ÇOCUĞA AŞI YAPILMASI KONUSUNDA ANA VE BABA ANLAŞMAZLIĞININ İSVİÇRE FEDERAL MAHKEMESİ’NİN 16 HAZİRAN 2020 TARİHLİ KARARI (BGE 146 III 313) ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: I, 325 - 355, 16.06.2022

Osman Levent Özay

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1063251

Öz

İsviçre Federal Mahkemesi 16 Haziran 2020 tarihli kararıyla çocuklarına aşı yaptırılması konusunda birlikte velayet hakkına sahip ana baba arasında meydana gelen anlaşmazlığı incelemiştir. Ana baba arası anlaşmazlığa ilişkin İsviçre hukukunda özel bir düzenleme bulunmadığından Federal Mahkeme, meseleyi İsviçre Medeni Kanunu’nun 307. maddesi çerçevesinde değerlendirmiştir. Mahkeme anılan kararda, ana baba arası anlaşmazlık sebebiyle kızamık aşısı yapılmaması sonucunda çocuğun karşılaşacağı sağlık riskleri karşısında çocuğun üstün yararının aşı yaptırılmasına yönelik talimat ile çözümleneceği sonucuna ulaşmıştır. Başka bir deyişle kızamık aşısı ve hatta Federal Halk Sağlık Dairesi tarafından tavsiye olunan aşılar bakımından çocuğun menfaatinin tehlikeye düşebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Dolayısıyla aşı konusundaki talimatın İsviçre Medeni Kanunu m. 307 kapsamında çocuğu koruyucu önlem olduğunu benimsemiştir. Kararda bu kabule rağmen ana babanın birlikte kızamık aşısı yaptırmamaya yönelik kararına ise, saygı gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir. Buna ek olarak, çocuğa aşı yapılması yönünde mahkemece karar verilmesinin zorunlu aşı ile aynı anlama gelmediği ve her bir durumun müstakil olarak değerlendirildiği de kararda özellikle vurgulanmıştır.
Çalışmada, anılan hususları da içeren Federal Mahkeme kararının çevirisi yer almaktadır. Kararın kısa değerlendirmesinden sonra Türk hukukunda çocuğa aşı yapılmasına ilişkin genel bilgilere yer verilmiştir. Ardından çocuğa aşı yapılması hususunda ana baba anlaşmazlığı halinde Türk hukukunda uygulanabilecek olası hukuki yollar açıklanmaya çalışılmıştır. Bu konuda Türk hukukunda özel bir düzenleme bulunmadığından Türk Medeni Kanunu’nun 195, 346 ve 169. maddeleri çerçevesinde inceleme yapılmıştır. İlgili hükümlerin uygulanma şartları, hâkimin müdahalesine ilişkin esaslar tespit edilerek karşılaştırmalı olarak anlaşmazlığın ne şekilde giderilebileceği açıklanmıştır. Son olarak, bazı hukuk sistemlerinde yer alan ana baba arası anlaşmazlığa yönelik somut bir düzenlemenin Türk hukuku bakımından da gerekliliği incelenerek yasal bir düzenlemeye ihtiyaç bulunup bulunmadığı aşı özelinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aşı, Ana Baba Anlaşmazlığı, Çocuğun Üstün Yararı, Çocuğu Koruyucu Önlemler, Velayet

Kaynakça

• Abik, Yıldız. Türk Medeni Kanunundaki Hükümler ve Çocuk Hukukundaki Temel İlkeler Çerçevesinde Velayette Çocuğun Yararı. Prof. Dr. Şener AKYOL’a Armağan. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2011.
• Akıntürk, Turgut ve Ateş Karaman, Derya. Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku, İkinci Cilt. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2017. Akyüz, Emine. Çocuk Hukuku. Ankara: Pegem Akademi, 2020.
• Arat, Ayşe, “Hekimin Hukuki Sorumluluğunda Bir Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Hastanın Rızası”, EÜHFD I, S. 2 (2006): 225-238.
• Badur, Emel. Küçüğün Sağlığının -Tıbbi Müdahalelerle- Korunması Açısından Velayetin Sınırları. Türk Medeni Hukuku Çerçevesinde Aile Hukukunda Güncel Meseleler Sempozyumu, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Badur, Emel. Tıbbi Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Baktır Çetiner, Selma. Velayet Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2000.
• Baygın, Cem. Soybağı Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Birinci Uzun, Tuba, “Türk Medeni Kanunu’na Göre Velayetin Birlikte Kullanılması ve Çocuğun Yüksek (Üstün) Yararı İlkesi Doğrultusunda Boşanmada ve Evlilik Dışı İlişkide Birlikte Velayet Modeli”, HÜHFD 6, S. 1 (2016): 135-166.
• Breitschmid, Peter ve Jungo, Alexandra, Editör. Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Personen- und Familienrecht, Partnerschaftsgesetz: Art. 1-456 ZGB PartG. Zürich: Schulthess Verlag, 2016.
• Bruttin, Carole ve Michel, Margot, “Nr. 70 Bundesgericht, II zivilrechtliche Abteilung, Entscheid vom 16. Juni 2020 i.S. A. gegen B. - 5A_789/2019”, FamPra.ch, 4, (2020): 1106-1125.
• Cantieni, Linus ve Stefan, Blum. Fachhandbuch Kindes- und Erwachsenenschutz. Zürich: Schulthess, 2016.
• Çatalbaş, İlay. Türk Medeni Kanunu’nda Velayet ve Ortak Velayet. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Dural, Mustafa ve Öğüz, Tufan. Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2021.
• Erlüle, Fulya. İsviçre Medeni Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler Işığında Boşanmada Birlikte Velayet. Ankara: Yetkin Yayınları, 2019.
• Gerber, Kaspar ve Gerber, Simone, “Uneinigkeit gemeinsam sorgeberechtigter Eltern über die Masernimpfung für Kinder (BGer-Urteil 5A_789/2019 vom 16. Juni 2020)”, Pflegerecht (2020): 194-204.
• Grassinger, Gülçin Elçin. Türk Medeni Kanununda Yer Alan Velayet Hükümleri Kapsamında Küçüğün Kişi Varlığının Korunması için Alınacak Önlemler. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2009.
• İmamoğlu, Hülya, “Küçüğün Kişiliğinin Ana Babaya Karşı Korunması”, AÜHFD 54, S. 2 (2005): 183-218.
• Kale Özçelik, Fatmagül, “Hakların Çatışması ve Dengelenmesi Bağlamında Çocuklara Yönelik Zorunlu Aşı Uygulaması (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ekseninde Bir İnceleme)”, SDÜHFD 10, S. 2 (2020): 47-78.
• Karaca, Hilal. Velayetin Kapsamı ve Hükümleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2015.
• Karakaş, Fatma Tülay. Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Kaya Kızılırmak, Cansu. Velayet Hakkının Kapsamı Çerçevesinde Bebeklik Dönemi Aşı Uygulamalarına Rızanın Esirgenmesi. Prof. Dr. Feyzi Necmeddin Feyzioğlu’nun Anısına Armağan. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Kılıçoğlu Yılmaz, Kumru, “Evlilik Birliğinin Korunması”, TBB Dergisi, 120 (2015): 423-464.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Aile Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2016.
• Landolt, Hardy ve Herzog-Zwitter, Iris, “Masernimpfobligatorium in Zeiten der Corona Pandemie”, Jusletter, (31 August 2020).
• Makaracı Başak, Aslı ve Öktem Çevik, Seda. Bebeklik Dönemi Zorunlu Aşı Uygulamaları. Türk Medeni Kanunu Hükümlerinin Çocuk Hakları İle Uyumlaştırılması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Oktay Özdemir, Saibe. Tıbbi Müdahaleye ve Tıbbi Müdahalenin Durdurulmasına Rızanın Kimler Tarafından Verileceği. Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, Cilt II. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Öztan, Bilge. Aile Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Sarı, Suat, “Evlilik Birliğinde Ana ve Babanın Velayeti Birlikte Kullanması”, LHD 5, S. 49 (2007): 83-94.
• Serozan Rona. Çocuk Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2017.
• Serozan, Rona. Medeni Hukuk Genel Bölüm/Kişiler Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2013.
• Şenocak, Zarife, “Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası”, AÜHFD 50, S. 4 (2001): 65-80.
• Yücel, Özge, “Tıbbi Müdahalelerde Onam Hakkının Sınırı Olarak Üstün Yarar”, İHM 79, S. 2 (2021): 441-483.
• Yücel, Özge. Tıbbi Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.