BİREYSEL BAŞVURU İÇTİHATLARINDA YAŞAM HAKKININ USULİ BOYUTU: ETKİLİ SORUŞTURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 411 - 437, 27.12.2022

Hayri Keser

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1163722

Öz

Yaşam hakkı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 2. maddesinde düzenlenen ve koruma altına alınan temel haklardan biridir. AİHS m. 2’de birtakım istisnalar dışında kişinin yaşam hakkının hiçbir şekilde sona erdirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de içtihatlarıyla yaşam hakkının korunmasına ilişkin olarak devletin birtakım yükümlülükleri olduğunu kabul etmiştir. Bu yükümlülüklerden biri usuli yükümlülüktür. Bu yükümlülük yaşam hakkının sona ermesi sonucunda ölen kişinin yakınlarının etkili bir şekilde hesap sorabilmesini ifade etmektedir. Bu ise devletin etkili soruşturma yapabilmesiyle mümkün olmaktadır. 1982 Anayasasının 5 ve 17. Maddeleri, yaşam hakkının korunmasını içermektedir. Devletin yaşam hakkını koruması usuli yükümlülükleri de gerektirmektedir. Çalışmada devletin bu etkili soruşturma yükümlülüğü inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaşam hakkı, usul yükümlülüğü, etkili soruşturma, bireysel başvuru, pozitif yükümlülük.

Kaynakça

• AKYAZI, Güner- Onur Tatar, Yaşam Hakkı ve Ölüm Cezası, AİHM’in Ölüm Cezası Hakkındaki Yorumu, Ankara Barosu İHK Yay., Ankara, Haziran 2002, s. 7-64.
• CENTEL, Nur –, Hamide Zafer Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2014.
• DEVECİ, Ali, Yaşama Hakkı ve İşkence Yasağı İhlallerinde Etkin Soruşturma Yükümlülüğü, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, 2014.
• DOĞRU, Osman, Yaşama Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-5, MRK Baskı, Ankara, 2018.
• DOĞRU, Osman - Atilla Nalbant, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi – Açıklama ve Önemli Kararlar, 2. Baskı, Legal Yayınevi C. 1, İstanbul, 2013.
• DUVAN, Ayşe Özkan, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Maddesi Çerçevesinde Yaşam Hakkının Korunmasında Devletin Yükümlülüğü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, C. 24, S. 2, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/607581,(1.8.2022), s. 660-681.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Anakara-2015.
• GÜLEÇ, Sesim Soyer, Ceza Muhakemesi Hukukunda Soruşturmanın Etkinliği İlkesi ve Takipsizlik Kararları Üzerindeki Etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, Özel S., 2014, s. 1393-1464.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, “2010 Anayasa Değişiklikleri ve Demokratik Hukuk Devleti”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789487, E.T. 1.5.2022, s. 387-406.
• İNCEOĞLU, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2005.
• İNCEOĞLU, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku (Kavram – Uygulama – Hak ve Ödevler), 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2013.
• KARAN, Ulaş, “Yaşam Hakkı”, Editör: Sibel İnceoğlu, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme İçinde, 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013, s. 115-135.
• KAYA, Köroğlu, “Yakalama ve Gözaltı Sırasında Oluşan Hak İhlallerine Karşı Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı”, Akademik Teklif Hukuk ve İdari Bilimler Dergisi, 2013, C. 1, S. 1, Y. 1, s. 122-143.
• KESER, Hayri, Bireysel Başvuru ve Yaşam Hakkı, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022, s. 107.
• KORFF, Douwe, Yaşam Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 2. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, İnsan Hakları El Kitapları, No. 8, Strasbourg, 2006.
• KUNTER, Nurullah - YENİSEY, Feridun - NUHOĞLU, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, 2006.
• METİN, Yüksel, Ölçülülük İlkesi: Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi, Seçkin Yayınevi, Ankara-2002.
• Polis Akademisi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlar Dergisi, C. 1, S. 3, 2002.
• SAVCI, Bahri, Yaşam Hakkı ve Boyutları, S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Ankara, 1980, file:///C:/Users/user/Downloads/Ya%C5%9Fam%20Hakk%C4%B1%20ve%20Boyutlar%C4%B1.pdf, ss. 16-29.
• SEÇKİN, Mehmet Beyhan, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararları Işığında, Yaşam Hakkından Kaynaklanan Kamu Gücü İhlallerinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016 (2), s 419-439.
• ŞENOL, Cem, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Etkin Soruşturma Yükümlülüğü (CMK M. 172/3), Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2013.
• TURABİ, Selami, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2015.