Studies on Winter Growing PossibiIity of Safflower (Carthamus tinctorius L.) Under Antalya Conditions

Yıl 1993, Cilt: 5-6 Sayı: 1-2, 75 - 92, 01.12.1993

Hasan Baydar İsmail Turgut

Öz

This research was counducted to determine the winter growing possibilities, growth and development proporties and the most suitable sowing date and varieties of safflower under Antalya condition in 1991-92 and 1992-93 growing seasons. Four different sowing dates (1 .October, 20 October, 10 November and 1 December) and four different varieties (Ekiz-10, Ekiz-l1,Ekiz-12 and Ekiz-13) were used.
Trials showed that safflower can be grown succesfully as a winter crop under Antalya condution. Plants sown on 1 October showed a rapid growth and development than those sown in other dates until winter season. The plants of the early sowing (1 October) reamined for a short period at the rosette stage (64 days) and than started to stem elongation before winter season while other sowing date plants remained in a rosette stage for rather long (117,135 and 121 days .respectively). The plants sown late dates also flowered and harvested later than the plants of the early sowing. However, the number of days for these chracters in late sown plants were less than early sown plants. Early sowing on 1 October gave too thick stems and too large plant habit, which could not be easily harvested by combine.
The yield components such as plant height, the number of branch and achene, seed weight per plant and 1000 seed weight were decreased from early sowing to late sowing. The highest seed yields were obtained from varieties Ekiz-10 and Ekiz-13 in the first sowing date on 1 October.

Anahtar Kelimeler

Safflower, Carthamus tinctorius L., Antalya

Aspir (Carthamus tinctorius L.)'in Antalya Koşullarında Kışlık Olarak Yetiştirme Olanakları Üzerine Araştırmalar

Öz

Bu araştırma 1991-92 ve 1992-93 yıllarında aspir bitkisinin Antalya koşullarında kışlık olarak yetiştirme olanakları, bitkisel büyüme ve gelişme özellikleri ile en uygun ekim zamanının ve çeşitlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada; 1 Ekim, 20 Ekim, 10 Kasım ve 1 Aralık olmak üzere A farklı ekim zamanı ve Ekiz-10, Ekiz- 11, Ekiz-12 ve Ekiz-13 olmak üzere 9 farklı çeşit kullanılmıştır.
Araştırmada aspirin Antalya koşullarında kışlık olarak başarıyla yetiştirilebileceği sonucuna varılmıştır. 1. ekim zamanı bitkileri diğer ekim zamanı bitkilerine göre çok daha hızlı bir büyüme ve gelişme göstermişler ve kış mevsiminden önce kısa bir rozet safhası geçirdikten sonra (64 gün) sapa kalkmaya başlamışlardır. Diğer ekim zamanlarında ise bitkiler kış mevsimini rozet safhasında geçirdikten sonra (sırasıyla 117, 135 ve 121 gün) sapa kalkmaya başlamışlardır. Ayrıca geç ekim zamanı bitkileri ilk ekim zamanı bitkilerine göre daha geç bir tarihte çiçeklenmeye ve hasat olgunluğuna girmeye başlamışlardır. Ancak bu dönemlere geçiş süresi, geç ekimlere doğru önemli şekilde kısalmıştır. 1. ekim zamanı bitkileri diğer ekim zamanı bitkilerine göre, kombine hasat işlemlerini güçleştirecek şekilde geniş habituslu ve kalın saplı olarak oluşmuşlardır.
ilk ekimlerden geç ekimlere doğru gidildikçe bitki boyu, dal sayısı, tabla sayısı, bitkide tohum ağırlığı, 1000 dane ağırlığı gibi verim öğelerinde önemli azalmalar olduğu gözlenmiştir. En yüksek tohum verimleri, ilk ekim zamanında (1 Ekim) Ekiz-10 ve Ekiz-13 çeşitlerinden elde edilmiştir.
Ayrıca bu ekim zamanında diğer ekim zamanlarına göre bitkiler daha kalın odunsu bir sap ile daha geniş bir habitus oluşturmaktadır. Bu durum şiddetli yağmur ve rüzgarlarda bitkilerin yatma eğilimini artırdığı gibi kombine hasat işlemlerini de güçleştirmektedir. Bütün bu olumsuzlukları da gözönüne alarak bölgemizde kışlık olarak aspir yetiştiriciliğinde en uygun ekim zamanı olarak 1 Ekim tarihini yüksek verimlilik ve erkencilik özelliklerinden dolayı önerebiliriz. Ekiz-10 ve Ekiz-13 çeşitlerinin de denemede kullanılan çeşitler arasında en yüksek verimli çeşitler olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aspir, Carthamus tinctorius L., Antalya

Kaynakça

• ABEL, G.H., 1976, Relationships and uses of yield companents in safflower breeding. Agronomy Journal, vol. 68: 442-447.
• BAYRAKTAR,N., M , ÜLKER.,1990. Dört aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşit adayında verim ve verimi etkileyen öğeler. A.Ü. Ziraat Fak. Yıllığı 1990. s. 129-140.
• EMİROĞLU, M., 1993. Bitkisel yağ sanayimiz, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Dergisi. Sayı: 87,
• ESENDAL, E., 1981. Aspir (Carthamus tinctorius L.)'de değişik sıra aralıkları ile farklı seviyelerde azot ve fosfor uygulamalarının verim ve verimle ilgili bazı özellikler üzerine etkileri. A.Ü.Ziraat Fak. Tarla Bit. Böl. Doçentlik Tezi, Erzurum.
• GENCER, O., N.S. SİNAN., F. GÜLYAŞAR., 1987. Çukurova’da sulanmayan alanlarda yetiştirilecek aspirde uygun sıra aralığının saptanması üzerinde bir araştırma, Ç.Ü. Ziraat Fak, Dergisi cilt 2 sayı 2.
• HADJICHRISTODOULOU, A., 1985. Variety, sowing date and seed rate trials of safflower in Cyprus. Agricultural Research Institute Technical Bülletin 63.
• HAKGÖREN, F., 1990. Akdeniz Bölgesinin toprak ve su kaynakları, bunların kullanımı ile ilgili sorunlar. Akdeniz Bölgesinde Tarımın Verimlilik Sorunları Sempozyumu 7-9 Kasım 1990, Antalya.
• KALKAY, T., 1988. Eşleme (coupled) yöntemiyle açıkta tozlanmış 3. generasyon aspir melezlerinin verim komponentleri üzerinde bir araştırma. A.Ü. Ziraat Fak. Tarla Bit. Böl. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• KNOWLES, P.F., 1958. Safflower. Advances in Agronomy. American Society of Agronomy 10: 290-322. KOLSARICI, ö., E. EKIZ.,1983.Yerli ve yabancı kökenli aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin önemli tarımsal özellikleri üzerine araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fak. Yayınları: 864, Ankara.
• SEPETOĞLU, H., 1982. Bitki sıklığı ve azotlu gübre dozlarının aspirde (Carthamus tinctorius L.) verim ve kalite ile ilgili bazı özellikler üzerine etkileri. E.Ü.Z.F. Dergisi 19/1: 9-22.
• SİNAN, S. 1984. Çukurova'da kışlık ve yazlık olarak ekilebilen aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin önemli tarımsal ve teknolojik özellikleri üzerine araştırmalar ( Doktora Tezi), Adana.
• TAYŞİ, V., H.SEPETOĞLU., 1975. Bornova ekolojik koşullarında kışlık olarak yetiştirilen aspir bitkisinin ekim zamanının belirlenmesi üzerinda araştırmalar. TÜBİTAK V.Bilim Kongresi. 19-28.
• WEISS, E.A., 1971. Castor, sesame and safflower Leonard Hill Books, London.