KOCAELİ İLİ KOŞULLARINDA SAFRAN (Crocus sativus L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNDE YETİŞME YERİ VE KORM ÇAPI’NIN VERİM VE ERKENCİLİK ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2005, Cilt: 18 Sayı: 2, 179 - 184, 01.09.2005

A. Çavuşoğlu E. İ. Erkel

Öz

Türkiye’de Karabük ili, Safranbolu ilçesinde ve Şanlıurfa ili, Harran ovasında çok dar alanlarda yetiştirilmekte olan Safran (Crocus sativus L.), dünya piyasalarında tıbbi ve aromatik bitkiler içinde, ekonomik değeri yüksek olan kormuslu bir bitkidir. Bu çalışma, ülkemizde yetiştiriciliği ve nesli son bulma noktasına gelen Safran’ın, Kocaeli ili koşullarında üretiminin mümkün olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Denemeler 2003-2004 yıllarında Tesadüf Parselleri Deneme Deseni’ne göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede 2 farklı yetiştirme yeri; arazi ve plastik tünel ile 2 farklı korm çapı; A (10-27 mm) ve B (28-45 mm) ele alınmış, bu uygulamaların sırasıyla; 1) ilk çiçeklenme-son çiçeklenme tarihleri ve süresi (gün), 2) çiçek sayısı (adet/bitki), 3) çoğalan yavru korm sayısı (adet/bitki), 4) çoğalan yavru korm çapı ortalaması (mm/yavru korm) 5) taze safran verimi (g/da) ve 6) kuru safran verimi (g/da) üzerine etkileri incelenmiştir. Elde edilen veriler değerlendirildiğinde en uzun çiçekli kalma periyodu; plastik sera-B korm çapında 27 gün, en yüksek çiçek sayısı; arazi-B korm çapında 2.38 çiçek/bitki, çoğalan yavru korm sayısı; arazi-B korm çapında 4.01 adet korm/bitki, çoğalan yavru korm çapı ortalaması; 29.619 mm/yavru korm ile plastik sera-B korm büyüklüğünde görülmüştür. En yüksek verim; taze safranda 4499 g/da ve kuru safranda 808.33 g/da ile arazi-B korm büyüklüğünde elde edilmiştir. Elde edilen bütün veriler ANOVA varyans analizi ile değerlendirilmiş, incelenen bu altı faktörün tamamında korm çapı veya yetişme yerine bağlı olarak P≤0.05 veya P≤0.01 önem düzeyinde farklılıklar saptanmıştır. Bu işlemler için SPSS istatiksel analiz programı kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Safran, Crocus sativus L., Yetiştiricilik, Korm Çapı

The Effect of Different Planting Areas and Corm Size on Yield and Harvest Period of Saffron (Crocus sativus L.) in Kocaeli Province

Öz

In Turkey, saffron plant (Crocus sativus L.) has been cultivated only on the two small plantations in Safranbolu, Karabük province and Harran region, Şanlıurfa province. Saffron is a cormous plant which has the most economic value as medicinal and aromatic ingredients world wide. The study was carried out to investigate growing feasibility of the endangered plants under Kocaeli climatic conditions. The study was conducted Randomized Plots Design with 3 replicates in 2003-2004 growing season. In this study on the two different planting areas; plastic tunnel and the field with 2 different corm size; A (10-27 mm) and B (28-45 mm) were used. Investigations on the treatments were 1) first-last flowering time (days), 2) flower number (flowers/plant) 3) daughter corm number (corms/plant) 4) daughter corm size (mm/daughter corm) 5) fresh saffron yield (g/da) and 6) dry saffron yield (g/da), respectively. Data showed that the longest flowering time was obtained from plastic tunnel-B corm size in 27 days, the highest flower number was 2.38 flowers/plant in the field-B corm size, the highest daughter corm number was 4.01 corms/plant in the field-B corm size and the highest daughter corm size was obtained from plastic tunnel-B corm with 29.619 mm/corm. The highest fresh saffron yield was obtained as 4499 g/da and dry saffron yield was 808.33 g/da on the field-B corm size. All the data were evaluated using ANOVA test and determined that planting areas or corm sizes were significantly effective with P≤ 0.05 or P≤ 0.01. SPSS statistical analyze program was used for this study.

Anahtar Kelimeler

Saffron, Crocus sativus L., Propagation, Corm Size

Kaynakça

• Basker, D. and Negib, M. 1983. Uses of saffron Crocus sativus, Econ. Bot., 37: 228-236.
• Baytop, T. 1984. Türkiye’de bitkiler ile tedavi, İstanbul Üni. Ecz. Fak., 40: 360-361.
• Behzad, S., Razavi, M. and Mahajeri, M. 1992. The effect of mineral nutrients (N. P. K.) on saffron production. Acta Horticulturae, 306: 426-430.
• Bowles, E. A. 1985. Crocus and Colchicum. Waterstone, London, UK.
• Chichiricco, G. 1984. Karyotype and meiotic behaviour of the triploit Crocus sativus L., Caryologia, 37: 233-239.
• Dhar, A. K., Sapru, R. and Rekha, K. 1988. Studies on saffron in Kashmir.1. Variation in natural population and its cytologycal behavviour. Crop Improvement, 15: 48-52.
• Escribano, J., Diaz-Guerra, M. J. M., Riese, H. H., Alvarez, A., Proenza, R. and Fernandez, J. A. 2000. The cytolytic effect of a glycoconjugate extracted from corms of saffron plant (Crocus sativus L.) on human cell lines in culture, Planta Medica, 66: 157-162.
• Estilai, A. 1978. Variability in saffron (Crocus sativus L.). Experientia, 34: 725.
• Francis, F. J. 1987. Lesser-known food colorants. Food Technol., 41: 62-68.
• İkiz, F., Püskülcü, H. ve Eren, Ş. 2000. İstatistiğe Giriş, Fakülteler Kitabevi, İzmir, 379-433.
• Mathew, B. 1982. The crocus, Timber Press, Portland OR, USA.
• McGimpsey, J. A., Douglas, M. H. and Wallace, A. R. 1997. Evaluation of saffron (Crocus sativus L.) production in New Zealand. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 25: 159-168.
• Negbi, M., Dagan, B., Dror, A. and Basker, D. 1989. Growth, flowering, vegetative reproduction and dormancy in the saffron crocus (Crocus sativus L.). Israel Journal of Botany, 38: 95113.
• Sampathu, S. R., Shivashankar, S. and Lewis, Y. S. 1984. Saffron (Crocus sativus L.)cultivation, processing, chemistry and standardisation. CRC Food Science and Nutrition, 20: 123-157.
• Vurdu, H. 1993. Soğanlı bitkiler ve yasaklı koruma, Fidan, 60: 2-3.
• Vurdu, N., Allahverdiev, S. ve Vurdu, H. 1997. Safranın (Crocus sativus L.) büyümesine hormonların etkisi. Kastamonu Eğitim Derg., 4: 85-89.
• Vurdu, H., Şaltu, Z. ve Güney, K. 2002a. Safran’ın (Crocus sativus L.) biyolojik özellikleri. Gazi Üni. Orman Fak. Derg., 2: 89-102.
• Vurdu, H., Şaltu, Z. ve Ayan, S. 2002b. Crocus sativus L. (Safran)’un yetiştirme tekniği. Gazi Üni. Orman Fak. Derg., 2: 175-187.