İNTERAKTİF MEKÂNLARDA UZAM VE ANLAM İLİŞKİSİNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR BAKIŞ

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 35, 9 - 29, 30.01.2025

Burcu Yıldırım , İsmail Emre Kavut

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1464780

Öz

İnsan eski çağlardan bugüne uzamı subjektif bakış açısı ve duygu evreni vasıtasıyla anlamlandırmaya çalışırken mekân ise kendisini var eden bileşenlerle alımlayanına çeşitli mesajlar iletmiştir. Birey ve mekân arasında anlam üzerinden kurulan bu sessiz diyalog teknolojik ilerlemelerden etkilenmiş, çok sesli ve etkileşimli hale gelerek bir tür diyaloğa dönüşmüştür. Uzamın kullanıcıya gerçek zamanlı yanıtlar oluşturabilmesi; bilgiyi toplayan, işleyen, temsil eden ve aktaran interaktif mekânları gündeme getirmiştir. Teknoloji ve sanat birlikteliğinin ürettiği bu mekânlar deneyimleyeninin bilişsel ve fiziksel sınırlarının yeniden tanımlanmasına olanak sağlayarak yeni bir mekân deneyimi sunmaktadır. Yapılan araştırmada interaktif mekân uygulamalarında meydana gelen kullanıcı-uzam iletişimi anlaşılmaya ve çözümlenmeye çalışılmıştır. Belirlenmiş örnekler göstergebilim kuramı ışığında incelenmiş, değerlendirme sürecinde Greimas’ın eyleyenler modelinden faydalanılmıştır. İnteraktif mekânların ardındaki örtük anlamsal ilişkilerin çözümlenmeye çalışıldığı araştırmada mekânı üreten eyleyenler arasında bazı ortaklıklar bulgulanmıştır. Eyleyenlerin güç ekseninde teknoloji ve geleneksel tasarım çatışması gözlemlenmiş, isteyim ekseninde tasarlayıcı ve üretilen mekânın nitelikleri ile karşılaşılmıştır. İletişim eksenini ise proje talebinde bulunan kurum veya kuruluşlar ile mekânı deneyimleyenlerin oluşturduğu tespit edilmiştir. Etkileşimli mekânların bildirişim boyutuna dikkat çekilmesi araştırmanın özgün yönüdür.

Anahtar Kelimeler

İnteraktif mekân, Etkileşim, sanat ve teknoloji, göstergebilimsel yaklaşım, Eyleyenler modeli

THE RELATION BETWEEN SPACE AND MEANING IN INTERACTIVE SPACES: A SEMIOTIC REVIEW

Öz

Since ancient times, humans have tried to make sense of space through their subjective perspective and emotional universe. Space, on the other hand, has conveyed various messages to human beings through its constituent components. This silent dialog between the individual and the space through meaning has been affected by technological advances. It has turned into a kind of dialog by becoming polyphonic and interactive. The ability of space to create real-time responses to the user has brought interactive spaces that collect, process, represent, and transfer information to the agenda. These spaces produced by the combination of technology and art enable the redefinition of human cognitive and physical boundaries. It offers a new space experience. In this research, the user-space communication that occurs in interactive spaces was tried to be understood and analyzed. Specified examples were analyzed in the light of semiotic theory. Greimas' actantial model was used in the evaluation process. In the research, in which the hidden semantic relations behind interactive spaces were tried to be analyzed, some similarities between the actants producing the space were found. A conflict between technology and traditional design was observed on the power axis of the actants. In the desire axis, the designer and the qualities of the produced space were discovered. The communication axis was determined to be composed of the institutions or organizations requesting the project and those who experienced the space. Emphasizing communication in interactive spaces is unique aspect of the research.

Anahtar Kelimeler

Interactive Space, Interaction, Art and Technology, Semiotic Approach, Actantial Model

Kaynakça

• Akbaş, G. ve Erçetin, A. (2020). Görsel imgeleme aracı olarak mekânın arka planını semiyolojik çerçevede incelemek. Turkish Studies-Social Sciences, 15(6), 2815-2832.
• Akbulut, D. (2018). Dijital çağda sanatın ve sanatçının konumu. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 8(17), 117-123.
• Aroni, G. (2022). Semiotics in architecture and spatial design. J. Pelkey, ve S. Walsh Matthews, (Ed.), Bloomsbury semiotics volume 2: Semiotics in the natural and technical sciences (s. 277-296) içinde. London: Bloomsbury Academic.
• Arslan, S. (2021). Mekâna özgü sanatın ilişkisel bağlamı. Sanat Yazıları, (45), 711-726.
• Balaban Varol, E., ve Varol, A. (2022). Sanat aracılığıyla mekân deneyiminin aktarımı üzerine bir inceleme: Do Ho Suh. Sanat ve Tasarım Dergisi, 12(2), 499-514. doi:10.20488/sanattasarim.1221843
• Boychenko, K. (2017). Interactive architecture: Development and implementation into the built environment. European Journal of Technology and Design, 5(1), 20-25. doi: 10.13187/ejtd.2017.1.20
• Cankız Elibol, G., ve Boerescu, Z. (2020). Sanat ve tasarımda sinestezi etkisi: Çoklu algı yaratmak. Sanat Yazıları, (42), 119-140.
• Cevizci, A. (2005). Paradigma felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Çınar, S., ve Köse, Ö. (2021). Dijital kurulumlar ve etkileşimli mekânlar. Art-e Sanat Dergisi, 14(27), 223-238.
• Eco, U. (1986). Function and sign: Semiotics of architecture. M. Gottdiener, A. P. Lagopoulos, (Ed.), The city and the sign: An introduction to urban semiotics (s. 55-86) içinde. New York: Columbia University Press.
• Fox, M. (Ed.), (2016). Interactive architecture: Adaptive world. New York: Princeton Architectural Press.
• Göka, Ş. (2001). Bir bütünün iki farklı görüntüsü: İnsan ve mekân. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Greimas, A. J. (1983). Structural Semantics: An Attempt at a Method. Lincoln: University of Nebraska Press.
• Güneş, A. (2013). Bir eserin mimarisini göstergebilimsel bir yaklaşımla okuma ya da mimari göstergebilim: Divriği Ulucami ve Darüşşifası. Erciyes İletişim Dergisi, 3(2), 74-86.
• Hafızoğlu, N., ve Yavuz Azeri, N. (2024). Çağdaş Türk resminde kent imgesine göstergebilimsel bir bakış. Akdeniz Sanat, 18(33), 59-78. doi:10.48069/akdenizsanat.1385895
• Hébert, L. (2020). An introduction to applied semiotics. New York: Routledge.
• Jenny Sabin Studio. (t.y.). Ada: A project by Jenny Sabin Studio, in collaboration with Microsoft Research. Erişim adresi: https://www.jennysabin.com/ada, Erişim tarihi: 12.04.2024
• Jetter, H.-C., Geyer, F., Reiterer, H., Dachselt, R., Fischer, G., Groh, R., Haller, M. ve Herrmann, T. (2012). Designing collaborative interactive spaces. Proceedings of the International Working Conference on Advanced Visual Interfaces- AVI’12. doi:10.1145/2254556.2254729
• Johnny. (October 19, 2017). This digital greenhouse just sprouted up in central Tokyo. Erişim adresi: https://www.spoon-tamago.com/digital-greenhouse-digivege-tokyo/, Erişim tarihi: 13.04.2024
• Kalelioğlu, M. (2021). Göstergebilim kuramının genel bir değerlendirmesi, Türkiye’deki yeri ve önemi. Söylem Filoloji Dergisi, 6(1), 189-200. doi:10.29110/soylemdergi.875738
• Karatay, A. (2019). Duyulardan algılara kodlanan sanat: İnteraktif enstalasyon sanatı. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 7(39), 511-518. doi:10.7816/ulakbilge-07-39-01
• Kavut, İ. E. (2019). Kurgusal mekânlarda akıllı teknolojilerin, bilim kurgu filmlerinin iç mekân incelenmesi. Mimarlık ve Yaşam, 5(1), 123-132. doi:10.26835/my.627438
• Kurak Açıcı, F., ve Sönmez, E. (2020). Trabzon kent merkezinin göstergebilim yaklaşımı ile okunması. Mimarlık ve Yaşam, 5(1), 181-192. doi:10.26835/my.691722
• Nassia Inglessis. (t.y.). Urban Imprint A/D/O by MINI, NYCxDesign 2019. Erişim adresi: https://www.nassia-inglessis.com/urban-imprint-text, Erişim tarihi: 13.04.2024
• Nişanyan, S. (2022). Nişanyan sözlük: Çağdaş Türkçenin etimolojisi. Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/kelime/semiyotik, Erişim tarihi: 30.03.2024.
• Nişanyan, S. (2024). Nişanyan sözlük: Çağdaş Türkçenin etimolojisi. Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/kelime/anlam, Erişim tarihi: 10.04.2024.
• Okuyucu, Ş. E. (2018). Avlunun göstergebilimsel yöntemle analizi; Denizli Erbakır Fen Lisesi avlusu. Online Journal of Art and Design, 6(3), 37-60.
• O'Neill, S. (2008). Interactive media: The semiotics of embodied interaction. London: Springer Verlag.
• Onur Sönmez. (t.y.). Erişim adresi: https://onursonmez.com/home/cerebral-hut/, Erişim tarihi: 12.04.2024
• Özel Sağlamtimur, Z. (2010). Dijital sanat. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 213-238.
• Özen Tanyıldızı, S. (2016). Mekâna özgü sanatta yeni stratejiler: Berlin’deki güncel pratikler. Yedi (16), 75-85. doi:0.17484/yedi.30506
• Özkirişçi, İ. H. (2021). Hareketli grafiklerin göstergebilimsel çözümlenmesi; Intention örneği. Art-e Sanat Dergisi, 14(28), 846-868. doi:0.21602/sduarte.989679
• Özselçuk, S. (2023). Dijital sanat bağlamında yapay zekâ algoritmalarının kullanımına yönelik eleştirel bir inceleme: Refik Anadol’un “Makine Hatıraları: Uzay” sergisi. Uluslararası İktisadi ve İdari Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(1), 1-21.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin abc’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı göstergebilim sözlüğü: Kavramlar, yöntemler, kuramcılar, okullar. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Rombout. (t.y.). Can we make taking (and waiting for) the bus more attractive? A new model bus station. Erişim adresi: https://www.rombout.design/station-of-being.html#start, Erişim tarihi: 12.04.2024
• Sığırcı, İ. (2017). Göstergebilim uygulamaları: Metinleri, görselleri, sanat yapıtlarını ve olayları okuma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Smith-Shank, D. L. (2020). Görsel ve sosyal göstergebilim araştırma stratejileri. S. D. Bedir Erişti (Ed.), Görsel araştırma yöntemleri: Teori uygulama ve örnek (s. 56-72) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Soylu, R. (2021). Sanat eseri çözümlemeleriyle göstergebilim. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Taha, H. S., Hassan, S. A. ve Abrahem, S. A. (2021). Interactive architecture: Concepts, objectives, applications review. International Journal of Engineering, Management and Humanities (IJEMH), 2(5), 20-26. doi:10.13140/RG.2.2.27902.46402
• Tokdil, E. (2018). Yeni medya, temel bileşenleri ve sanatın değişen estetik dili. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2022(47), 167-190.
• Toy, E. (2017). İnteraktif sanat: İnteraktif sanatın oluşum süreci ve günümüzdeki durumu. Mercin, L. (Ed.), Görsel iletişim tasarımı ve animasyon (s. 107-120) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Trisno, R., Hanli, N., Kasimun, P. R. ve Lianto, F. (2019). The meaning of means: Semiology in architecture case study: Villa Savoye. International Journal of Civil Engineering and Technology, 10(2), 653-660.
• Walsh Matthews, S. (2022). Introduction. J. Pelkey, ve S. Walsh Matthews, (Ed.), Bloomsbury semiotics volume 2: Semiotics in the natural and technical sciences (s. 1-11) içinde. London: Bloomsbury Academic.
• Yalçın, M. (1994). Çevirenin önsözü: Göstergebilime sakınımlı bir yaklaşım. Guiraud, P. Göstergebilim (s. 7-15) içinde. Ankara: İmge Kitabevi.