A PORTAL ANALYSIS IN KONYA ALÂEDDİN MOSQUE AND AKSARAY SULTANHANI PORTALS SECTION: A CASE OF KARATAY MADRASAH

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 30, 387 - 407, 31.07.2022

Sevde Gülizar Dinçer Mehmet Oğuz Duru

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.998085

Öz

he structures of the Anatolian Seljuk State Period (1075-1308) have a classical architectural style, they also have architectural elements that symbolize buildings belonging to different periods and regions. The portals, reflecting the architectural style of the period they were built, on which many details were processed, and built, provide a lot of information about the design been a product of which period and region. Within the scope of this study, Konya Alâeddin Mosque (1220) and Aksaray Sultanhanı (1229) portals, which are considered to be designed by the same architect, were examined, and a comparative analysis was carried out with the Karatay Madrasa (1251-1252) portal, which is thought to be the synthesis of the portal in these works. Owing to the analysis in this context, it has been concluded that the important details that will help to determine the approximate construction date of the Karatay Madrassah, whose construction date has not been clarified, and that should be examined by the researchers.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Seljuk Architecture, Portal, Muqarnas, Geometric Decoration, Karatay Madrasah.

KONYA ALÂEDDİN CAMİSİ VE AKSARAY SULTANHANI TAÇ KAPILARI ARA KESİTİNDE BİR TAÇ KAPI ANALİZİ: KARATAY MEDRESESİ ÖRNEĞİ

Öz

Anadolu Selçuklu Devleti (1075-1308) yapıları, klasikleşen bir mimari tarza sahip olmakla birlikte, farklı dönem ve bölgelere ait yapıları simgeleyen mimari ögeleri de barındırmaktadır. Üzerine birçok detayın işlendiği, yapıldığı döneme ait mimari tarzı yansıtan taç kapılar, yapının hangi dönem ve bölgenin tasarım ürünü olduğu hakkında birçok bilgi vermektedir. Bu çalışma kapsamında, aynı mimarın tasarımı olduğu kabul edilen Konya Alâeddin Camisi (1220) ve Aksaray Sultanhanı (1229) taç kapıları incelenmiş, bu eserlerdeki taç kapının sentezi olduğu düşünülen Karatay Medresesi (1251-1252) taç kapısı ile karşılaştırmalı analizi gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamdaki analiz sayesinde, yapım tarihi hakkında farklı yorumlar bulunan Karatay Medresesinin, taç kapı mimari ögelerinin özelliklerinin değerlendirilmesi ile yapım tarihine yönelik araştırmacılar tarafından irdelenmesi gereken önemli detayların ortaya çıktığı sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Selçuklu Mimarisi, Taçkapı, Mukarnas, Geometrik Bezeme, Karatay Medresesi

Kaynakça

• Akok, M. (1970). Konya Karatay Medresesi Rölöve ve Mimarisi. Türk Arkeoloji Dergisi, 18(2), 5-28.
• Arseven, C. E. (1984). Türk sanatı. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Aslanapa, O. (2000). Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi. A sutay-Effenberger, N. (2006). Konya Alaeddin Camisi Yapım Evreleri Üzerine Düşünceler. METU JFA, 23(2), 113-122.
• Blessing, P. (2018). Moğol fethinden sonra anadolu’nun yeniden inşası. Rum diyarında islami mimari, 1240-1330. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Caner, Ç. ve Bakırer, Ö. (2009). Anadolu Selçuklu Dönemi Yapilarindan Medrese ve Camilerde Portal. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10(10), 13-30.
• Cantay, T. (1987). Konya Karatay Medresesinin İnşa Tarihi ve Kapısının Mimari Kuruluşu. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 6, 25-30.
• Cılasun, A. (2018). Konya’daki; Karatay, İnce Minareli Ve Sırçalı Medreseler İle Alaaddıin Cami’nin Taç Kapı Süslemeleri’nin Tasarım Açısından İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dinçer, S. G. (2021). Benzer Geometrik Şemaya Sahip Mukarnas Tasarımlarının Karşılaştırmalı Analizi. Art-e Sanat Dergisi, 27 (1), 574-587.
• Doğan, N. Ş. ve Yazar, T. (2013). Anadolu Selçuklu Ve Beylikler Dönemi Mİmari Süslemesinde Küre, Küre Ve Koni Kesiti/Kabara, Rozet. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 221-224.
• Durukan, P. D. A. (2007). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları (H. Acun Ed.). Ankara: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Düz, Ö. (2019). Konya Karatay Medresesi Süslemelerinin Desen Ve Tasarım Özellikleri. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Eastmond, A. (2017). Akhlat, Builders and Buildings. In In Tamta’s World: The Life and Encounters of a Medieval Noblewoman from the Middle East to Mongolia (Vol. 282-321). Cambridge: Cambridge University Press.
• Erdemir, Y. (2009). Karatay medresesi - çini eserleri müzesi. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Karamağaralı, H. (1982). Konya Ulu Camisi. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 4, 121-132.
• Konyalı, İ. H. (1964). Abideleri ve kitabeleri ile konya tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi.
• Kuran, A. (1969). Anadolu medreseleri (Vol. 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kutlu, M. (2019, 2019). Buhara’dan Konya’ya İrfan Mirası ve XIII. Yy. Medeniyet Merkezi Konya. Paper presented at the Buhara’dan Konya’ya İrfan Mirası ve XIII. Yy. Medeniyet Merkezi Konya, Konya.
• Odabaşı, Z. (2016). Karatay Medresesi’nin Biçimlendirilmesi ve Mimari Anlam Boyutu. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 5, 253-270.
• Oral, Z. (1957). Konya Ala Üd-Din Camii ve Türbeleri. Yıllık Araştırmalar Dergisi, 5, 45-75.
• Ödekan, A. (1977). Osmanlı Öncesi Anadolu Türk Mimarisinde Mukarnaslı Portal Örtüleri. (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
• Ögel, S. (1966). Anadolu selçuklularının taş tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sönmez, Z. (1989). Anadolu türk-i̇slam mimarisinde sanatçılar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sözen, M. (1972). Anadolu medreseleri selçuklu ve beylikler devri (Vol. 2). İstanbul: İTÜ Matbaası.
• TDV. (2021). Cümle Kapısı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/cumle-kapisi (Erişim Tarihi: 04.08.2021).
• Tuncer, O. C. (1982). Birkaç Selçuklu Taçkapısında Geometrik Araştırmalar. Vakıflar Dergisi, 16, 61-76.
• Tuncer, O. C. (1986). Anadolu Selçuklu Mimarisi ve Moğollar. Ankara: Türkiye Vakıflar Bankası.
• Tuncer, O. C. (2001). Anadolu Selçuklu Taçkapılarında Mukarnas. Paper presented at the 1. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyetleri Kongresi, Konya.
• Uluengin, M. F. (2018). Mukarnas. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Ünal, R. H. (1982). Osmanlı öncesi anadolu türk mimarisinde taçkapılar. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yaşa, R. (2013). Doğu Anadolu’da Bir Türk Kültür Merkezi: Ahlat. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD), 2(1), 15-28.