CEZA YARGILAMASINDA CUMHURİYET SAVCISININ TARAFSIZLIĞI SORUNU

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 905 - 928, 27.12.2022

Alp Tolgahan Serttaş

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1169812

Öz

Ceza yargılamasına katılan süjelerden biri olan Cumhuriyet savcısının taraf olarak kabul edilip edilemeyeceği hususu doktrinde üzerinde görüş birliğine varılamayan konulardan birisidir. Bu konuda doktrinde hemen her yazar ya farklı görüş ileri sürmekte ya da aynı sonuca farklı gerekçelerle ulaşmaktadır. Cumhuriyet savcısının yargılamada taraf olarak kabul edilemeyeceğini savunanlar olduğu gibi yargılamanın bir tarafı olarak kabul edilmesi gerektiği yönünde görüş ifade edenler de bulunmaktadır. Taraf olarak kabul edilmesi gerektiği yönünde görüş ifade edenler de kendi içlerinde şekli anlamda taraf- maddi anlamda taraf, makam itibariyle taraf- şahsı itibariyle taraf şeklinde ayrılmaktadır. Taraf olarak kabul etmeyenler ise Cumhuriyet savcısının yargılamanın tarafı değil, maddi gerçeğin ortaya çıkarılması hususunda mahkemeye yardım etmesi amacıyla kanun koyucu tarafından görevlendirilmiş bağımsız bir adalet organı olduğu görüşünü paylaşmaktalar. Bilindiği üzere mevzuatımızda Cumhuriyet savcısının reddine yönelik bir mekanizmaya yer verilmiş değildir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda hakim, bilirkişi ve zabıt katibinin reddi düzenlenmiş ama bu düzenlemelerde Cumhuriyet savcısına yer verilmemiştir. Yukarıda yer verilen görüşler teorik bir tartışmadan ziyade bu noktada önem kazanmaktadır. Zira cumhuriyet savcısını taraf olarak kabul edecek olursak, tarafsız olmak gibi bir yükümlülüğünün olduğunu ileri süremeyecek ve reddini talep edemeyeceğiz. Ancak Cumhuriyet savcısının tarafsız olmakla yükümlü olduğunu kabul edecek olursak tarafsızlığını tehlikeye düşüren durumlarda reddi veya çekinmesini talep edebilmemiz gerekmektedir. Ceza muhakemesi kanunumuzda Cumhuriyet savcısının taraf olup olmaması ile ilgili doğrudan bir düzenlemeye yer verilmemekle birlikte Ceza Muhakemesi Kanunu m. 160/2 savcıya; şüpheli veya sanığın hem lehine hem de aleyhine olan delilleri toplamayı ve şüphelinin haklarını korumayı bir görev olarak yüklemiştir. Yine 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu m. 46/3’te ve 68/1-b’de hakim ve savcıların tarafsız olmaları gereği dolaylı olarak vurgulanmaktadır. Çalışmamızda ve sunumumuzda tüm bu hususlar değerlendirilecek olup, kendi görüşümüz gerekçelendirilerek sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet savcısı, tarafsızlık, savcının reddi, ceza yargılaması, savcının davaya bakamaması

Kaynakça

• Gökcen, Ahmet, Balcı, Murat, Alşahin, Mehmet Emin ve Çakır, Kerim, Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 2021.
• Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Cezai Adalet Sisteminde Savcıların Rolü ile İlgili Üye Devletlere Sunduğu 19 Sayılı Tavsiye Kararı. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/c8dd1278-8757-4143-8ce4-67bb5c296320.pdf.
• Avusturya Ceza Muhakemesi Kanunu. Erişim Tarihi: Ağustos 25, 2022. https://www.legislationline.org/download/id/8549/file/Austria_CPC_1975_am122019_de.pdf.
• Öztürk, Bahri, Tezcan, Durmuş, Erdem, Mustafa Ruhan, Gezer, Özge Sırma, Saygılar Kırıt, Yasemin, Alan Akcan, Esra, Özaydın, Özdem, Erden Tütüncü, Efser, Altınok Villemin, Derya, Tok, Mehmet Can, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Apaydın, Cengiz, “Ceza Hukuku Sisteminde Savcı ve Kolluk Arasındaki İlişki”. Nur, C. (Ed). Ceza Muhakemesinde Güncel Konular. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015: 53-85.
• Şahin, Cumhur ve Göktürk, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku Cilt –I. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Yurtcan, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2007.
• Turhan, Faruk, Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 2006.
• Yenisey, Feridun, Hazırlık Soruşturması ve Polis. İstanbul: Beta Yayıncılık: 1987.
• Karakehya, Hakan ve Arabacı, Murat, “Cumhuriyet Savcısının Hukuki Statüsü, Muhakemedeki Taraf Pozisyonu ve İspat Yükünün Bulunması Üzerine”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65, S.4 (2016): 2059-2081.
• Zafer, Hamide, “Türk Ceza Adalet Sisteminde Savcılığın Hukuki Statüsü”. Nur, C. (Ed). Ceza Muhakemesinde Güncel Konular. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015: 1-26.
• Şık, Hüseyin, Türk Adli Yargı Sisteminde Savcılık Kurumu. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Şık, Hüseyin, “Müddei Umumiden Savcıya Evrilen Yolculuk”, Adalet Dergisi, 62-63, S. 1-2 (2019): 509-530.
• İspanya Anayasası. Erişim Tarihi: Ağustos 25, 2022. https://www.legislationline.org/download/id/6496/file/Spain_Constitution_1978_am2011_eng.pdf.
• Kanbur, Mehmet Nihat, “Alman ve Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Cumhuriyet Savcısının Tarafsızlığı ve Reddi Sorunu”, Ceza Hukuku Dergisi, 7, S. 19 (2012): 38-108.
• Paksoy, Mustafa, “Cumhuriyet Savcısının Bağımsızlığı Meselesi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, S.1 (2014): 45-66.
• Saldırım, Mustafa, Cumhuriyet Savcısının Hukuki Sorumluluğu- Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan. Ankara, Turhan Kitabevi, 2008: 3-50.
• Centel, Nur ve Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2019.
• Centel, Nur, “Adil Yargılanma Hakkı ve Savcının Tarafsızlığının Güvencelenmesi”. Nur, C. (Ed). Ceza Muhakemesinde Güncel Konular. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015: 87-113.
• Centel, Nur, “Adil Yargılama İlkesi ve Türk Hukukundaki Bazı Sorunlar”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 16, S.1-2 (2010): 3-14.
• Olağanüstü Hallerde, Özellikle Pandemi Söz Konusu Olduğunda Savcıların Rolü Bildirgesi. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/552/dosya/ccpe-15-sayili-gorus04-01-202112-04.pdf.
• Söğütlü Erişgin, Özlem, “Roma Hukukunda Yargıcın Reddi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51, S. 1 (2002): 97-115.
• Tosun, Öztekin, Türk Suç Muhakemeleri Hukuku Dersleri Cilt I. İstanbul: Acar Matbaacılık Tesisleri, 1984.
• Polonya Kamu Savcılığı Örgütü Kanunu. Erişim Tarihi: Ağustos 25, 2022. https://www.legislationline.org/download/id/7416/file/Poland_act_public_prosecutors_office_2016_am2017_en.pdf.
• Resmi Gazete. Erişim Tarihi: Ağustos 30, 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/09/20150919-19.pdf.
• Savcıların Mesleki Sorumluluk Standartları ile Temel Görev ve Hakları Beyannamesi. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/21b130c7-0e0e-4843-9206-4ea30a65998b.pdf.
• Savcılar İçin Etik ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa ilkeleri- Budapeşte İlkeleri. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/d28e036f-72e3-4db7-a602-b86c198eb73c.pdf.
• Savcıların Rolüne Dair İlkeler. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://www.ombudsman.gov.tr/document/mevzuat/847b13--Savcilarin-Rolune-Dair-Ilkeler.pdf.
• Keyman, Selahattin, Ceza Muhakemesinde (Asıl Ceza Muhakemesinde) Savcılık. Ankara: Sevinç Matbaası, 1970.
• Kelep Pekmez, Tuba, “Ceza Muhakemesinde Objektif Bir Taraf Olarak Savcılık Makamı”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7, S.2 (2021): 275-291.
• Özbek, Veli Özer, Doğan, Koray ve Bacaksız, Pınar, Ceza Muhakemesi Hukuku Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Yargı Sisteminin Bağımsızlığına İlişkin Avrupa Standartları Hakkında Rapor. Erişim Tarihi: Temmuz 29, 2022. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/e0a67151-fb8b-4c6c-a095-af118c918072.pdf.
• Yargıtay Karar Arama. Erişim Tarihi: Temmuz 27, 2022. karararama.yargitay.gov.tr.
• Yargı Sisteminin Bağımsızlığına İlişkin Avrupa Standartları Hakkında Rapor. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/e0a67151-fb8b-4c6c-a095-af118c918072.pdf.
• Yargıtay Cumhuriyet Savcıları Etik Davranış İlkeleri. Erişim Tarihi: Ağustos 22, 2022. https://www.yargitay.gov.tr/documents/YargitayCumhuriyetSavcilariEtikDavranisIlkeleri.pdf.
• Ünver, Yener ve Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Ünver, Yener, “Yargı Bağımsızlığı Açısından Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 53, S. 1-4 (1990): 153-196.