Azerbaycan El Yazma Eserlerde Kullanılan Dekoratif Süslemeler

Yıl 2012, Cilt: 5 Sayı: 9, 0 - 0, 08.03.2012

Hatice Esedova

Öz

Azerbaycan el yazma eserlerde kullanılan dekoratif süslemeler Minyatür sanatının araştırılması, XII-XIII yüzyıllarda Bağdat'ta Arap-mezopotamya minyatür okulunun çiçeklendiği dönemde artık Güney Azerbaycan'ın minyatür çizimi mevcut olmuştur. XIII yüzyıldan başlayarak Tebriz Ön Asya'da kültürel-ekonomik açıdan büyük merkeze dönüşüyor. XIII-XIV yüzyıldan ise buraya bilim, yaratıcılık güçleri odaklanıyor, yazılan bilimsel-dini eserler ise Arab ve Fars gibi dünyevi dillerde idi.

Azerbaycan'ın ünlü şairleri ise kendi beşeri eserlerini Fars dilinde yazıyorlardı. XIV yüzyıldan başlayarak Tebriz minyatür okulu birinciliği kendi eline alıyor. Bu onunla ilgili idi ki, XIV yüzyılın başlarından itibaren büyük saray sultanları el yazmaları üzerinde çalışan ressamları ve kaligrafileri himaye etmişlerdir. Örneğin, ünlü vezir, tarihçi Fazlullah Reşideddin'in tarih eserlerinin nüshaları saray atölyelerinde aktarılırken minyatürler kitap illüstrasyonları gibi kullanılmış ve bu tür çalışmalar sayesinde kitap illüstrasyon sanatı yoğun gelişmiştir.Tebriz, Erdebil, Kazvin, Marağa, Şamahı gibi tarihi şehirlerde oluşmuş Azerbaycanlı sanatçılar tarafından düzenlenen XIII-XVII yüzyıllara ait sanatsal el yazmaları genellikle hükümdarların siparişi ile yapılmışlardır. Bazen bu el yazmaları Kuran gibi vb. dini, tarihi, edebiyat-şiirle ilgili, belli eserlerin konusu ile ilgili illüstrasyonlu açıklamaya yer verilmiştir.Elyazma eserlerdeki dekoratif süsleme esas dört fantastik alanı kapsıyor. Bu kaligrafiye, minyatür, süsleme ve ciltleme çalışmalarından oluşmaktadır. Bu alanların her biri diğeri ile karşılıklı birlik içerisinde, el yazmasının üslubundan ve müşterinin talebinden hareketle seçiliyordu.

Minyatürle süslü eserlerde dikkati çeken nefis tasarımın yanısıra konuyu kapsayan zengin interyerler, o dönemde saray ortamında mevcut olan geleneksel giyim tarzı ve halıların desen yapısı bile dikkati çekiyor. Motif olarak esas dekoratif tasvir unsurlarından ise islimi, ebr (bulut), hatayi, vağ, nilüfer, firengi, bendi-rumi vb. idi.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan El Yazma Eserleri, Dekoratif, Süslemeler, Minyatür Sanatı