BEDELSİZ TERK UYGULAMASININ ÖZEL HUKUK BAKIŞ AÇISIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 1005 - 1045, 27.12.2022

Münevver Kübra Bakırcı

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1167890

Öz

Bedelsiz terk, henüz parselasyon yapılmamış yerlerde uygulama imar planında umumi hizmetlere ayrılmış alanların, malik tarafından ileri sürülen ifraz ve tevhit talebinin kabulü karşılığında malikin muvafakati ile kamu mülkiyetine kazandırılmasıdır. Bu uygulamanın adı, şartları, hüküm ve sonuçları İmar Kanunu ve diğer herhangi bir kanunda düzenlenmemiştir. Ancak ilgili idareler özellikle de belediyeler tarafından sıklıkla kullanılan olağan bir imar uygulama aracı haline gelmiştir. Bu çerçevede de mülkiyet hakkı kaynaklı pek çok sorun da gündeme gelmektedir. Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın yerleşik içtihadı, bedelsiz terkin bağış sözleşmesi niteliğinde olduğu ve bu çerçevede özel hukuk hükümleri uyarınca adli yargıda değerlendirilmesi gerektiği şeklindedir. Danıştay ise bedelsiz terki, idari işlemin bir parçası olarak nitelendirmektedir. Uyuşmazlık Mahkemesi’nin ise benzer uyuşmazlıklarda farklı gerekçeler ile farklı kararlar verdiği, kimi uyuşmazlıklarda adli yargıyı kimi uyuşmazlıklarda ise idari yargıyı görevli gördüğü dikkat çekicidir. Malikin imar hakkını kullanmak için sunduğu ifraz ve tevhit veya mevcut imar durumunun artırılması talebinin bedelsiz terk şartına bağlanması konu ile ilgili önemli sorunlardan biridir. Bir diğer sorun da bedelsiz terk edilen taşınmazın terk amacı dışında başka bir amaç için özellikle de kamu yararı dışında özel menfaat için kullanımıdır. Konu öyle bir önem arz etmektedir ki, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nezdinde de Türkiye aleyhine karar verilmesine sebebiyet vermiştir. Yargıtay’ın bedelsiz terk eden malikin şartlı bağışta bulunmadığı sürece Kamulaştırma Kanunu m. 35 çerçevesinde mülkiyet iddiasında bulunamayacağını kabul etmesi, pek çok mülkiyet hakkı ihlali iddiasını gündemimize taşımaktadır. Süreçte bu tarz uygulamaları etkileyebilecek şekilde İmar Kanunu’nda değişiklik yapıldığı da görülmektedir. Kanuni dayanaktan yoksun ve mülkiyet hakkını ihlal eden bedelsiz terkin gerçekleşmemesi için önleyici mekanizmaların işletilmesi, mevcut uyuşmazlıkların adil bir şekilde çözümlenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bedelsiz Terk, Mülkiyet Hakkı, İfraz ve Tevhit, Arazi ve Arsa Düzenlemesi, Parselasyon, Düzenleme Ortaklık Payı

Kaynakça

• Arcak, Ali, Doğrusöz, Edip. Kamulaştırmasız E Koyma, El Atmanın Önlenmesi ve Tazminat Davaları. Ankara: Seçkin Yayınevi, 1992.
• Bakırcı, Münevver Kübra. Kamulaştırmasız Elatma. Ankara: Seçkin Yayınları, 2022.
• Bilgin, Hüseyin. “7153 ve 7181 Sayılı Kanunlarla İmar Kanununda Yapılan Değişiklikler Üzerine Bir İnceleme”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2 (Temmuz 2020), s.339-385.
• Boz, Yüksel, Çay, Tayfun. “İmar Uygulaması Kapsamında Gerçekleştirilen Bedelsiz Terklerin Danıştay Kararları Çerçevesinde İncelenmesi”. Türkiye Arazi Yönetimi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1 (2020), s.10-17.
• Çetintaş, Önder. Kamulaştırmasız El Atma. Ankara: Seçkin Yayınları, 2020.
• Çınar, Turan. Kamulaştırmasız El Atma Davaları. Ankara: Adalet Yayınları, 2017.
• Gülan, Aydın. Türk İmar Hukuku’nda “Hamur Kuralı” Uygulaması, 3194 Sayılı İmar Kanunu’nun 18. Madde Uygulamasına İlişkin Teorik Bir Yaklaşım. İstanbul: 2000.
• Kalabalık, Halil. İmar Hukuku Dersleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2019.
• Karaca, Egemen. “Kamulaştırmasız El Koymanın Unsurları ve Kamulaştırmasız El Koymaya Karşı Yargısal Başvuru Yolları”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 137, Yıl 31 (Temmuz- Ağustos 2018), s.273-309 (Karaca, Kamulaştırmasız El Koyma).
• Karaca, İrem. Kamulaştırmasız El Atma. Ankara: Adalet Yayınları, 2019 (Karaca, Kamulaştırmasız El Atma).
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip. Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacı Borçlar Hukuku Genel Hüküm, 1. Cilt. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2014.
• Koçak, Hüseyin: “15 ve 16 ıncı Madde Gereğince Yapılan Terklerin İhdası”. Erişim Tarihi: Mart 9, 2022. http://tapu-kadastro.net/index.php/makaleler/imar/218-15-ve-16-nc-madde-geregince-yapilan-terklerin-ihdasi-hue seyin-kocak.
• Kutlu Gürsel, Meltem. Kamulaştırma Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2019.
• Oğuzman, M. Kemal, Öz, M. Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 1. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2015.
• Özdemir, Yücel. Türk Hukukunda Kamulaştırmasız El Atma. Ankara: Adalet Yayınları, 2018.
• Sancakdar, Oğuz. “AİHM’in Gayrimenkul Mülkiyeti ve İmar Hukuku Uyuşmazlıklarına Yaklaşımından Kesitler ve Karar Örnekleri”. İzmir Barosu Dergisi, Av. Güney Dinç Armağanı, Sayı 3, Yıl 84 (Eylül 2019), s.511-558.
• Şahiniz, C. Salih. Teori ve Uygulamada Kamulaştırmasız El Koyma, İdarenin Özel Mülkiyetteki Taşınmazlara Hukuka Aykırı El Koyması. Ankara: Seçkin Yayınları, 2006.
• Şaşı, Murat. Mülkiyet Hakkı İhlallerinde İdarenin Hukuki Sorumluluğu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay Kararları Işığında. Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2019.
• Şimşek, Suat. “Kamu Hizmeti İçin Terk Edilen Fakat Terk Amacına Uygun Kullanılmayan Yerlerin Eski Malike İadesi: AİHM İçtihatları ve Mülkiyet Hakkı Açısından Bir Değerlendirme”. Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 9, Sayı 100 (2014), s.634-641.
• Yalçınduran, Türker. Kamulaştırmasız El Koyma. Ankara: Yetkin Yayınları, 2015.
• Yıldırım, Bekir. Açıklamalı- İçtihatlı Kamulaştırma, Kamulaştırmasız El Atma ve İmar Mevzuatından Doğan Bedel Davaları. Ankara: Yetkin Yayınları, 2018.
• Yıldırım, Ramazan. “İdareye Taşınmaz Mal Kazandıran Bedelsiz Terk, Devir ve Temlikler”. Konya Ticaret Odası Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2 (2016), s.13-22.
• Yılmaz, Mustafa. “İmar Kanunu’nun 18. Maddesi Çerçevesinde Düzenleme Ortaklık Payı Kavramı ve Uygulamaları”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 16, Sayı 3-4 (2010), s.37-83.