davet İçin Gönderilen Elçiler, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• eṭ-Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr, Târîḫu'r-Umem ve'l-Mulûk, 5 cilt, Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-ʿİlmiyye, 1407H.
• Theophanes, The Chronicle of Theophanes Confessor, çev. Cyrl Mango-Roger Scott, Newyork: Clarendon Press, 1997.
• Tok, Fatih, “Kur’an’da Peygamber Bedduaları”, Ekev Akademi Dergisi, 33/79, (Yaz 2019), 101-122. Umerî, Ekrem Ziya, Sahih Rivayetler Göre Hz. Peygamber’in Hayatı, çev. Kasım Koç, İstanbul: Beka Yayınları, 2017.
• el-Vâkıdî, Ebû Abdullâh Muhammed, el-Meğâzî, nşr. Marsden Jones, 3 cilt, Beyrut: Dâru'l-İlmî, 1989.
• Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Yakub, Târihu Ya’kubî. thk. Abdü’l-Emîr Mihnâ, 2 Cilt. Beyrut: Şirketu’l- A’lâmî, 1431/2010.
• ez-Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullâh, Siyeru Aʿlâmi'n-Nubelâ. nşr. Şuʿayb el-Arnâvut, 25 cilt, Beyrut: Muessesetu'r-Risâle, 3. Basım, 1405/1985.
• ez-Zehebî, Şemsuddîn Muḥammed b. Aḥmed, Târîḫu’l-İslâm ve Vefeyâtu Meşâhîri’l-A‘lâm. thk. Ömer Abdusselam et-Tedmurî, 52 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbu’l-ʿArabî, 14061986), 2/216.