The Mosque Of Aşağı Ayvalı Vllage n Taşköprü and Its Revzens

Yıl 2019, Cilt: 13 - 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri, 898 - 910, 01.10.2019

Zeynep Aytekin

Öz

The district of Taşköprü in Kastamonu province, a significant settlement center sincec the prehistoric ages, came under the rule of the Turks for the first time in the la te 11th century with the Danishmends. The first long-term Turkish dominati on in the region, where the authority a si gn of this soverei gnty in the district. Among the historical buildings of the Turkish periods, the rest orati ons, are in majority. One of these mosques is the Mosque of Aşağı Ayvalı Village, located 27 km west of the center of Taşköprü. It is underst ood fr om the cadastral record books that the village, In the earli est of these books dated 1487, the name of the village was recorded as Ayval u Viran. The mosque, of which the construction date is unknown, has survived to the present day due to various rest orati ons and their tr aces can be seen on the external walls. One of these rest orati ons was menti oned in an inscription above the doorway of the harim. The mosque, built as a rectangle in north-south direction, is a sample of a single-spaced mosques with a wooden ceiling. Besides colored glass held in place by plast er fr ames) in the upper windows on the south wall. Displaying the charact eristics of the post-18th century with their decorative composition, these are some of the rare examples still extant bearing the name of the patr on and the date. These revzens, never been menti oned in any scientific st udy, are presented to the world of science for the first time with this presentati on. In this st udy, a possible construction date for the Mosque of Aşağı Ayvalı Village will be suggest ed based on it s features of material, technique and decorati on, it s wakf and archive documents and its inscriptions and its process of reaching the present is eval uated.

Anahtar Kelimeler

Taşköprü, The Mosque of Aşağı Ayvalı Village, Inscription, Revzen, Coloured Glass

Taşköprü-Aşağı Ayvalı Köyü Camisi ve Revzenleri

Öz

Tarih öncesi çağlardan günümüze önemli bir yerleşim merkezi olmuş olan Kastamonu ilinin Taşköprü ilçesi, 11. yüzyılın sonlarından itibaren ilk kez Danişmendlilerle birlikte Türklerin yönetimi altına girmeye başlamıştır. Bizans ve Türkler arasında sürekli el değiştiren bölgede, uzun süreli ilk Türk hakimiyeti Selçuklular döneminde Çobanoğulları Beyliği ile gerçekleşmiş olup, sonrasında bölgede Candaroğulları Beyliği ve Osmanlı Devleti hüküm sürmüştür. Bu egemenliğin göstergesi olarak ilçede gerçekleştirilen imar faaliyetleri yazılı kaynaklardan ve günümüze ulaşan maddi kalıntılardan öğrenilmektedir. İlçede bu dönemlere ait olan tarihi yapılar arasında ilk inşaları Candaroğulları Beyliği ve Osmanlı döneminde gerçekleşmiş olup çeşitli onarımlarla günümüze ulaşmış olan camiler çoğunluktadır. Bu camilerden biri, Taşköprü ilçesinin batısında, merkeze 27 km. uzaklıktaki Aşağı Ayvalı Köyü Camisi’dir. Günümüzde Aşağı Ayvalı ve Yukarı Ayvalı olmak üzere ikiye ayrılmış olan köyün, eski bir yerleşim yeri olduğu tahrir defterlerinden anlaşılmaktadır. Bilinen en erken tarihlisi 1487 yılına ait olan bu defterlerde köyün adı, Ayvalu Viran olarak kaydedilmiştir. İlk inşa tarihi bilinmeyen caminin çeşitli onarımlarla ayakta kaldığı cephe duvarlarındaki izlerden açıkça görülmektedir. Bu onarımlardan biri, harim giriş kapısı üzerinde yer alan kitabede de belirtilmiştir. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir alan üzerine inşa edilmiş olan cami; tek mekânlı ahşap tavanlı camiler grubuna girmektedir. Alçı mihrabının yanı sıra yapının önemli unsurlarından biri de güney duvarındaki üst sıra pencerelerinde yer alan revzenlerdir. Aşağı Ayvalı Köyü Camisi’nin revzenleri, süsleme kompozisyonları ile 18. yüzyıl sonrası özellikleri göstermekle birlikte Osmanlı cam sanatından günümüze ulaşmış, üzerinde bani ve tarih ibaresi bulunan ender örneklerdendir. Mevcut literatürde hakkında herhangi bir yayın bulunmayan bu revzenler, ilk defa bu çalışma ile bilim dünyasına tanıtılmıştır. Ayrıca; malzeme, teknik ve süsleme özellikleri, vakfiye kayıtları, arşiv belgeleri ve yapı üzerinde bulunan kitabelerden yola çıkılarak Aşağı Ayvalı Köyü Camisi’ne dair tarihlendirme denemesi yapılmış ve yapının günümüze geliş süreci değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Taşköprü, Aşağı Ayvalı Köyü Camisi, Kitabe, Revzen, Nakışlı Cam

Kaynakça

• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1316
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1317.
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1318
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1319
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1321
• BOA., C. EV. 80/3960-1.
• ABDULKADİROĞLU, A., ÖZSOY Ü.Taşköprü Vakfiyeleri,Ankara, 2005.
• AYTEKİN, Z.Kastamonu İli Taşköprü İlçesindeki Türk Devri Yapıları,Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 2016 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• BİLİCİ, Z. K.Kastamonu’da Türk Devri Mimarisi ve Şehir Dokusunun Gelişimi (18. Yüzyıl Sonuna Kadar), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1991 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ÇAL, H.Boyovası/Boyabat Kazasında Türk Mimarisi (Hurufat Defterlerine Göre), Ankara, 2014.
• DEMİRİZ, Y.Osmanlı Kitap Sanatında Naturalist Üslupta Çiçekler,İstanbul, 1986.
• GÖKOĞLU, A.Paphlagonia - Gayri Menkul Eski Eserleri ve Arkeolojisi,Kastamonu, 1952.
• ÖZKARCI, M.Candaroğulları Beyliği Mimari Eserleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1992 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ÖZKILINÇ, A. vd.Osmanlı Yer Adları: II Anadolu Karaman Rum Diyarbakır Arap ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556),Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara, 2013.
• ŞİŞMAN, Ö. Osmanlı Mimarisinde Alçı Pencereler (Klasik Devir), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Eser Çalışması).
• TOSUNOĞLU, A.Tapu-Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Kastamonu Sancağı,İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1993 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).