DÖNÜŞEN KENTLER, NESLİ TÜKENENLER: ANADOLU LEOPARI FİLMİNDE MEKÂNSAL ÜRETİM

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 34, 175 - 194, 30.07.2024

Özge Güven Akdoğan

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1467732

Öz

Sinema metinlerinin kentsel dönüşüme dair ne söylediği sorusundan yola çıkan bu çalışma, mekânların politik, sosyal ve nostaljik anlamlarına odaklanmakta ve eski ile yeni arasındaki gerilimi film kahramanları üzerinden ele almaktadır. Anadolu Leoparı filmi, Türk sineması evreninden amaçlı örnekleme tekniği ve başkent Ankara'nın sosyo-ekolojik dönüşümüne ve bu dönüşümün faillerine gönderme yapan bir anlatımla güncelliği açısından çalışmanın nesnesi olarak seçilmiştir. Çalışmanın amacı, mekânların sinema anlatısı üzerinden dönüştürülmesinin bireylerde kent aidiyet duygusunu kırarken yoğun ruhsal çözülmeler yaratabildiğini ortaya koymaktır. Tarihi mekânların, kentsel tasarım coşkusuyla tüketime ve turizme doğru dönüşümünü gözler önüne seren film, sosyal adalet, kent aidiyeti ve kent hafızası gibi konuların irdelenmesi için uygun bir zemin sağlamaktadır. Film, kent ve kapitalizm eleştirisi üzerinden metinsel analiz yoluyla analiz edilmektedir. Giriş bölümünü takip eden ilk bölümde, Lefebvreci anlamda mekânın üretimi, yani mekânın inşa edilme, kurulma, yok edilme, politik ve toplumsal olarak örgütlenme biçimi incelenmektedir. İkinci bölümde kent ve sinema üzerine yapılan çalışmalar araştırılarak filmin anlatısı metin çözümlemesi yoluyla çözümlenmektedir. Sonuç olarak çalışma, filmsel anlatı yoluyla kentsel değerleri elinden alınan bireyin, politik ataletin de katkısıyla nasıl yalnızlaşabildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kent, Mekânın üretimi, Kentsel aidiyet, Henri Lefebvre, Anadolu Leoparı filmi.

TRANSFORMING CITIES, EXTINCTION: SPATIAL PRODUCTION IN THE ANATOLIAN LEOPARD MOVIE

Öz

Starting from the question of what cinematic texts say about urban transformations, this study focuses on the political, social and nostalgic meanings of spaces and considers the tension between the old and the new through movie heroes. The Anatolian Leopard movie has been chosen as the object of study in terms of its currentness with its purposeful sampling technique from the universe of Turkish cinema, and a narrative that refers to the socio-ecological transformation of the capital Ankara and the perpetrators of this transformation. The aim of the study is to reveal that the transformation of spaces through the cinema narrative can create intense spiritual dissolution while breaking the sense of urban belonging in individuals. The film, which reveals the transformation of historical places with an urban design enthusiasm towards consumption and tourism, provides a suitable ground for examining issues such as social justice, urban belonging and urban memory. The film is analyzed through textual analysis through criticism of the city and capitalism. The first chapter following the introduction discusses the production of space in the Lefebvrean sense including its construction, establishment and destruction as well as its political and social organization. In the second part, studies on the city and cinema are examined where the film narrative is analyzed through text analysis. As a result, the study shows, through filmic narrative, how the individual whose urban values is taken away can become isolated, also with the contribution of political inertia.

Anahtar Kelimeler

City, Production of space, Urban belonging, Henri Lefebvre, Anatolian Leopard.

Kaynakça

• Anadolu Ajansı haberi (31.08.2011). “Hayvanat Bahçesi Belediyeye Geçiyor” Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/hayvanat-bahcesi-belediyeye-geciyor/414911.
• ABB Stratejik Plan (2015). https://www.ankara.bel.tr/files/6214/6252/4199/faaliyet_son_web.pdf 14 Mart 2024.
• Acuner, D. (2020). Kafesin iki tarafı: Atatürk orman çiftliği hayvanat bahçesi’nin hafızası, A. Alkan (Derl.), Şehir ve hayvan (s. 147-198). İstanbul: Patika Kitap.
• Aktüre, S. (2001). 1830’dan 1930’a Ankara’da günlük yaşam. Y. Yavuz, (Der.), Tarih içinde Ankara II (s. 35-60). Ankara: ODTÜ Ankaralılar Vakfı Yayınları.
• Alsayyad, N. (2006). Cinematic urbanism: A history of the modern from reel to real. New York: Routledge.
• Atacan, A. (2018). Bir sinema seti olarak ankara: ankara filmleri üzerinden kentin mimarlık tarihini okumak, Ankara Araştırmaları Dergisi. 7(1), s. 125-146.
• Aymaz, G. (2003). Uzak'taki kent kentteki uzaklık, Varlık Dergisi, 1153, s. 18-24.
• Barber, S. (2002). Projected cities: cinema and urban space. London: Reaktion Books.
• Berman, M. (1994). All that ıs solid melts into air: the experience of modernity (1982), Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, çev, Ü. Altuğ ve B. Peker, İstanbul: İletişim.
• Bookchin, M. (1999). Urbanization without cities: The rise and decline of citizenship, Kentsiz Kentleşme. Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü, çev, B. Özyalçın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Clarke, D. B. (1997). Introduction: Previewing the Cinematic City, David Clark (Ed.). The cinematic city. (1-18). London: Routledge.
• Clarke, D. B. ve Doel, M. A. (2016). Cinematicity: city and cinema after deleuze. Journal of urban cultural studies, 3(1), s. 3-11.
• Donald, J. (1995). The city, the cinema: modern spaces. Chris Jenks (Ed.). Visual Culture (77-95). London: Routledge.
• Dostoyevski, F. M. (2005). Suç ve ceza. Ergin Altay (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Easthope, A. (2004). Sinemada ütopyen ve distopyen kent. N. Türkoğlu, M. Öztürk ve G. Aymaz (Ed.), Kentte sinema sinemada kent içinde (s. 125-136). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Erman, T. (2016). ‘Mış gibi site’. Ankara’da bir TOKİ-gecekondu dönüşüm sitesi. İstanbul: İletişim.
• Foucault, M. (2002). Toplumu savunmak gerekir. Ş. Aktaş (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Giddens A. (2012). Modernliğin sonuçları. E. Kuşdil (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gold, J. R., Ward, S. V. (2004). Belgesel film geleneğinde kent öğesi. N. Türkoğlu, M. Öztürk ve G. Aymaz (Eds.), Kentte sinema sinemada kent içinde (s. 79-106). İstanbul: Pales Yayıncılık.
• Grune, K. (Yönetmen). (1923). Cadde [Film].
• Gürbilek, N. (1992). Vitrinde yaşamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. ( 2000 ). Umut mekânları. Z. Gambetti (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2009). Sosyal adalet ve şehir. M. Moralı (Çev.). İstanbul, Metis Yayınları.
• Helle, H. J. (1996). Kentlileşmiş insan, Z. Aygen (Çev.). Cogito. Kent ve kültürü, (8), s. 71-79.
• Kayış, E. (Yönetmen). (2021). Anadolu leoparı [Film]. Türkiye, Almanya: Tato Film.
• Kayış, E. (Yönetmen). (2f021). Söyleşi. Ankara Film Festivali.
• Keskinok, H. Ç. (2007). Bir Özgürleşme Tasarısı Olarak AOÇ. HÇ. Keskinok (Ed.) Bir Çağdaşlaşma Öyküsü: Cumhuriyet Devriminin Büyük Eseri Atatürk Orman Çiftliği. Ankara: Koleksiyoncular Derneği.
• Kırel, S. 2014). Kent çocukları, Nurçay Türkoğlu, Mehmet Öztürk ve Göksel Aymaz (Eds.), Kentte Sinema Sinemada Kent içinde (s. 219-232). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kimyon, D. ve Serter, G. (2015). Atatürk Orman Çiftliği’nin ve Ankara’nın Değişimi Dönüşümü, Planlama. 25(1): 44–63.
• Lang, F. (Yönetmen). (1927). Metropolis [Film]. Almanya: Universum Film.
• Lefebvre, H. (2020). Mekânın üretimi. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Leigh, N. G. ve Kenny, J. (1996). The city of cinema: interpreting urban images on film. Journal Of Planning Education And Research, 16(1), 51-55.
• Lynch, K (2013). Kent İmgesi. İ. Başaran (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Maria, M. (2004). Filmlerde kentsel tema. N. Türkoğlu, M. Öztürk ve G. Aymaz (Eds.), Kentte sinema sinemada kent. (s. 73-78). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Marie, L. (2001). Jacques tati's play time as new babylon. M. Shiel Ve T. Fitzmaurice (Eds.) Cinema and The City. (s. 257-269). Oxford: Blackwell.
• Marin, L. (2016). Utopics: apatial play. New Jersey: Humanities Press.
• Massood, P. J. (2011). Black city cinema: African american urban experiences in film. Philadelphia: Temple University Press.
• May, J. (Yönetmen). (1929). Asfalt [Film]. Almanya: Ufa.
• Mennel, B. (2019a). Modernity and the city film: berlin. Mennel, B (Ed.) in Cities and cinema. (s. 21-45). London: Routledge.
• Mennel, B. (2019b). The city in ruins and the divided city. Berlin, Belfast and Beirut. Mennel, B (Ed.). Cities and Cinema. (ss. 103 129). London: Routledge.
• Meral, Y. (2014). Yahudi kaynaklarında ararat dağları (Tekvin, 8:4). Milel ve Nihal, 11: 83-101.
• Oktuğ, M. (2004). Kent-sinema ilişkisine kuramsal bir yaklaşım. M. Öztürk (Ed.), Sinematografik Kentler (s. 117-126). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Öztoprak, İ. (2006). Atatürk orman çiftliği’nin tarihi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Öztürk, M. (2004). İstanbul’da kentsel kriz ve sinema. N. Türkoğlu, M. Öztürk ve G. Aymaz (Eds.). Kentte Sinema Sinemada Kent. (s. 45-54). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Öztürk, M. (2005). Sine-masal kentler. İstanbul: Don Kişot Yayınları.
• Pabst, G. W. (Yönetmen). (1925). Neşesiz sokak. Die Freudlose Gasse [Film]. Almanya.
• Rotha, P. (2000). Belgesel sinema. İ. Şener (Çev.). İstanbul: İzdüşüm.
• Ruttmann, W. (Yönetmen). (1927). Berlin: büyük bir şehrin senfonisi ([Film]. Almanya: Kinostart.
• Sennett, R. (2002). Kamusal insanın çöküşü. S. Durak ve A. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Sennett, R. (2022). Ten ve taş. Batı uygarlığında beden ve şehir. T. Birkan(Çev.). İstanbul: Metis.
• Simmel, G. (1996). Metropol ve zihinsel yaşam. B. Öcal Düzgören (Çev.). Cogito. 96, s. 81-89.
• Siodmak, R. ve Ulmer, E. G. (Yönetmen). (1930). Pazar günü insanları. Menschen am Sonntag [Film].
• Torun, A. (2017). Sinema-kent ilişkisinde istanbul: ilk yıllarından bugüne Türk Sineması’nda istanbul’un görünümü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 52, s. 147-166.
• Tüzdil, N. (1940). Orman çiftliği hayvanat bahçesi, Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu Orman Çiftliği Hayvanat Bahçesi Yayını, Ankara: Ankara Basımevi.
• Urry, J. (2018). Mekânları tüketmek, R. G. Öğdül (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wilhelm, F. (Yönetmen). (1924). Murnau'nun Son Gülüşü. Der Letzte Mann [Film].
• Wojcik, P. R. (2014). The city in film. New York: Oxford University.
• Zaim, D. (Yönetmen). (1996). Tabutta Röveşata [Film]. Türkiye: Ifr.