Tekstil Tasarımında Yaratıcı Bir Yöntem Olarak Geleneksel Bir Tekniğin Geliştirilmesi ve Özgün Uygulamaları

Yıl 2011, Cilt: 4 Sayı: 7, 0 - 0, 22.03.2011

Salimeh Amanjani

Öz

Batik, korumalı bir kumaş boyama ve desenlendirme tekniğidir. Genel olarak kumaş üzerinde kapatma-koruma (rezerve) yöntemi kullanarak gerçekleştirilen geleneksel bir el sanatı olarak tanınır. Bu yöntem aslında sadece balmumu, parafin veya başka özel maddelerle yapılan çalışmaları kapsamaz. Aynı zamanda dikiş,bağlama gibi farklı kapatma elemanları ve işlemlerle de boyanın kumaşı boyaması önlenebilir. Böylece kumaşta desenlendirme sağlanır. Güneydoğu, Asya kökenli bir teknik olarak kabul edilirse de, araştırmalar bu desenlendirme yönteminin farklı malzeme ve elemanlarla Dünyanın pek çok yerinde yapıldığını ve halen bilinen geleneksel şekliyle uygulandığını göstermektedir. Günümüzde Endonezya, Hindistan, Japonya, Çin, Afrika, İran ve birçok ülkede yaşamaktadır. Türkiye'de ise geleneksel olarak, Bervanik baskıcılığı, mumlu bez, mavi bez, mavi öncek gibi adlarla söz edilen, Malatya ve özellikle Adıyaman'da uygulanmakta olan bir elsanatı olarak bilinmektedir. Bu makalede öncelikle, eritilmiş balmumu ve parafin kullanılan bu tekniğin çağdaş uygulamalarının tanıtılması amacıyla, uluslar arası planda bu tekniği kullanan ustalardan söz edilecektir. Türkiye'de ise bu tekniğin özgün bir kimlikle güncel uygulamalarını yapan bir atölyenin, bu sanata olan katkıları ele alınacaktır. Çalışmada; Türkiye'de benzeri olmayan bu atölyede, mumlama kalemi (tjanting), mumlama kalıbı (tjap) yapımı ve üretimi, kullanımı, boyama deneyleri, Anadolu kültürlerinden kaynaklanmış motifleriyle, sanatçının yorumları ve özgün desenleri irdelenecektir. Dünyaca tanınmış bu geleneksel tekniğe yapılan katkılar bir tekstil tasarımcının deneysel birikimi üzerinden farklılıklar, benzer yönler ve yenilikler olarak gözlemlenecektir. Geleneksel teknikle üretilen el sanatı, bir sanatçının özgün bakışıyla yeni, güncel, bir yaratıcılığa dönüşmektedir. Böylece özgün bir üretim nesnesi yaratmada katkı sağlanırken, aynı zamanda bir yaratıcılık tekniği deneysel çalışmalarla gelişmekte ve kültürel birikim olarak eğitimde sanatsal bilgiye dönüşmektedir. Bu sunum kapsamında Dünya kültür mirası diyebileceğimiz bir değer olarak; bir geleneksel sanatın günümüz sanatına yansıtılmasında iki noktaya dikkat çekilecektir. Birincisi, özgün sanatçı kimliğinin önemidir.İkincisi ise bu kimliği oluşturan (Bauhaus) Tatbiki Güzel Sanatlar Eğitim Anlayışıdır.

Anahtar Kelimeler

Batik, Atıf Atalayer Atölyesi, Bervanik, Mumlama Batik, Rezerve Baskı