TOPLUMSAL ÇATIŞMALAR VE TOPLUMSAL ÇATIŞMALARDA HUKUKUN ROLÜ HAKKINDA İKİ FARKLI YAKLAŞIM

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 641 - 680, 27.12.2022

Furkan Kararmaz

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1168145

Öz

Toplum ve siyaset kuramı alanlarında toplumsal çatışmalar hakkında ortaya koyulmuş olan görüşler temelde ikiye ayrılır. Bir kanatta toplumsal çatışmayı istenmeyen, önlenmesi gereken, önlenemediği durumlarda da her türlü araçla bastırılması gereken bir olgu olarak gören uyum kuramları vardır. Platon ve Hobbes ilkesel ve yöntemsel farklılıklarına karşın uyum kuramlarının kurucu önermelerini ortaya koymakta ortaklaşırlar. Platon’a göre uyumun temelinde evrenin ussal düzeni yer almaktadır. Evrenin düzenine koşut bir biçimde insan toplumlarında da kusursuz uyum ve düzenin sağlanması gerekir. Bunu gerçekleştirmenin yolu, toplumsal düzenin evrenin insanlara farklı biçimlerde dağıttığı yeteneklere uygun olacak şekilde kurulmasıdır. Bu yolu izleyerek Platon yöneticiler, savaşçılar ve üreticilerden oluşan üç sınıflı toplum önerisini ortaya koyar. Hobbes ise doğada bir düzenin olmadığını, bilakis, doğal durumun çatışma durumu olduğunu iddia eder. İnsanlar çatışmayı sonlandırabilmek bir sözleşme yaparak toplumu ve siyasi iktidarı meydana getirirler. Bu bakımdan iktidarın görevi, yasalar oluşturup bunları yaptırımlarla destekleyerek toplumsal çatışmaları önlemek ve bir kez ortaya çıktıklarında her tür aracı kullanarak bastırmaktır. Uyum kuramlarında hukuka toplumsal çatışmaları önleyerek ve bastırarak çatışmasız toplumu kurma ve koruma rolü biçilmiştir. Diğer kanatta ise çatışmayı tıpkı uyum gibi olağan bir toplumsal olgu olarak kabul eden çatışma kuramları yer alır. Çatışma kuramlarına göre toplumsal çatışma tümüyle önlenebilir olmadığı gibi tümüyle bastırılabilir de değildir. Çatışmasız toplum tasarısı gerçekçi bir tasarı olamaz. Çatışmasız toplum olanaklı olmadığı gibi istenilir bir şey de değildir. Çünkü toplumsal çatışmaların toplumsal açıdan olumsuz olduğu gibi olumlu işlevleri de vardır. Yapılması gereken, çatışmaları, olumlu işlevlerini gerçekleştirmelerini kolaylaştıracak ve zararlı etkilerini aza indirecek şekilde düzenlemektir. Nitekim çatışma kuramlarında hukuka biçilen rol de budur. Hukuk çatışmaları mecralandırarak, bir yandan çatışmaların şiddetini ve yoğunluğunu azaltırken diğer yandan çatışmanın olumlu toplumsal işlevlerinin gerçekleşmesini kolaylaştırır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal çatışma, Uyum kuramları, Çatışma kuramları, Toplumsal çatışmanın işlevleri, Kurumsallaşmış çatışma

Kaynakça

• Akdağ, İnan. “Çatışma Teorisi Bağlamında Tarihsel-Toplumsal Çatışmanın Değişen Biçimleri Üzerine Bir İnceleme”. OPUS, 15/10 (Haziran 2020): 5233-5251.
• Coser, Lewis A.. “Social Conflict and the Theory of Social Change”. The British Journal of Sociology, 8/3 (Eylül 1957): 197-207.
• Coser, Lewis A. The Functions of Social Conflict. New York: Routledge, 2011.
• D’entreves, Alessandro Passerin. Devlet Fikri. çev. Furkan Kararmaz, İstanbul: Zoe Kitap, 2021.
• Dahrendorf, Ralf. Class and Class Conflict in Industiral Society. Kaliforniya: Stanford University Press, 1959.
• Dahrendorf, Ralf. “Toward a Theory of Social Conflict”. İng. çev. Anatol Rapaport, Journal of Conflict Resolution, 2/2 (1958): 170-183.
• De Dreu, Carsten K. W.. “Social Conflict: The Emergence and Consequences of Struggle and Negotiation”. Handbook of Social Psychology, ed. Susan T. Fiske vd., New Jersey: Wiley, 2010: 983-1024.
• De Kadt, Emanuel J.. “Conflict and Power in Society”. International Social Science Journal, XVII/3 (1965): 454-471.
• Fink, Clinton F.. “Some Conceptual Difficulties in the Theory of Social Conflict”. Journal of Conflict Resolution, 12/4 (1968): 412-460.
• Guthrie, W. K. C.. İlkçağ Felsefesine Giriş. çev. Ahmet Cevizci, Ankara: Gündoğan, 1999.
• Hobbes, Thomas. De Cive: The English Version. ed. Howard Warrender, Oxford: Oxford University Press, 1984.
• Hobbes, Thomas. Leviathan. çev. Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Horowitz, Irving L.. “Conflict and Cooperation: A Sociological Inventory”. Social Forces, 41/2(Aralık 1962): 177-188.
• Kerr, Clark. “Industrial Conflict and Its Mediation”. American Journal of Sociology, 60/3 (Kasım 1954): 230-245.
• Lockwood, David. “Arbitration and Industrial Conflict”. The British Journal of Sociology, 6/4 (Kasım 1955): 335-347.
• Mack, Raymond W. ve Snyder, Richard C.. “The analysis of social conflict - toward an overview and synthesis”. Journal of Conflict Resolution, ½ (1957): 212-248.
• North, Robert C. vd.. “The Integrative Functions of Conflict”. The Journal of Conflict Resolution, 4/3 (1960): 355-374.
• Oberschall, Anthony. “Theories of Social Conflict”. Annual Review of Sociology, 4 (1978): 291-315.
• Platon. Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Sarmış, Mustafa. “Kur’an’da Toplumsal Çatışma”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya, 2006.
• Sennett, Richard. Kamusal İnsanın Çöküşü, çev. Serpil Durak ve Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
• Simmel, Georg. Bireysellik ve Kültür, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis, 2009.
• Şahin, Yakup. “Çatışma Kuramları ve Kimlik Temelli Çatışmalar; Teorik Bir Giriş”. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 1/1 (2013): 33-55.
• Turk, Austin T.. “Law as a Weapon in Social Conflict”. Social Problems, 23/3 (Şubat 1976): 276-291.
• Witgens, Luc. Legisprudence, Brüksel: Ashgate, 2012.