PERFORMATİF BELGESEL “HERAION TEIKHOS’UN KADINLARI”NDA BELLEK KATMANLARI

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 31, 145 - 168, 25.01.2023

Özge Deniz Özker , İbrahim Akıncı

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1189764

Öz

Belgesel filmi sınıflandırabilmek için iki ana yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki belgesel filmin modelleri, diğeri ise ayırt edici biçemlerdir. Bu çalışmada, varolan altı belgesel biçeminden biri olan performatif (edimsel) biçem tanımlanarak, performatif belgesel ve bellek ilişkisi bağlamında performatif belgesel örneği olarak “Heraion Teikhos’un Kadınları”(2022) belgeseli ele alınacaktır. Yapımcılığını ve yönetmenliğini yazarın (Özker) üstlendiği, Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü tarafından Belgesel Film Yapım Desteği almaya hak kazanmış “Heraion Teikhos’un Kadınları” belgeseli bu çalışmada performatif belgeselde bellek yaklaşımı bağlamında içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Bu çalışma, belgesel sinemanın bellekle kurduğu ilişki bağlamında performatif belgeselde belleğin nasıl temsil edildiğini “Heraion Teikhos’un Kadınları” belgeseli özelinde incelemeyi amaçlamaktadır. Performatif belgesel örneği olarak nitelendirilebilecek “Heraion Teikhos’un Kadınları”nda biçemsel özelliklerle bağlantılı olarak belleğin öznel niteliklerine vurgu yapıldığı, özyaşamöyküsel ögeler barındırdığı ve belgeselin unutmaya direnme biçimi olarak bellek katmanlarını kalıcı kılma potansiyeli olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu çalışma ile belgesel film aracılığıyla kadın emeğinin görünür kılınmasına ve kültürel mirasın aktarılmasına katkı sunulması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Belgesel Film, Performatif Belgesel, Bellek, Kişisel Bellek, Kolektif Bellek., Documentary Film, Performative Documentary, Memory, Personal Memory, Collective Memory.

LAYERS OF MEMORY IN THE PERFORMATIVE DOCUMENTARY "THE WOMEN OF HERAION TEIKHOS"

Öz

There are two main ways to classify documentary films. The first is the models of the documentary film, and the other is the distinctive modes. In this study, the performative mode, which is one of the six existing documentary modes, will be defined and the documentary "The Women of Heraion Teikhos" (2022) will be discussed as an example of performative documentary in the context of the relationship between performative documentary and memory. The documentary film " The Women of Heraion Teikhos ", which was produced and directed by the author (Özker) and was entitled to receive Documentary Film Production Support by the Ministry of Culture and Tourism, General Directorate of Cinema, was analyzed in this study by content analysis method in the context of memory approach in performative documentary. The aim of this study is to examine how memory is represented in the performative documentary in the context of the relationship between documentary cinema and memory, in the context of documentary film "The Women of Heraion Teikhos". It has been concluded that in "The Women of Heraion Teikhos", which can be characterized as an example of a performative documentary, the subjective qualities of memory are emphasized in connection with stylistic features and that the documentary contains autobiographical elements and documentary has the potential to make memory layers permanent as a form of resistance to forgetting. In addition, this study is expected to contribute to the visibility of women's labor and the transfer of cultural heritage through documentary film.

Anahtar Kelimeler

Documentary Film, Performative Documentary, Memory, Personal Memory, Collective Memory.

Kaynakça

• Assman, J. (2018). Kültürel bellek. Ayşe Tekin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atik, N. (2016). Tekirdağ’da traklar ve antik heraion teikhos şehri. Arkeoloji ve Sanat Dergisi. 152, ss. 75-86.
• Benjamin, W. (2005). Walter Benjamin selected writings. Vol 2 Part 2. 1931-1934 “Excavation and Memory”. Michael W. Jennings (Ed.). ABD: First Harvard University Press.
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve kolektif bellek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• De Jong, W., Knudsen, E. ve Rothwell, J. (2013). Creative documentary theory and practice. ABD: Routledge.
• Draaisma, D. (2005). Bellek metaforları zihinle ilgili fikirlerin tarihi. Gürol Koca (Çev.). İstanbul:Metis Yayınları.
• Duruel Erkılıç, S. (2014). Türk sinemasında tarih ve bellek. Ankara: De Ki Sinema.
• Estès, C.P. (2019). Kurtlarla koşan kadınlar vahşi kadın arketipine dair mit ve öyküler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Flem, L. (2001). Freud: arkeolog. Cogito Dergisi. 28, ss. 84-106.
• Freud, S. ve Breuer J., (2001) Histeri üzerine çalışmalar. Emre Kapkın (Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Gülgöz, S., Ece, B. ve Öner, S. (derl.). (2018). Hayatı hatırlamak otobiyografik belleğe bilimsel yaklaşımlar. İstanbul: KÜY (Koç Üniversitesi Yayınları).
• Halbwachs, M. (2018) Kolektif bellek. Zuhal Karagöz (Çev.). Pinhan Yayıncılık: İstanbul.
• Marker, C. (Yönetmen).(1983). Sans Soleil (Güneşsiz) (Film). Argos Films.
• Nichols, B. (2017). Belgesel sinemaya giriş. Duygu Eruçman (Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Ocak, E. (2019). Artık Toplayıcılar ve Ben Filminde Seyircisinin Yaşam Gücünü Arttıran Bir Görüntü Toplayıcısı Olarak Agnès Varda. Sinefilozofi. 4(8), ss. 226-248.
• Olick, J. K. (2014). Kolektif Bellek: İki Farklı Kültür. Meral Güneşdoğmuş (Çev.). Moment Dergi 1(2), ss. 175-211.
• Özker, Ö. D. (Yönetmen). (2012). Refika (Film). İstanbul Dijital Kültür ve Sanat Vakfı.
• Özker, Ö. D. (Yönetmen). (2022). Heraion Teikhos’un Kadınları (Film). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş zaman bellek kültürü ve özneye dönüş üzerine bir tartışma. Peral Bayaz Charum, Deniz
• Ekinci (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Saunders, D. (2014). Belgesel. Ali Nejat Kanıyaş (Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Susam, A. (2015)Toplumsal bellek ve belgesel sinema. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2022) https://sozluk.gov.tr.
• Varda, A. (Yönetmen). (2000). Les Glaneurs Et La Glaneuse (Toplayıcılar ve Ben) (Film). Cine Tamaris.
• Winston, B. (derl.). (2021). Belgesel sinema kitabı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.