BEŞ TRİTİKALE ÇEŞİDİNDE ÇİNKONUN BAZI FİDE ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

Yıl 2008, Cilt: 21 Sayı: 1, 65 - 74, 01.06.2008

N. G. Atılgan Nurdilek Gülmezoğlu Atılgan İ. Tolay

Öz

Tescilli beş tritikale çeşidinin (Tatlıcak 97, Karma 2000, Presto 2000, Melez 2001 ve MİKHAM 2002) ile çinko (Zn) eksikliğine sahip, kireçli Eskişehir-Sultanönü toprağında, sera koşullarında 21 gün süre ile 0 ve 5 mg Zn/kg toprakta yetiştirilerek (Zn) eksikliğinin kök büyümesi ve fide gelişimine etkileri araştırılmıştır. Denemedeki tritikale çeşitlerinin toprak üstü (14 ve 21 günlük fide boyu, yeşil aksam kuru madde verimi) ve toprak altı aksamlarına (kök sayısı, kök uzunluğu, kök kuru madde verimi ve kök kuru madde verimi/yeşil aksam kuru madde verimi) (Zn) uygulamasının olumlu etkisi bulunmuştur. (Zn) uygulamasıyla yeşil aksam kuru madde verimleri en fazla Tatlıcak 97 ve Melez 2001’de artarken, Presto 2000 ve MİKHAM 2002 (Zn) uygulamasına en az cevap veren çeşitler olmuştur. Çinko uygulaması, Tatlıcak 97 ve Presto 2000 çeşitlerinin kök gelişimi üzerinde en az etkili olurken, Melez 2001 ve Karma 2000 en çok etkilenmiştir. Sonuçta Presto 2000, 21 günlük süre sonunda (Zn)uygulamasına en az cevap veren çeşit olmuştur

Anahtar Kelimeler

Çinko, Tritikale, Kök Büyümesi, Fide Gelişimi

Effect of Zinc on Some Seedling Traits in Five Triticale Cultivars

Öz

The effect of different zinc (Zn) application doses (0 and 5 mg Zn/kg soil) on development of root and shoot of five registered triticale cultivars (Tatlıcak 97, Karma 2000, Presto 2000, Melez 2001 and MİKHAM 2002) grown on a calcareous (Zn) deficient soil (Eskişehir-Sultanönü) for the 21 days was investigated under greenhouse conditions. Zinc application at the rate of 5 mg kg-1 soil had a positive effect on above ground parts (plant height on 14th and 21th days, shoot dry matter yield) and under ground parts (root number, root length, root dry weight and root dry weight/shoot dry weight) of triticale cultivars used in the experiment. While Tatlıcak 97 and Melez 2001 cultivars increased much more their above ground parts by (Zn) application, Presto 2000 and Mikham 2002 responded least to (Zn) application. While the influence of (Zn) application on the root development of Tatlıcak 97 and Presto 2000 cultivars was least among cultivars, Melez 2000 and Karma 2000 were the most affected cultivars by (Zn) application with respect to root development. In conclusion, Presto 2000 was the cultivar which responded the least to (Zn) application at the end of the 21 days of period.

Anahtar Kelimeler

Zinc, Triticale, Root Growth, Seedling Development

Kaynakça

• Açıkgöz, N., 1993. Tarımda Araştırma ve Deneme Metodları (III. Basım). E.Ü. Ziraat Fak. Yay. No:478, s. 222
• Açıkgöz, N., Akbaş, M.E., Moghaddam, A. ve Özcan, K., 1994. PC’ler İçin Veritabanı Esaslı Türkçe İstatistik Paketi:TARİST, 1.Tarla Bitkileri Kongresi, 24-28.04.1994, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Basımevi, Bornova, İzmir, s:264- 267.
• Anonymous, 1954. United States Salinity Laboratory Staff, Diagnosis and improvement of saline and alkali soils. USDA Handbook, No.60.
• Barnabas, B., Jager, K. and Feher, A., 2008. The effect of drought and heat stress on reproductive processes in cereals. Plant, Cell Env. 31: 11-38.
• Bayraklı F., Sade B., Gezgin S., Önder, M. ve Topal A., 1995. Çinko, fosfor ve azot uygulamasının “Gerek-79” ekmeklik buğday çeşidinin (Triticum aestivum L.) dane verimi ve verim unsurları üzerine etkileri. S.Ü. Ziraat Fak. Dergisi, 6 (8): 116-130.
• Brennan R.F., 1992. The effect of zinc fertilizer on take-all and the grain yield of wheat grown on zinc-deficient soils of the Esperance region, Western Australia. Fertilizer Research, 31: 215- 219.
• Bouyoucus, G.J., 1952. A recalibration of hidrometer for making mechanical analysis of soils. Agron. J. 43: 434-438.
• Cumbus I.P. 1985. Development of wheat roots under zinc deficiency. Plant Soil 1985, 155/156: 127- 130.
• Çağlar K.Ö., 1949. Toprak Bilgisi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları Sayı: 10, sayfa 230, Ankara.
• Çakmak I., Yılmaz A., Kalaycı M., Ekiz H., Torun B., Erenoğlu B. and Braun H.J., 1996a. Zinc deficiency as a critical problem in wheat production in Central Anatolia. Plant Soil, 180: 165-172.
• Çakmak I., Sarı N., Marshner H., Kalaycı M., Yılmaz A., Eker S. and Gülüt K.Y., 1996b. Dry matter production and distribution of zinc in bread and durum wheat genotypes differing in zinc efficiency . Plant Soil 180: 173-181.
• Çakmak I., Ekiz H., Yilmaz A., Torun B., Koleli N. and Gultekin I., Alkan A. and Eker, S., 1997. Differential response of rye, triticale, bread and durum wheats to zinc deficiency in calcareous soils. Plant Soil 188: 1-10.
• Çakmak I., Torun B., Erenoğlu B., Öztürk L., Marschner H., Kalaycı M., Ekiz H. and Yılmaz A., 1998. Morphological and physiological differences in cereals in response to zinc deficiency. Euphytica 100, 349-357.
• Çakmak İ, Kalaycı M., Ekiz H., Braun H.J., Kılınç Y. and Yilmaz A. 1999a. Zinc deficiency as a practical problem in plant and human nutrition in Turkey: A NATO-Science for stability Project. Field Crops Research 60: 175-188.
• Çakmak, I., Tolay, I., Özdemir, A., Özkan, H. and Kling, C.I. 1999b. Differences in zinc efficiency among and within diploid, tetraploid and hexaploid wheats. Annals of Botany 84: 163- 171.
• Dong B., Rengel Z. and Graham D., 1995. Effects of herbicide chlorsulfuron on growth and nutrient uptake parameters of wheat genotypes differing in Zn-efficiency. Plant Soil 173: 275-282.
• Ekiz H., Yılmaz A. Gültekin İ., Bağcı S.A., Torun B. ve Çakmak İ., 1998. Konya yöresinde çinko noksanlığı üzerinde yürütülen araştırmalar ve sağlanan gelişmeler. I. Ulusal Çinko Kongresi, 115-121.
• Eyüpoğlu, F., Kurucu, N., Talaz S. ve Canisağ, U., 1994. Türkiye Topraklarının Bitkiye Yarayışlı Mikroelement Durumu. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yıllık Raporu No. 118, sayfa 25-32.
• Erenoğlu B., Cakmak I., Romheld V., Derici R. and Rengel Z., 1999. Uptake of zinc by rye, bread wheat and durum wheat cultivars differing in zinc efficiency. Plant Soil 209: 245-252.
• FAO, 1990. Micronutrient, assesment at the country level: an international study. FAO Soils Bulletin 63 Roma.
• FAO, 2002. Bread wheat –Improvement and Production. FAO Plant Production and Protection Series No: 30. Edited by B.B. Curtis, Rome.
• Geçit H.H., Emeklier H.Y., Çiftçi C.Y., Ünver S. ve Şenay A., Ekmeklik buğdayda ilk gelişme devresinde kök ve toprak üstü organların durumu. Türkiye Tahıl Sempozyumu. Bursa. 91- 99. 6-9 Ekim 1987.
• Genç Y., McDonald G.K. and Graham R.D., 2006. Contribution of different mechanisms to zinc efficiency in bread wheat during early vegetative stage. Plant Soil 281:353-367.
• Hewitt EJ., Bolle-Jones EW. and Miles P., 1954. The production of copper, zinc and molybdenum deficiencies in crop plants grown in sand culture with special reference to some effects of water supply and seed reserves. Plant Soil 5: 205-222.
• Jackson, M., L., 1958. Soil chemical analysis. Eds. Englewood Cliffs. New Jersey, pp. 214-221.
• Kenbaey, B. ve Sade, B., 1998. Konya kıraç koşullarında arpa çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) çinko dozlarına tepkilerinin belirlenmesi. I. Ulusal Çinko Kongresi, sayfa 339-348.
• Kınacı, E. ve Kınacı G., 2006. Orta Anadolu’da kışlık tahıl tarımı. T.C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Eskişehir Ziraat Odası Başkanlığı Yayını, Eskişehir, 79 s.
• Koç, M. ve Genç, İ., 1988. Tahıllarda ürün oluşumunun morfolojik ve fizyolojik esasları. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı no: 8, 58 s.
• Kün E., 1996. Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları), Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 1451 Ders kitabı: 431 Ankara 322 s.
• Loneragan J.F., Kirk G.J. and Webb M.J. 1987. Translocation and Function of Zinc in Roots. J. Plant Nutrition, 10(9-16) 1247- 1254.
• Lindsay, W.L. and Norvell, W.A., 1978. Development of a DTPA soil test for zinc, ıron, manganese and copper. Soil Sci. Amer. J., 42 (3): 421-428.
• Paribok TA and Alekseeva-Popova NV 1965. Influence of zinc on the absorption and utilization of phosphorus by plants. Sov Plant Physiol 12: 514-518.
• Rengel Z. ve Graham B., 1995. Wheat genotypes differ in zinc efficiency when grown in the chelate-buffered nutritient solution. I. Growth. Plant Soil 176, 307-316.
• Russell R.S. 1977. The absorbtion and transport of nutrients. In: R.S. Russell (ed.) Plant Root System. McGraw-Hill, London, Uk, pp. 62-87.
• Snedecor, G. W. and Cochran, W. G., 1980. Statistical methods. 7.ed. Iowa State University, Iowa, 507 p.
• Sillanpaa, M., 1990. Micronutrients assessment at the country level: An international study. FAO Soils Bulletin 63. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
• Sönmez F., 2000. Tohum iriliği ve azotun arpanın ilk gelişme devresinde kök ve toprak üstü organlara etkisi. Turkish Journal of Forestry 24, 669-675.
• Tolay İ., Torun B., Eker S., Köleli N., Çakmak İ. ve Schlegel R., 1998. Çavdar kromozomlarının buğday ve tritikalenin çinko eksikliğine dayanıklılığında rolü. I. Ulusal Çinko Kongresi, sayfa 379-386.
• Torun B. Cakmak Ö., Özbek H. ve Çakmak İ., 1998. Çinko eksikliği koşullarında yetiştirilen değişik tahıl türlerinin ve çeşitlerinin çinko eksikliğine karşı duyarlılığının belirlenmesi. I. Ulusal Çinko Kongresi, 363-369.
• Welch, R.M., Webb, M.J. and Loneragen, J.R., 1982. Zinc in membrane function and its role phosphorus toxicity. In: Plant Nutrition 1982, Scaife, A. (Ed.), Proc. 9th International Plant Nutrition coll. Commonw. Agric. Bur. Farnham Royal Bucks, pp. 710-715.