4-6 Yaş Kuran Kursu Öğreticileri Tarafından Geliştirilen Materyallerin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 1, 53 - 74, 18.04.2025

Hatice Ölmez Fıçıcı , Mustafa Fatih Ay

Öz

Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı 4-6 yaş Kur’an Kurslarında kullanılan materyaller Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmakta ve tüm Türkiye genelinde standart bir şekilde öğreticilere ulaştırılmaktadır. Bu materyallerin hazırlanmasında, çocukların yaş ve gelişim özellikleri, pedagojik hassasiyetler, dinî değerlerin aktarımına ilişkin ilkeler ile etkin öğrenme yaklaşımları göz önünde bulundurulmaktadır. Okul öncesi dönemdeki çocukların dikkat süreleri, algı yetenekleri ve soyut kavramları anlama düzeyleri göz önüne alındığında, bu materyallerin öğrenme sürecini somutlaştırmaya yönelik olarak tasarlanması büyük önem taşımaktadır. Hazırlanan bu materyallerin standart bir şekilde tüm öğreticilerin kullanımına sunulması, ülke genelinde aynı kazanımların benzer yöntemlerle çocuklara ulaştırılmasını hedefler. Bu standartlaşma, içerik eşitliği ve öğretim kalitesinde süreklilik sağlamayı amaçlamaktadır. Ancak her sınıf ortamı ve öğrenci grubu kendine özgü farklılıklar barındırdığından, sahada görev yapan öğreticiler, çocukların öğrenme süreçlerini daha etkin ve somut hâle getirmek amacıyla kendi imkânlarıyla ek materyaller de geliştirebilmektedir. Bu tür materyaller, sınıf içi uygulamalarda çocukların dikkatini çekmek, katılımı artırmak ve kalıcı öğrenme sağlamak adına önemli bir işlev görmektedir. Aynı zamanda öğreticinin sınıf içi gözlemleriyle şekillenen bu materyaller, çocuğun ilgisine ve ihtiyaçlarına doğrudan cevap verebilecek özgün araçlar niteliği taşımaktadır. Bu çalışmada, Antalya ili Muratpaşa İlçe Müftülüğüne bağlı olarak görev yapan beş öğretici tarafından geliştirilen on iki öğretim materyali, Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan öğretim programına ve materyal geliştirme ilkelerine uygunluğu açısından incelenmiştir. Bu incelemede materyaller, ilgili olduğu konu bütünlüğünü sağlamak için programda yer alan öğrenme alanlarına göre “Kur’an-ı Kerim” ve “Değerler Eğitimi-Dini Bilgiler” olmak üzere iki ana başlık altında kategorize edilmiştir. Bu sınıflama, materyallerin öğretim programındaki hedef kazanımlarla ne derece uyumlu olduğunu belirlemek açısından anlamlı bir zemin oluşturmuştur. Kur’an-ı Kerim alanına ait materyaller arasında harf tombalası, hafıza kartları, balık tutma oyunu, harf zarı, harflere ip geçirme materyali ve zımparalı harf seti yer almaktadır. Bu materyallerin, 4-6 yaş grubunun gelişim düzeyine uygun olduğu; özellikle harf tanıma, görsel-işitsel uyaranla pekiştirme ve motor becerileri destekleme açısından etkili olduğu tespit edilmiştir. Harflere ip geçirme materyalinin ise 4 yaş grubuna hitap etmede zorlandığı, ahşap harflerin delik boyutlarının küçük olması nedeniyle revizyona ihtiyaç duyduğu değerlendirilmiştir. Bu kategorideki materyallerin büyük çoğunluğu kağıt, karton veya ahşap gibi ekonomik aynı zamanda da dayanıklı malzemelerle hazırlanmış, sınıf içi uygulamalarda öğrencilerin aktif katılımını destekleyecek şekilde tasarlanmıştır. Değerler eğitimi ve dini bilgiler alanındaki materyaller ise el kuklası, parmak kuklası, hikâye halısı, hikâye önlüğü, penguen çarkı ve Esmâü’l Hüsnâ materyalleridir. Bu kategorideki materyaller ise keçe, kumaş veya ahşap gibi dayanıklı malzemelerle hazırlanmış, üzerine eklenen farklı figürlerle farklı kazanımlara yönelik uygulama imkanı verebilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu materyallerin tamamı, dini ve ahlaki değerlerin öğretilmesini somutlaştırmak ve çocukların dikkatini çekerek katılımını artırmak amacıyla geliştirilmiştir. Çalışmanın yöntemi, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeli ve kollektif (karşılaştırmalı) durum deseni şeklinde belirlenmiştir. Materyaller Antalya ili Muratpaşa İlçe Müftülüğünde görevli 4-6 yaş Kur’an Kursu öğreticilerinden alınmıştır. Ulaşılan veriler ışığında incelenen materyaller, öğretim programında yer alan kazanımlarla olan ilişkileri, çocukların yaş ve gelişim düzeyine uygunlukları ile materyal geliştirme ilkelerine göre analiz edilmiştir. Değerlendirme sonucunda, öğreticiler tarafından geliştirilen materyallerin genel olarak öğretim programına uygun olduğu, ancak bazılarının yaş grubu özelliklerine göre yeniden düzenlenmesi gerektiği ortaya konmuştur. Ayrıca materyal çeşitliliğinin ders işleyişini daha etkili kıldığı, öğrencilerin motivasyonunu artırdığı ve eğlenerek öğrenmeyi desteklediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, öğreticilerin materyal geliştirme konusunda daha fazla desteklenmesi ve hizmet içi eğitimlerle donatılması önerilmektedir. Aynı şekilde Diyanet İşleri Başkanlığı Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün, öğreticilerin materyal üretimini teşvik eden yapılar oluşturması, alandaki gelişmeleri sistemli hale getirmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, 4-6 Yaş Kuran Kursu, Materyal, Diyanet İşleri Başkanlığı

An Analysis of The Materials Developed by 4-6 Age Group Quran Course Instructors

Öz

The materials used in the 4-6 age group Quran Courses affiliated with the Presidency of Religious Affairs (Diyanet İşleri Başkanlığı) are prepared by the General Directorate of Educational Services and distributed to instructors across Turkey in accordance with a standardized structure. In the preparation of these materials, the age and developmental characteristics of children, pedagogical sensitivities, principles regarding the transmission of religious values, and effective learning approaches are taken into account. Considering the attention spans, perceptual abilities, and levels of understanding abstract concepts among preschool children, designing materials that help concretize the learning process is of great importance. The standardized distribution of these materials to all instructors aims to ensure that the same learning outcomes are achieved through similar methods throughout the country. This standardization seeks to ensure content equality and continuity in the quality of education. However, since each classroom environment and student group has unique characteristics, instructors working in the field may develop additional materials using their own means in order to make the learning process more effective and tangible for children. These types of materials serve an important function in capturing students’ attention, increasing participation, and ensuring permanent learning during classroom activities. Moreover, these materials, shaped by the instructor’s direct observations in the classroom, represent original tools that can respond specifically to the interests and needs of children. In this study, twelve instructional materials developed by five instructors working under the Muratpaşa District Mufti’s Office in the province of Antalya were examined in terms of their compliance with the curriculum and material development principles established by the General Directorate of Educational Services. In order to maintain the integrity of the subject matter, the materials were categorized under two main headings according to the learning domains outlined in the program: “Qur’an” and “Values Education–Religious Knowledge.” This classification provides a meaningful basis for evaluating the extent to which the materials align with the targeted learning outcomes in the curriculum. Among the materials related to the Qur’an learning area are alphabet bingo, memory cards, a fishing game, alphabet dice, a string-threading alphabet set, and sandpaper letters. These materials were found to be appropriate for the developmental
level of children aged 4–6, especially in terms of supporting letter recognition, reinforcement through visual-auditory stimuli, and motor skill development. However, it was determined that the string-threading alphabet material was less suitable for four-year-olds due to the small hole sizes in the wooden letters, indicating a need for revision. Most materials in this category were prepared using economical yet durable materials such as paper, cardboard, or wood, and were designed to support active student participation in classroom settings. The materials developed for the values education and religious knowledge area include hand puppets, finger puppets, a story rug, a story apron, a penguin wheel, and materials related to the 99 Names of Allah (Esmâü’l Hüsnâ). These materials were also prepared with durable materials such as felt, fabric, or wood and were designed with various figures added to facilitate diverse learning objectives. All of these materials were developed to concretize the teaching of religious and moral values and to increase children’s engagement and participation. The use of storytelling, drama, and play-based learning approaches supported by these materials was observed to have a positive effect on both the cognitive and emotional development of children. The study was conducted using qualitative research methods, specifically the case study model and the collective (comparative) case design. The materials were obtained from instructors working in 4-6 age group Quran Courses under the Muratpaşa District Mufti’s Office. Based on the data obtained, the materials were analyzed in relation to the curriculum’s intended learning outcomes, their suitability to the age and developmental level of the children, and their alignment with material development principles. As a result of the evaluation, it was found that the materials developed by the instructors were generally consistent with the curriculum, though some required revision to better suit the characteristics of specific age groups. Furthermore, it was concluded that the variety of materials enriched the course process, increased students’ motivation, and supported learning through enjoyment. In this context, it is recommended that instructors be further supported in the area of material development and be equipped through in-service training programs. Similarly, it is suggested that the General Directorate of Educational Services under the Presidency of Religious Affairs establish structures to encourage material production by instructors and systematize developments in the field.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, 4-6 Age Group Quran Course, Material, Presidency of Religious Affairs

Kaynakça

• Ateşmen, Yasemin. 4-6 Yaş Kur’an Kurslarında Değerler Eğitimi ve Din Öğretiminde Yararlanılan Materyallerin İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2022.
• Ausubel, David P. Educational Psychology: A Cognitive View. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1968.
• Bektaş, Hülya. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Türkçe Dil Etkinliklerinde Kullandıkları Hikaye Anlatım Yöntemlerinin İncelenmesi: Karaman ili Örneği. Konya, 2010.
• Bulut, İsmail - Sarı, Bekir. “Kur’an Kursları Öğretici Kitabındaki Etkinlik Uygulamalarının Öğretici Görüşleri Doğrultusunda İncelenmesi”. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi 14/2 (2021).
• Cafoğlu, Zuhal - Mehmet Aksüt (ed.). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2008.
• Christensen, Larry B. vd. Araştırma Yöntemleri Desen ve Analiz. çev. Ahmet Aypay. Ankara: Anı Yayıncılık, 3. Basım, 2020.
• Çomaklı, Aslıhan. Fabl Türünde Değerler Eğitimi. Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Emin, Bediha. Adım adım İyilik Okul Öncesi Eğitim Setinin Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 yaş Öğretim Programına Göre İncelenmesi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, 2024.
• Erden, Mustafa - Akman, Yasemin. Eğitim Psikolojisi: Gelişim–Öğrenme–Öğretim. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2022.
• Gündüz, Şemsettin - Odabaşı, Ferhan. “Bilgi Çağında Öğretmen Adaylarının Eğitiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Dersinin Önemi”. The Turkish Online Journal of Educational Technology 3/1 (2004).
• Koç, Gürcü - Korkmaz, İsa. Öğretim İlke ve Yöntemleri. ed. Ahmet Doğanay. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 10. Basım, 2015.
• Köylü, Mustafa - Oruç, Cemil. Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 3. Basım, 2022.
• Montessori, Maria. Çocuğun Keşfi. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Paloutzian, Raymond F. Invitation to the Psychology of Religion. London: Allyn and Bacon, 1996.
• Piaget, Jean. The Psychology of the Child. çev. Helen Weaver. New York: Basic Books, ts.
• Sabancı, Ali - Babaoğlan, Emine. Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık, 3. Basım, 2014.
• Senemoğlu, Nuray. Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık, 29. Basım, 2023.
• Şimşek, Nazmi. Derste Eğitim Teknolojisi Kullanımı. Ankara: Anıl Matbaası, 1997.
• Taş, Akife. Okul Öncesi Çocuk Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2023.
• Tekmen, Belkıs. “Öğretim Araç Gereçlerinin Teorik Temelleri”. Okul Öncesi Eğitim İçin Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. ed. Eser Ültay - Neslihan Ültay. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 3. Basım, 2020.
• Üstün, Elif - Akman, Berrin. Okul Öncesi Dönemde Eğitim. Ankara: Kök Yayıncılık, 2009.
• Yalçınkaya, Rahime Betül - Cinemre, Semra. “Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hikayeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II’nin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi”. Atebe Dini Araştırmalar Dergisi 12 (2024), 119-150.
• Yanpar Şahin, Tuğba - Yıldırım, Soner. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık, 1999.
• Yanpar Yelken, Tuğba. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık, 13. Basım, 2015.
• Yavuz, Emrullah Can vd. “60-71 Aylık Çocukların İnce Motor Beceri Düzeylerinin Yaş ve Cinsiyet Değişkenleri Açısından İncelenmesi” 4/7 (2021), 1-11.
• Yavuz, Hatice Süeda. Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 Yaş Grubu Kuran Kurslarında Kullanılan Materyallerin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2024.
• Zembat, Rengin vd. “Okul Öncesi Eğitimde Doğal ve Artık Materyallerin Kullanımına Yönelik Öğretmen Görüşleri”. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4/1 (2020).
• Zırh, Sümeyye. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 4-6 Yaş Hikâye Kitaplarının Biçim, İçerik ve Görseller Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2023.
• 4-6 yaş Grubu Kur’an Kursu Öğretim Programı. Ankara: Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2022.
• “https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/kategoriler/materyaller/basılı-metaryaller”. Erişim 04 Ocak 2025.
• https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/kategoriler/materyaller/basılı-metaryaller