Liebig Trade Cards

Yıl 2019, Cilt: 13 - 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri, 277 - 294, 01.10.2019

Elvan Topallı

Öz

Famous German chemist Justus Freiherr von Liebig (1803-1873) who was later granted the
“baron” title, has led the way to many innovations in his field. Among them are the meat extract
and bouillons produced in the meat plant that he has established as the unique items which
were not known at all until then. With the increased production growth of the Liebig goods, the
favourite advertising tools used to promote them. Among these tools were the advertising cards.
The Liebig Company which was established in 1856, started to issue the advertising cards in 1872.
These types of cards were the examples of chromolithography which was improving intensively
at that period. The cards were printed under the heading of a special subject and they were
printed in series. With the increased demand the number of the cards reached to 12 thousand, and
that resulted in the richness in content and style. The scripts at the back of the cards sometimes
contained information as to the images at the front, sometimes they were presenting information
of the product that was promoted or were including recipes of different food items. In general,
it can be observed that there is the image of the product and Liebig’s signature in front of the
cards. Some of the lithographers who printed these cards and the artists are known. They share
similarities and differences with the designments of the other examples in the period. Mostly,
historical, cultural, literal, geographical, scientific, religious, military, natural, social, traditional,
modern and subjects in relation to various fields of art were taking place and the styles used
were Baroque, Rococo, Art Nouveau, The Pre-Raphaelite Brotherhood features. And there were
images inspired by Turkish, Eastern and Oriental styles also. The correctness of the images and
the narratives are open to disputes. In this bulletin the evaluations will be done in parallel with
these features, especially of the ones with oriental themes

Anahtar Kelimeler

Liebig, Advertising, trade card, collection, orientalist

Liebig Reklam Kartları

Öz

Sonradan Baron ünvanını alacak olan ünlü Alman kimyager Justus Freiherr von Liebig
(1803-1873), alanında birçok yeniliğe imza atmıştır. Bunlar arasında kurduğu fabrikada üretilen
et özütü ve et bulyon, o döneme kadar bilinmeyen ürünlerdir. Üretimi gittikçe artan Liebig
ürünlerinin, ilk ve yeni olması kadar dönemin gözde reklam araçlarından faydalanmasının etkisi
de büyüktür. Bu araçlardan biri, reklam kartlarıdır. 1856’da kurulan Liebig Et Özütü Şirketi, 1872’den
itibaren reklam kartları basmaya başlamıştır. Ki bu tür kartlar, dönemin gittikçe gelişen çok
renkli taş baskı tekniğinin ürünleridir. Hem reklamcılığın gelişiminde, hem ürünlerin tanıtımında
ve satılmasında, hem de koleksiyonculuğun ilerlemesinde önemli rol oynayan bu kartlar,
Liebig için, belli bir konu başlığı altında seriler halinde üretilmiştir. Önceleri, bayilerde et özütü
alanlara promosyon olarak verilen Liebig reklam kartları, artan talep üzerine parayla satılmaya
başlamıştır. Talebin artmasıyla sayısı 12 bini bulan Liebig kartları, içerik ve biçim açısından büyük
zenginlik sunmaktadır. Boyutları farklılık gösteren kartlar, seriler halinde üretilse de her zaman
numaralandırılmış değildir. Kartların arkasındaki metinler, bazen öndeki görselleri açıklayıcı
bilgiler içerirken, bazen reklamı yapılan ürün hakkında bilgi vermekte, bazen de yemek tarifi
yer almaktadır. Kartlar, 14 ülkeye yayıldığından metinleri çeşitli dillerde yazılmıştır. Görsellerin
ve içeriklerin doğruluğu, tartışmaya açıktır. Kartların önünde ürünün imgesi ve Liebig’in imzası
genellikle bulunmaktadır. Bu kartları basan litografi firmalarının ve ressamların isimlerinden
bilinenler vardır. Bunlar, dönemin diğer sigara ve reklam kartları, fes paketi etiketleri gibi efemera
örneklerinin ve küçük objelerin üzerindeki görsellerin tasarımlarıyla benzerlik ve farklılıklar
göstermektedir. Tarihi, kültürel, edebi, coğrafi, bilimsel, dini, askeri, doğal, toplumsal, geleneksel,
modern ve sanatın çeşitli dallarına dair konular yer alırken üslup olarak Barok, Rokoko, Art
Nouveau, Pre-Raphaelite Birliği’ne özgü özelliklere rastlanmaktadır. Ve yine doğaldır ki, bu
görseller arasında Türk, Doğu, oryantal esinli olanlar da vardır. Bu bildiride, özellikle oryantalist
temalı bu kartlara, özette değinilenler paralelinde bakılarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Liebig, reklam, kart, koleksiyon, oryantalist

Kaynakça

• Akçaoğlu, H. (1998). “İlginç Resim Serilerinde Garip Bir Türkiye İmajı-Liebig Reklam Kartları”, Albüm Dergisi (3), İstanbul, s.32-40.
• Aksu, İ. (2003). Dönem Dönem Eski Çanakkale Kartpostalları ve Fotoğrafçıları, Olay Gazetesi, Çanakkale.
• Anonim. (Tarihsiz) Yazı, Kâğıt ve Matbaanın Tarihsel Serüveni, Promat Matbaa Müzesi, İstanbul.
• Anonim. “Baron Justus von Liebig (1803 - 1873)”, (Güncelleme tarihi: 29.11.2011, Erişim tarihi: 20.01.2018)
• Anonim. “Baron Justus von Liebig.” Encyclopedia of World Biography, com/people/science-and-technology/chemistry-biographies/baron-von-justus-liebig (Erişim Tarihi: 20.01.2018)
• Bosch, A.van den. “Collectomania”, (Erişim tarihi: 20.01.2018)
• Bosch, A.van den., www.chromo.be/ (Erişim tarihi: 20.01.2018)
• Brock, W.H. “Justus, baron von Liebig”, biography/Justus-Freiherrvon-Liebig (Erişim tarihi: 20.01.2018)
• Günsur, M. (2018). “Liebig Koleksiyon Kartları”, Efemera Dergisi, sayı 3, İstanbul, s.32-39.
• Kamminga, H., A.Cunningham (ed.). (1995). The Science and Culture of Nutrition 1840-1940, Clio Medica, Amsterdam, Atlanta. kartlarinda-istanbul-imaji-istanbulun-fethi/ (Erişim Tarihi: 20.01.2018)
• Labarre, A. (1995). Kitabın Tarihi, İletişim Yayınları-Cep Üniversitesi, İstanbul.
• Langbehn, V.(ed.). (2010). German Colonialism, Visual Culture and Modern Memory, Routledge Studies in Modern European History, NY.
• Neret, G. (ed.). ( 2007). Description de l’Egypt, UK,.
• Topallı, E. (2016). “20.Yüzyıl Başında Ameri ka’da Üretilen Türk Sigara Örneklerinde Oryantalist İmaj: Sotirios Anargyros Üretimi Sigaralar”, III.Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, cilt III, Bakü, s.75-78.
• Topallı, E. (2016). “Jean François Portaels’in Oryantalist Kadın Portrelerinde Takılar”, Lidya “Altın Ülke” – Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu Bildiri Kitabı, Manisa, Salihli Belediyesi, s.230-238.
• Topallı, E. (2016). “Jean François Portaels ve Jan Frederic Portielje’nin Oryantalist Portrelerinde Takılar”, Lidya “Altın Ülke” – Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu Bildiri Kitabı, Manisa, Salihli Belediyesi, s.412-414.
• Topallı, E. (2016). “19.Yüzyılın Oryantalist Portrelerinden Takı Detayları”, Lidya “Altın Ülke” – Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu Bildiri Kitabı, Manisa, Salihli Belediyesi, s.415-418.
• Topallı, E. (2016). “19.Yüzyıl Sonu-20.Yüzyıl başı Fotoğrafları Eşliğinde Jean François Portaels’ın Portrelerindeki Takılar”, Lidya “Altın Ülke” – Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu Bildiri Kitabı, Manisa, Salihli Belediyesi, s.419-420.
• Topallı, E. (2017). “Fes Paketi Etiketleri”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, cilt I, Sakarya, s.277-289.