Anadolu-Türk Halı ve Düz Dokuma Yaygılarında Bazı Motiflerin İsimlendirilmesi

Yıl 2010, Cilt: 3 Sayı: 5, 0 - 0, 22.10.2010

Bekir Deniz

Öz

Türk Halı ve Düz Dokuma Yaygıları (kilim, cicim, zili, sumak) ile ilgilenen Sanat Tarihi Bilim Dalı ile diğer disiplinler arasında atkı, çözgü, halı, kilim, cicim, zili, sumak gibi bazı terimler bir bilim dili olarak kullanılır hale gelmişse de, bazı teknik terimler ve motif isimleri henüz yerinde kullanılmamakta ya da farklı şekillerde ifade edilmektedir. Bu da ayını konuyla uğraşan farklı bilim dalları arasında ortak bir dil meydana getirilemediğini göstermektedir.Mimaride teknik terimierin yetersiz kaldığı zamanlarda halk tabirlerine başvurulmaktadır. Sözgelimi kiriş yada hatti kelimesi sütunlar (direkler) üzerine atılan düz ahşap bağiantıyı ifade ederken, yan atılan ağaç ya da ahşap bağlantılara da, halk dilindeki gibi, mertek denilmektedir. Günümüzde, süsleme sanatındaki pek çok isimlendirmeyi,belki önce sanat tarihçiler kullandığı için, halı ve düz dokuma yaygılarda motif adlarının pek çoğu mimariya da süslemede kullanılan terimlerle ifade edilmektedir. Halbuki halı ve dokumalarda buna gerek yoktur. Halı vedüz dokumalar halk kültürü ürünüdür; yaşamaya devam etmektedir. Dokuyucu ve dokuduğu ürün ortadadır. Ona isim vermek, yorum yapmak da dokuyan kişiye ait olmalıdır. iyi niyetle yapılmış olsa bile, dokunan ürüne veyadokunan her desene dokuyan değil de yazan kişinin ad verip, yorum yapmasından dolayı farklı anlamlar ortaya çıkmaktadır. öte yandan, son yıllarda, belki bugüne kadar yapılan araştırmaların pek çoğu çevirilere dayandığı için, halkın dilinden haberdar olmayanların yakıştırdığı terimler, her şeyi ilkçağ kültürüne bağlayan, cinsellik ve dişiliğin ön plana çıkartıldığı görüşler yerleşmiş ve kullanılır hale gelmiştir. Ancak, bu konu pek çok bilim insanını rahatsız etmektedir. Bu makalede yapılan bazı yanlış adlandırma ve yakıştırmalarla yorumlardan söz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Halı, Düz Dokuma, Kilim, Cicim, Zili, Sumak, Halk Kültürü