Gazipaşa (Antalya) Yöresi Doğal Hayıt’larının (Vitex agnus-castus L.) Seleksiyonu-I: Seçilen Tiplerin Özellikleri

Yıl 2005, Cilt: 18 Sayı: 3, 385 - 396, 01.12.2005

B. Girmen O. Karagüzel

Öz

Bu çalışma, Antalya-ağırlıklı olarak Gazipaşa yöresi doğal yayılış alanlarında farklı Hayıt (Vitex agnus-castus L.) tiplerinin norm (boyut-ölçü), form (şekil) ve çiçek rengi gibi görsel özellikler temel alınarak seleksiyonu ve seçilen tiplerin morfolojik özelliklerinin saptanması amacıyla gerçekleştirilmiş, çalışmalarda bu bağlamda 37 tip seçilmiştir. Seçilen tiplerin 3’ü Ağaççık, 22’si yüksek çalı, 10’u orta çalı, 1’i küçük çalı ve 1’i yer örtücü boyutundadır. Tiplerden 18’i yuvarlak, 16’sı dağınık yuvarlak, 2’si dik oval, 1’i ise dağınık yayvan formdadır. Seçilen tiplerin 2’si beyaz-açık-pembe, 7’si pembe, 2’si koyu pembe, 21’i eflatun, 4’ü koyu eflatun ve 1’i mor çiçek rengine sahiptir. En uzun birincil çiçek başakları Tip 13 (38,0 cm) ve Tip 21’de (37,0 cm), en uzun ikincil çiçek başakları Tip 13 (32,0 cm) ve Tip 27’de (29,0 cm) saptanmıştır. Birincil başaklarda en yüksek başakçık sayısı Tip 9 (13,0 adet) ve Tip 23’de (15,0 adet), ikincil başaklardaki en yüksek başakçık sayısı Tip 23’de (6,0 adet) belirlenmiştir. Birincil başaklarda en yüksek çiçek sayısı 89,0 adet/başak ile Tip 21’de, ikincil başaklarda en yüksek çiçek sayısı 48,0 adet/başak ile Tip 34’de sayılmış, tiplerin yaprak şekli, yaprak sapı uzunluğu, orta ve yan yaprakçık boy ve eni ile çiçekli dal çapı gibi morfolojik özellikler açısından bilinen populasyonlardan önemli ayrılışlar göstermediği belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Vitex agnus-castus, seleksiyon, Gazipaşa (Antalya), Tipler, Özellikler

Selection of Native Vitex agnus-castus L. from Gazipaşa (Antalya) District-I: Characteristics of Selected Types

Öz

In this study, selection of native Vitex agnus-castus types from Antalya-particularly Gazipaşa district with respect to some visual characteristics such as size, habitus and flower color, and determining morphological characteristics of selected types were aimed. In selection studies, 37 native types of V. agnus-castus were chosen of which 2 types are small trees, 22 types are tall shrubs, 10 types are medium shrubs, one type is small shrub and one type is ground cover, in size. 18 types are rounded, 16 types are spreading rounded, 2 types are upright-oval and one type is wide and shallow, in form. Among selected types, 2 types are white-pale pink, 7 types are pink, 2 types are dark pink, 21 types are lilac, 4 types are dark lilac and one type is dark purple, in flower color. The longest main flower spike lengths were measured in Type 13 ( 38.0 cm) and Type 21 (37.0 cm), whereas Type 13 and Type 27 had the longest secondary flower spike lengths with 32.0 and 29.0 cm spike lengths, respectively. The highest small spike numbers on main flower spikes were counted in Type 9 (13.0 small spikes per main spike) and Type 23 (15.0 small spikes per main spike), and the highest small flower spike number on secondary spikes was recorded in Type 23 (6.0 small spikes per main spike). The number of flowers on main flower spike was the highest (89.0 flowers per main flower spike) in Type 21, and Type 34 had the highest flower numbers (48.0 flowers per secondary spike) on secondary spikes. Also, it was found that there were no significant differences in leaf shape, length of petiole, length and wide of leaflets and flowered branch diameter between selected types and known populations of V. agnus-castus.

Anahtar Kelimeler

Vitex agnus-castus, selection, Gazipaşa (Antalya), types, characteristics

Kaynakça

• Anonim, 1991. Ülkemizde Bazı Önemli Orman Tali Ürünlerinin Teşhis ve Tanıtım Kılavuzu. Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Yayın No. 659, Seri No. 18, Ankara, 38s.
• Arı, E., Karagüzel, O. Önal, K. ve Polat, İ., 2004. Antalya’da Doğal Yayılış Gösteren Orkide Türlerinin Tespiti ve DNA Parmakizlerinin Saptanması. Sonuç Raporu (Basılmamış), Narenciye ve Seracılık Araştırma Enstitüsü, Antalya, 26 s.
• Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi , İstanbul, 226s.
• Blamey, M. and Grey-Wilson, C., 1998. Mediterranean Wild Flowers. HarperCollins Publisher, London, UK, 560 p.
• Brickell, C. and Zuk, J.D., 1996. A-Z Encyclopedia of Garden Plants. DK Publishing Inc., New York, USA, 1095 p.
• Burnie, D., 2000. Wild Flowers of the Mediterranean. Dorling Kindersley Limited, London, UK, 320 p.
• Cheifetz, A., Double, C., Barnard, L. and Imwold, D., 1999. Trees and Shrubs. Laurel Glen Publishing, San Diego, USA, 1008 p.
• Davidson, H., Peterson, C. and Mecklenburg, R., 1994. Nursery Management- Administration and Culture. Third Edition, Prentice Hall Career & Technology, New Jersey, USA, 486 p.
• Dehgan, B., 1998. Landscape Plants for Subtropical Climates. University Press of Florida, USA, 638 p.
• Dirr, M. A. 1998. Manual of Woody, Landscape Plants. Stipes Publishing L.L.C., Illionus, USA, 1187p.
• Ellison, D., 2002. An Illustrated Reference to Garden Plants of the World. New Holland Publisher, London, UK, 598 p.
• Gürgen, A.R. 1948. Türkiye’nin Önemli Eterik Yağları Üzerinde Araştırmalar. II-Ankara Y. Zir. Enst. Derg. 9 (2); 332.
• Jozwik, F.X., 1992. The Greenhouse and Nursery Handbook- A Complete Guide to Growing and Selling Ornamental Container Plants. Andmar Pres, Mills, Wyoming, USA, 511 p.
• Karagüzel, O., Ortaçeşme, V. and Özkan, B. 1999. An Approach to Conservation methods of Plant Genetic Resources in Turkey wiith SWOT Analysis Technique. 1st International Symposium on Protection Of Natural Environment and Ehrami Karaçam, 23-25 th September 1999, Kütahya, Türkiye: 518-527.
• Karagüzel, O., Baktır, İ., Çakmakçı, S., Ortaçeşme, V., Aydınoğlu, B. ve Atik, M., 2001. Gün Uzunluğu Ekim Tarihleri ve Paclobutrazolun Gazipaşa Yöresi Doğal Acıbaklalarının (Lupinus varius L.) Büyüme ve Çiçeklenmelerine Etkileri Üzerinde Araştırmalar. TÜBİTAK-TARP 1814 nolu Proje Kesin Sonuç Raporu (Basılmamış), Antalya, 65s.
• Karagüzel, O. ve Giran Taşçıoğlu, S., 2004. Türkiye Dış Mekan Süs Bitkileri Sektörünün Analitik Değerlendirilmesi. Peyzaj Mimarlığı 2. Kongresi, 25-27 Kasım, Ankara, s. 342- 351
• Kayacık, H., 1966. Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, III. Cilt Angiospermae (Kapalı Toumlular). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları O.F. Yayın No. 106, Kutulmuş Matbaası, İstanbul, 291 s.
• Orçun, E., 1975. Peyzaj Mimarisi, Dendroloji Cilt II: Yapraklı Ağaç ve Ağaççıkların Özellikleri ve Peyzaj Mimarisinde Kullanılışları. Ege Üniversitesi Ziraat fakültesi Yayınları No. 266, Ege Üniversitesi Matbaası, Bornova, 298 s.
• Özkan, B., Karagüzel, O., Ortaçeşme, V. ve Atik, M. 1999. Antalya İli İç ve Dış mekan Süs Bitkileri Üretiminin Teknik ve Ekonomik Özellikleri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12, 61-74.
• Pfeiffer, F. 1971. Das Buch der Natur von Konrad von megenberg. Die erste Naturgeschichte in deutscher Sprache. Hildesheim New York, s. 312.
• Polunin, O. (Çeviri) Baktır, İ. 1991. Ağaçlar ve Çalılar. Akdeniz Üniversitesi Basımevi, Antalya, 127-128 s.