The Kum Pavilion Bath And The Cooks Bath In The Edirne Palace

Yıl 2019, Cilt: 13 - 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri, 571 - 584, 01.10.2019

Mustafa Özer Mesut Dündar

Öz

The construction of the Imperial Palace (Saray-ı Cedîd-i Âmire) started in the final years
of Murad II’s reign in what is today called the Sarayiçi Quarter of Edirne in the west of the Tunca
River and eventually it became a large complex with extensions and renovations in almost every
era. This palace, significant portions of which were built during the reign of Mehmed II (1451-1481),
is comprised of nearly a hundred structures with various functions, spreads over a vast area.
The Imperial Palace (Saray- Cedîd-i Âmire), remained in use for centuries and witnessed

many important historical events (e.g. Mehmed IV's circumcision feast, the Ottoman-Russo Wars
and the Balkan Wars, etc.), got damaged and ruined. As a result, only a few of its original structures
have survived today.
It has been understood from the resources and publications that the palace consists of 117
chambers, 21 council chambers, 18 hamams (baths), 8 masjids, 17 gates, 13 wards, 4 cellars, 5 kitchens
, 17 pavilions, and 6 bridges. Doubtlessly these data should be substantiated with analyses of
archival documents and excavations.
In this presentation, the purpose is to characterize two baths, namely Kum Kasrı Baths,
which has survived as a ruin, and Cooks’ Bath, which has been unearthed at archaeological
excavations, and to identify the place of these two baths in the architectural traditions of the

Ottoman Period.
The available data suggest that these two can be dated to the period of Mehmet II,
which probably corresponds to the second half of the 15th century. Both reflect the period’s
characteristics, such as architecture, plans, materials, and technique.
The Kum Kasrı Bath, whose conservation-based restoration was performed in the light of
the relief, restitution, and restoration projects following the archaeological excavation, remains
erected today. On the other hand, the Cooks’ Bath is only known from the records. The plan
chart of this bath, whose foundation remains were retrieved at the conducted archaeological

excavations, was identified to great extent. The structure turnes into a protected area after the
excavation as required by the temporary protection measures.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, architecture, palace, archaelogical excavation

Edirne Sarayı Kum Kasrı Hamamı ve Aşçılar Hamamı

Öz

Edirne Sarayı, Sarayiçi olarak adlandırılan bölgede, Tunca Nehri’nin batısındaki alanda,
II. Murad’ın saltanatının son yıllarında inşa edilmeye başlanmış ve hemen her dönemdeki ilave ve
onarımlarla büyük bir kompleks haline gelmiştir. Pek çok yapısı Fatih Sultan Mehmed zamanında
inşa edilen ve bünyesinde çok farklı işlevli yaklaşık 100 civarında yapıyı barındıran bu saray,
oldukça geniş bir alana yayılmaktaydı.
İnşa edildiği tarihten, 19. yüzyıl sonlarına kadar yoğun bir kullanıma sahne olan ve pek
çok tarihi olaya (Osmanlı-Rus ve Balkan Savaşları, IV. Mehmed’in sünnet şöleni, vd.) tanıklık eden
Edirne Sarayı, özellikle Osmanlı- Rus ve Balkan savaşları sırasında önemli ölçüde tahrip olmuş ve
pek çok yapısı yıkılmıştır. Saraydan günümüze çok az sayıda yapı ulaşmıştır.
Kaynaklardan ve yayınlardan öğrendiğimize göre Edirne Sarayı’nın; 117 Oda, 21 Divanhane,
18 Hamam, 8 Mescit, 17 Kapı, 13 Koğuş, 4 Kiler, 5 Mutfak, 17 Kasır ve 6 Köprü’den meydana geldiği
anlaşılmaktadır. Kuşkusuz bu bilgiler, arşiv belgeleri üzerindeki incelemeler ile sahada yapılacak
kazı ve araştırmalarla daha sağlıklı hale gelecektir.
Biz bu bildirimizde, biri harap olarak günümüze ulaşabilen (Kum Kasrı Hamamı), diğeri
de (Aşçılar Hamamı) arkeolojik kazı sonrası ortaya çıkarılan iki hamamı; arşiv belgeleri, kazı,
vd. çalışmalara dayalı olarak inceleyerek, bunların; plan, malzeme- teknik, mimari, bezeme vd.
bakımlardan Osmanlı dönemi hamam mimarisi içerisindeki yerlerini belirlemeye çalışacağız.
Mevcut verilerden hareketle, her ikisinin de (Kum Kasrı ve Aşçılar hamamlarının) II.
Mehmed döneminde, muhtemelen 15. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiğini sanılmaktadır. Her
iki hamam da, inşa edildiği dönemin mimari, plan şeması, malzeme ve teknik gibi özelliklerini
yansıtırlar.
Arkeolojik kazı sonrası hazırlanan rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri
doğrultusunda konservasyon ağırlıklı restorasyonu gerçekleştirilen Kum Kasrı Hamamı büyük
oranda ayaktadır. Aşçılar Hamamı ise, yalnızca kayıtlarda bilinmekteydi. Yapılan arkeolojik kazı
sonrası temel kalıntıları ortaya çıkarılan bu hamamın plan şeması büyük ölçüde belirlenmiştir.
Yapı, kazı sonrası geçici koruma önlemleri kapsamında konservasyonu sağlanarak koruma altına
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, mimarlık, saray, hamam, arkeolojik kazı

Kaynakça

• Ayverdi, E. H. Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri 855-886 (1451-1481), Cilt:III, 2. Baskı, Istanbul 1989.
• Çakmak, S. – Ersoy, I. K. “Manisa Saray Hamamı”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt:XXI, Sayı:1, Izmir, 2012, 39-48.
• Eldem, S. H. – Akozan, F. Topkapı Sarayı, Istanbul, 1982.Eldem, S. H. Köskler ve Kasırlar, I. Cilt, Istanbul, 1969.
• Eldem, S. H. Köskler ve Kasırlar, II. Cilt, Istanbul, 1974.Eravsar, O. Tokat Tarihi Su Yapıları (Hamamlar), Istanbul 2004.
• Eyice, S. “Iznik’de “Büyük Hamam” ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme”, Tarih Dergisi, Cilt:XI, Sayı:15, Istanbul, 1960, 99-120.
• Önge, Y. Anadolu’da XII-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara, 1995.
• Özer, M. “Edirne Yeni Saray Kazısı 2009 Yılı Çalısmaları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Istanbul, 2010, 225-239.
• Özer, M. Edirne Sarayı (Saray-ı Cedîd-i Âmire) Kısa Bir Degerlendirme, Istanbul, 2014.
• Rifat Osman (Yayınlayan: S. Ünver). Edirne Sarayı, 2. Baskı, Ankara, 1989.
• Urak, G. “Amasya’da Iki Saray Hamamı”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 3. Cilt, Ankara, 1995, 385-396.
• Uysal, A. O. “Kubad-Abad Hamamları”, I. Uluslararası Beysehir ve Yöresi Sempozyumu, Konya, 2006, 85-96.
• Yavuz, A. T. (Derleyen: N. Ergin) “Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Hamamlar”, Anadolu Medeniyetlerinde Hamam Kültürü: Mimari, Tarih ve Imgelem, Istanbul, 2012, 99-179.