İPTAL DAVASINDA KİŞİSEL MENFAAT UNSURU AÇISINDAN BAROLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, , 175 - 207, 01.07.2024

İpek Nur Gümüşay

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1458088

Öz

Bu çalışmada, idari yargıya ve iptal davasına özgü menfaat ihlali koşulunun kişisellik unsuru barolar nezdinde ele alınmıştır. Kişisel menfaat unsuru, dava açacak kişinin dava konusu edilecek idari işlemden etkilenme oranını ve bunun dava açmaya yeterli olup olmadığını tespit etmek amacıyla ortaya konulmuştur. Kişilerin kendilerini doğrudan etkileyen işlemlere karşı dava açmasında kişisel menfaat unsuru yönünden sorun bulunmazken, dolaylı yoldan etkilendiği veya işlemle arasında maddi veya manevi ilişki bulunduğu durumlarda kişisel menfaatinin ihlal edilip edilmediği tartışmalıdır. İptal davasını kimlerin açabileceği noktasında önem arz eden kişisel menfaat unsurunu açık ve net bir şekilde belirlemek mümkün değildir. Menfaat kavramının kesin bir çerçevesini çizmek mümkün olmasa da bu çerçevenin olabildiğince idari işlemleri yargı denetiminden yoksun bırakmayacak şekilde belirlenmesi önemlidir. Kişisel menfaat unsuruna kesin bir çerçeve çizmemek, somut olayın özelliğine göre karar vermek daha adil kararlar verilmesini sağlayabilecektir. Bu nedenle çeşitli menfaat grupları çerçevesinde inceleme yapılmaktadır. Bu çalışmada menfaat gruplarından biri olan baroların, iptal davasındaki rolü ve görev tanımının geçirdiği değişiklik sürecinin doktrinde ve yargısal içtihatlarda ortaya çıkan kişisel menfaat unsuruna etkisi üzerinde durulmuştur. Barolara hukukun üstünlüğü ve insan haklarını koruma görevi verilmesi başta Danıştay kararlarının seyrini önemli ölçüde etkilemiştir. Ancak zamanla baroların kişisel menfaat ihlali avukatlık mesleğiyle sınırlı olarak değerlendirilmeye başlamıştır. Yargısal içtihatlarda baroların menfaat ihlaliyle ilgili kimi zaman genişletici kimi zaman daraltıcı yorumlamaya gidilmesinin nedenleri ve ortaya çıkaracağı sonuçları iptal davasının amacı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu çerçevede baroların kişisel menfaatlerinin ihlal edilip edilmediği; baroların doğrudan tüzel kişiliğini ilgilendiren işlemler, üyelerinin ortak menfaatini ilgilendiren işlemler ve baroların tüzel kişiliğini ve üyelerinin ortak menfaatini doğrudan ilgilendirmeyen işlemler olarak üç alt kategoriye ayrılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

iptal davası, menfaat ihlali, baro, kişisel menfaat unsuru, hukukun üstünlüğü ve insan hakları

AN EVALUATION ON BAR ASSOCIATIONS IN TERMS OF THE ELEMENT OF PERSONAL INTEREST IN ANNULMENT ACTION

Öz

In this study, the personal element of the violation of interest condition specific to the administrative judiciary and the action for annulment is examined before the bar associations. The element of personal interest is introduced to determine the rate at which the person who will file a lawsuit is affected by the administrative action to be sued and whether this is sufficient to file a lawsuit. While it is accepted that persons have a personal interest in filing a lawsuit against transactions that directly affect them, it is controversial whether they have a personal interest in cases where they are indirectly affected or have a material or moral relationship with the transaction. It is not possible to clearly and unambiguously determine the element of personal interest, which is important in terms of who can file an action for annulment. Although it is not possible to draw a precise framework for the concept of interest, it is important to determine this framework in a way that does not deprive administrative transactions of judicial review as much as possible. Not setting a definitive framework for the element of personal interest, and making decisions based on the characteristics of the concrete case, may enable more fair decisions to be made. Therefore, it is analyzed within the framework of various interest groups. In this study, the role of the bar associations, which are one of the interest groups, in the annulment action and the effect of the process of changing the definition of duties on the personal interest element emerging in the doctrine and jurisprudence are discussed. Giving bar associations the duty to protect the rule of law and human rights significantly affected the course of the Council of State decisions. However, over time, bar associations’ violation of personal interests began to be considered limited to the legal profession. The reasons for the interpretation of the violation of the interests of the bar associations in the case law, sometimes in an expansive and sometimes in a narrowing manner, and the consequences of this interpretation are evaluated within the framework of the purpose of the action for annulment. In this context, whether the personal interests of bar associations have been violated; Transactions that directly concern the legal personality of bar associations, transactions that concern the common interest of their members, and transactions that do not directly concern the legal personality of bar associations and the common interest of their members are examined in three subcategories.

Anahtar Kelimeler

Action for Annulment, Violation of Interest, Bar Association, Element of Personal Interest, Rule of Law and Human Rights

Kaynakça

• Abadan, Nermin. “Devlet İdaresinde Menfaat Gruplarının Rolü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 14, S. 1, (1959): 233-248.
• Aküzüm, Ural. İçtihat ve Mukayeseli Hukuk Çerçevesinde Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil. Türk İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi, 2022.
• Akyürek, Akman. “Danıştay Kararlarında İptal Davalarının Menfaat İhlali Koşulunun Kişisellik Unsuru”, Danıştay Dergisi, Y. 21, S. 81, (1991): 29-45.
• Alan, Nuri. “İptal Davalarının Ön ve Esastan Kabul Şartları”, Danıştay Dergisi, Y. 13, S. 50-51, (1983): 22-50.
• Aslan, Zehreddin. “Meslek Kuruluşlarına Zorunlu Üyeliğin Üzerine Hukuki Bir Değerlendirme”, DEÜHFD, C. 15, Özel Sayı, (2013): 1229-1240.
• Atay, Ender Ethem. “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararlarının Uygulanması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl Sempozyumu, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No: 74, (2008): 13-96.
• Atay, Ender Ethem. İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Ayaydın, Cem. “İptal Davasının Sübjektifleştirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 0, S. 9, (1994), 5-8.
• Aydın, Tugay. “Türkiye’de Avukatlığın Tarihi ve İlk Kurulan Barolar Hakkında”, Adalet Dergisi (71), (2023): 503-526.
• Bağrıaçık, Ahmet. “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Menfaat İhlali”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 2, (2016): 39-70.
• Bignebat, Paul. L’intérêt de la personne morale. Droit. Université Paris sciences et lettres, 2018. Français.
• Boz, Selman Sacit. “İçtihat Temelinde Çevre Davalarında Menfaat İhlali”, NEÜHFD, C. 6, S. 2, (2023): 881-927.
• Coşar, Vedat Ahsen. “Avukatlık Mesleği ve Baroların Tarihsel Gelişimi”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 76, S. 4, (2018): 225-242.
• Coşkun, Şenol. “İdari Yargıda Ehliyet”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması. Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 2004.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Erdem, Jülide Gül. “İptal Davasında Menfaat İhlali Koşulu”, MSY, C. 12, S. 27, (2017): 97-134.
• Erdinç, Burcu. “İptal Davasında ‘Menfaat İhlali’ Koşulu ve Menfaat Kavramının Yorumlanması”, SÜHFD, C. 29, S. 2, (2021): 1079-1125.
• Erhürman, Tufan. “Çevre Davalarında ‘Menfaat İhlali’: Danıştay ve KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, AÜHFD, C. 60, S. 3, (2011): 447-484.
• Göçgün, Faruk. İptal Davasında Subjektif Ehliyet Koşulu Olarak Kişisel Menfaat Unsuru, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Gökalp Alıca, Süheyla Suzan. “Çevrenin Korunmasına İlişkin İptal Davalarında Kişisel Menfaat Kavramı”, TBB Dergisi (139), (2018): 165-220.
• Güneş, Felemez. “Danıştay Kararları Işığında Baroların Subjektif Dava Ehliyeti”, Legal Hukuk Dergisi, C. 14, S. 166, (2016): 5527-5551.
• Kanadoğlu, Osman Korkut. “Barolar ve Avukatların Meslek Özgürlükleri”, TBB Dergisi (146), (2020): 77-122.
• Kaya, Cemil. “İptal Davalarında (Kişisel) Menfaat İhlalinin Genişlemesi: İktisadi Rekabet”, İÜHFM, C. 66, S. 2, (2011): 273-283.
• Kaplan, Gürsel. “Danıştay Kararları ve İlgili Özel Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde İdari Yargıda Ehliyet ve Husumet”, İÜHFM, C. 69, S. 1-2, (2011): 349-390.
• Karabulut, Umut. “Muhâmât Kanunu: Türkiye’de Avukatlık Kurumunun Düzenlenmesi ve İstanbul Barosunda Yaşanan Tasfiyeler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/27, (2013): 79-104.
• Karahanoğulları, Onur. “Birel İşlemlere Karşı Açılan İptal Davalarında İlgi Bağı Sorunu”, AÜSBFD, C. 62, S. 3, (2007): 201-232.
• Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2014.
• Koçak, Mustafa. “Hukuk Devleti” Kavramı Açısından İdari İptal Davalarında “Menfaat İhlali” veya “Hak İhlali” Koşulu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 10, S. 1-3, (1996): 117-147.
• Koçdemir, Emrullah. Devletli Sivil Toplum ve Mesleki Dayanışma: Türkiye Barolar Birliği Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Kuntman, Osman. “Türkiye’de Avukatlık Mesleğinin, İstanbul Barosu’nun Tarihçesi ve Yabancıların Kurduğu Baro”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 62, S. 4-5-6, (1988).
• Özdek, E. Yasemin, “İptal Davasında Menfaat Koşulu”, AİD, C. 24, S. 1, (1991): 99-115.
• Özdemir, İbrahim. Meslek Kuruluşlarının Kamu Kurumu Niteliği. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayını, 2004.
• Özen, Atilla. Avukatlık Hukuku (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Özyörük, Mukbil. İdare Hukuku Dersleri (Çoğaltma). Ankara, 1972/1973.
• Saraç, Tahsin. Fransızca-Türkçe Büyük Sözlük. Ankara: Bilgi Basımevi, 1976.
• Serttaş, Seher, “Mahkemeye Erişim Hakkı Bağlamında Türk İdari Yargılama Hukukunda Dava Açma Süresi”, ABÜHFD, C. 8, S. 15, (2020): 75-103.
• Sibiril, Katy. La Notion D’intérêt En Droit Administratif Français. Droit. Université de Bretagne Occidentale-Brest, 2012.
• Tahtalı, Murat Buğra. “Danıştay Kararları Işığında İptal Davalarında Bir Dava Şartı Olarak Sübjektif Ehliyet: Menfaat İhlalinde Kişisellik Şartı”, NEÜHFD, C. 5, S. 1, (2022): 41-62.
• Yağlı, Ahmet. İptal Davalarında Menfaat Koşulu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Yılmaz, Ejder. Hukuk Sözlüğü. Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2006.
• Yılmaz, Ali/Tansen, Bedia Ayşegül/Alkış, Burcu/Taner, Fahri Gökçen. Fransız Avukatlık Sisteminin İncelenmesi Projesi Sonuç Raporu-Fransız Avukatlık Kanunu ve İlgili Düzenlemelerin Tercümesi. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2015.
• Yolal, Halil. Danıştay Kararları Işığında İptal Davalarında Dava Açma Ehliyeti. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Yücesoy, Ayşe Aslı. “İptal Davaları Bağlamında Dolaylı ve Kişisel Menfaat Üzerine Bir Değerlendirme”, DÜHFD, C. 23, S. 38, (2018): 173-203.
• Yücesoy, Ayşe Aslı. İdari Yargılama Hukukunda İptal Davalarında Menfaat, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• İnternet Kaynakları
• https://mevzuat.tbmm.gov.tr/.
• https://www.tbmm.gov.tr/.
• https://sozluk.gov.tr/.
• https://legalbank.net/.
• https://www.lexpera.com.tr/.
• https://kazanci.com.tr/.
• https://uyap.gov.tr/.
• https://www.etymonline.com/.
• https://www.cnb.avocat.fr/les-missions-du-conseil-national-des-barreaux.
• https://www.ccbe.eu/.
• https://www.hukukihaber.net/barolarin-dava-acma-yetkisiyle-ilgili-danistaydan-ozlenen-karar.
• Kent, Çevre ve İnsan Haklarında Baroların Dava Ehliyetine Dair İzmir Barosu Raporu, https://www.izmirbarosu.org.tr/YayinDetay/52/barolarin-dava-ehliyeti-raporu.
• Ankara Barosu’nun 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu’nda Yapılmasını Önerdiği Değişikliklere İlişkin Taslak Çalışma, https://ankarabarosu.org.tr/eyayin/kategori/3.
• Atilla Özen, 2021, “Baroların Nitelikleri ve Toplumsal Olaylarda Dava Açma Yetkileri”, https:// www.hukukihaber.net/barolarin-nitelikleri-ve-toplumsal-olaylarda-dava-acma-yetkileri.