A LEGAL ANALYSIS OF THE USE OF RUBBER BULLETS IN SOCIAL EVENTS

Yıl 2023, , 965 - 985, 23.01.2024

Hüseyin Mecek

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1367598

Öz

The right to assembly and demonstration which is a special aspect of the freedom of expression and enables its collective exercise, the right to life, which aims to protect the physical and spiritual integrity of the individual, and the prohibition of torture andof the Republic of Turkey and the European Convention on Human Rights, the right to assembly and demonst ill-treatment are among the fundamental values of a democratic society. According to the Constitution ration is conditional on being of a peaceful nature. The state may intervene in demonstrations that are no longer peaceful in order to ensure public security. When intervening in social events, the law-enforcement officers have a wide range of means of use of force, ranging from non-lethal physical force to lethal firearms. Rubber bullets are also recognised in the literature as one of the non-lethal means of use of force employed by the law enforcement officers. The intervention to be made the right to assembly and demonstration must be carried out in accordance with the criteria of legality, necessity and proportionality, in compliance with the limits drawn in the constitutional framework. In cases where an impugned intervention lacks a legal basis, there is no need for a separate examination in terms of the criteria of necessity and proportionality. The use of force by the law-enforcement officers is directly related not only to the right to assembly and demonstration, but also to the right to life and the prohibition of torture and ill-treatment. The reflection of the "principle of legality" in interferences with the right to assembly and demonstration on the right to life and the prohibition of torture and ill-treatment is the "obligation to create legislation", which is one of the positive obligations incumbent on the State. In Turkey, there is no legal regulation allowing the use of rubber bullets. Despite this, the alleged use of rubber bullets in social events has always been on the agenda. Although the term "rubber bullet" is not mentioned, "kinetic impact projectiles", which is the former’s synonym in the literature, was regulated for the first time by a directive issued by the Ministry of Interior in 2011. Attempting to regulate fundamental rights and freedoms, which can be restricted by law according to articles 13 and 34 of the Constitution, through a regulatory act of the administration is contrary to the hierarchy of norms and the principle of legality.

Anahtar Kelimeler

Non-lethal Weapon, Rubber Bullet, Kinetic Impact Projectiles, Hierarchy of Norms, Obligation to Establish Legislation, Right to Assembly And Demonstration, Principle of Legality

TOPLUMSAL OLAYLARDA PLASTİK MERMİ KULLANIMININ HUKUKİ ANALİZİ

Öz

İfade hürriyetinin özel bir görünümü olan ve toplu bir şekilde kullanılmasını sağlayan toplantı ve gösteri hakkı, bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü koruma gayesi güden yaşam hakkı ile işkence ve kötü muamele yasağı demokratik toplumun temel değerleri arasında yer almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne göre toplantı ve gösteri hakkı, barışçıl olma koşuluna bağlıdır. Barışçıl niteliği bozulan gösterilere devlet, kamu güvenliğini sağlamak için müdahale edebilir. Toplumsal olaylara müdahale ederken kolluk, öldürücü olmayan bedensel kuvvetten öldürücü nitelikteki ateşli silahlara uzanan geniş bir yelpazede çeşitli zor kullanma araçlarına sahiptir. Plastik mermiler de literatürde kolluğun öldürücü olmayan zor kullanma araçlarından biri olarak kabul edilmektedir. Toplantı ve gösteri hakkına yapılacak müdahalenin anayasal çerçevede çizilen sınırlara riayet edilerek kanunla, gereklilik ve orantılılık koşullarına uygun olarak icra edilmesi gerekir. Müdahalenin yasal bir dayanaktan yoksun olması durumunda gereklilik ve orantılılık ölçütleri açısından ayrıca bir inceleme yapılmasına ihtiyaç kalmamaktadır. Kolluğun zor kullanma araçları toplantı ve gösteri hakkının yanı sıra yaşam hakkı ile işkence ve kötü muamele yasağıyla da doğrudan bağlantılıdır. Toplantı ve gösteri hakkına müdahalelerdeki “kanunilik ilkesi”nin yaşam hakkı ve işkence ve kötü muamele yasağındaki izdüşümü, devletin pozitif yükümlülüklerinden biri olan “mevzuat oluşturma yükümlülüğü”dür. Türkiye’de plastik mermi kullanımına cevaz veren yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Buna karşın toplumsal olaylarda plastik mermi kullanıldığı iddiaları sürekli gündemde olagelmiştir. Plastik mermi ibaresi geçmemekle birlikte literatürde bunun eş anlamlısı olarak kabul edilen “darbe etkili mermi”, ilk kez 2011 yılında İçişleri Bakanlığınca çıkarılan bir yönerge ile düzenlenmiştir. Anayasa’nın 13. ve 34. maddelerine göre kanunla sınırlandırılabilecek temel hak ve özgürlüklerin idarenin adsız düzenleyici işlemiyle tanzim edilmeye çalışılması, normlar hiyerarşisine ve kanunilik prensibine aykırıdır.

Anahtar Kelimeler

Öldürücü Olmayan Silah, Plastik Mermi, Darbe Etkili Mermi, Normlar Hiyerarşisi, Mevzuat Oluşturma Yükümlülüğü, Toplantı ve Gösteri Hakkı, Kanunilik İlkesi

Kaynakça

• Aydın, Özgür. Özgürlük ve Güvenlik Ekseninde Bireysel Silahlanma. İstanbul: Oniki Levha Yayınları, 2019.
• Beatty, Jennifer A.; Stopyra, Jason P.; Slish, John H.; Bozeman, William P. “Injury Patterns of Less Lethal Kinetic İmpact Projectiles Used by Law Enforcement Officers”, Journal of Forensic and Legal Medicine, S. 69 (2020): 1-5.
• Değirmenci, Rıdvan. “Ölçülülük İlkesi Bağlamında Kolluğun Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkına Müdahalesi: AİHM İçtihatları ve Ombudsman Kararları Çerçevesinde Bir Analiz”, Ombudsman Akademik, S. 2 (2015): 103-120.
• Doumani, Tala ve Dakwar, Jamil. “Rubber Bullets and the Black Lives Matter Protests”. Human Rights Brief, C. 24, S. 2 (2020): 77-82.
• Gurr, Nadine J. “Non‐Lethal Weapons: Lifting the Lid on The İssue of Human Rights”, The International Journal of Human Rights, C. 1, S. 4 (1997): 1-17.
• Harris, David John; O’Boyle, Micheal; Bates, Ed; Buckley, Carla. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, çev. Mehveş Bingöllü Kılcı ve Ulaş Karan. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2021.
• İçöz, Levent, Öldürücü Olmayan Silahların Toplum Sağlığı ve Kolluk Kuvvetleri Açısından Etkileri ve Klasik Silahlarla Karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kelsen, Hans, Saf Hukuk Kuramı, çev. Ertuğrul Uzun. İstanbul: Nora Kitap, 2020.
• Mecek, Hüseyin. İnsan Hakları Hukukunda İşkence Soruşturması. İstanbul: Oniki Levha Yayınları, 2023.
• Sevgili Gençay, Fatma Didem. "Adsız Düzenleyici İşlemlerin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 63, S. 2 (2014): 397-418.
• Smith, Rhona. “Police, the Public, Less Lethal Force and Suspects: Deconstructing the Human Rights Arguments”. Police Journal, C. 82, S. 3 (2009): 194-211.
• Tumbarska, Adelina. “Non-lethal Weapons - a Concept Difficult to Define”. Security & Future, C. 1., S. 4 (2017): 138-141.
• Wright, Steve. “The Role of Sub-lethal Weapons in Human Rights Abuse”. Medicine, Conflict and Survival, C. 17, S. 3 (2001): 221-233.