ULUSLARARASI HUKUKTA TANIMAMA VE GÜNCEL SORUNLAR

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 499 - 525, 27.12.2022

Gülsüm Kaya

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1170403

Öz

Uluslararası hukukta bir yükümlülük veya görev olarak tanımamanın, ex injuria jus non oritur (haksızlık, bundan yararlanmaya imkân veren hak doğurmaz) düsturundan doğduğu ve hukuk alanında hukuka aykırı davranışların sonuçlarının kabul edilmezliğini güvence altına aldığı kabul edilir. Tanımama yükümlülüğü uluslararası hukukun gelişimine paralel olarak çeşitli aşamalardan geçmiştir. 1945 öncesi dönemde yükümlülüğün uygulanması genellikle Mançukuo’nun kurulması ve buna cevaben Stimson Doktriniyle örneklenir. Birleşmiş Milletler’in kurulması ve kuvvet kullanmanın yasaklanmasıyla tanımama yükümlülüğü sağlam bir zemin kazanmışsa da doğası gereği uygulama ve teori bakımından bazı sorunları barındırmaktadır.
Eldeki çalışmada tanımama yükümlülüğü üç kısım altında tartışılacaktır. Bunların ilki yükümlülüğün doğuşu ve bağlamıdır. 1945 sonrasında birtakım uluslararası hukuk belgeleri söz konusu yükümlülüğü içermiş ve özellikle kuvvet kullanma veya tehdidi yahut da saldırı fiili sonucunda gerçekleşen ülke kazanımlarını reddetmiştir. 2001’de tanımama Uluslararası Hukuk Komisyonu tarafından Uluslararası Haksız Fiilden Ötürü Devletin Uluslararası Sorumluluğu Taslak Maddelerinde yükümlülük olarak düzenlenmiş ancak bunun uygulanması kuvvet kullanma veya saldırı ile sınırlandırılmamıştır. Gelişim süreci boyunca devletlerin oldukça eleştirdiği tanımama kavramının hukukî karakteri yönünden incelenmesi gerekmektedir.
Taslak Maddelerin 40. maddesine göre tanımama yükümlülüğü “bir devlet tarafından genel uluslararası hukukun emredici bir normundan doğan bir yükümlülüğün ağır ihlali” halinde geçerlidir. Çalışmada tanımama yükümlülüğünün işletilebilmesi için tespit edilmesi gereken iki ölçüt gövdeyi oluşturacaktır: İhlalin varlığı, bunun bir emredici norm ile bağlantısı ve ihlalin ağırlığı. Ardından 41. maddede yer alan yükümlülüğün içeriği, “ihlalle yaratılan durumu tanımama” ve “bunun sürdürülmesine yardım veya destek sağlamama” değerlendirilecektir. Bu kısmın bitişi babında yükümlülüğün normatif özellikleri ve 1945 sonrası dönemde uygulanışı birlikte ele alınacak, yükümlülüğün içeriği ve nasıl uygulanacağına ilişkin değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Çalışmanın son kısmında tanımama yükümlülüğü Ukrayna’daki Rus işgali çerçevesinde uygulanması yönünden tartışılacaktır. Bilindiği üzere Rusya Federasyonu’nun devam eden ihlal(ler)ine konusu ve metodu itibarıyla değişen çok çeşitli tepkiler verilmiştir. Bu geniş yelpazede tanımamaya yönelik güncel anlayış ve kavramın hukukî karakteri ayırt edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tanımama, Emredici norm, Kuvvet kullanma, Ülke kazanımı, Devletin Sorumluluğuna ilişkin Taslak Maddeler

Kaynakça

• Anderson, Chandler P., “The Central American Policy of Non-Recognition”, The American Journal of International Law 19, S. 1 (1925): 164-166
• Arcari, Maurizio, “The relocation of the US embassy to Jerusalem and the obligation of non-recognition in international law”, Questions of International Law-Zoom In 50 (2018 Mayıs): 1-13
• Azarova, Valentina, “The secret life of non-recognition: EU-Israel relations and the obligation of non-recognition in international law", Global Affairs 4, S. 1, (2018): 23-37
• Başkaracaoğlu, Elif, Uluslararası Hukukta Jus Cogens (Emredici Kurallar) (Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011)
• Caron, David D., “The ILC Articles on State Responsibility: The Paradoxical Relationship between Form and Authority”, The American Journal of International Law 96, S. 4 (2002): 857-873
• Dawidowicz, Martin, “The Obligation of Non-recognition of an Unlawful Situation”, James Crawford, Alain Pellet, Simon Olleson, Kate Parlett, editörler, The Law of International Responsibility (Oxford: Oxford University Press, 2010), 677-686
• Desierto, Diane, “Non-Recognition”, EJIL: Talk! Blog of the European Journal of International Law (22. 02.2022), Erişim Tarihi, Haziran 26, 2022, https://www.ejiltalk.org/non-recognition/
• Dugard, John, Raič David, “The Role of Recognition in the law and practice of secession”, Marcelo G. Kohen, editör, Secession: International Law Perspectives (New York: Cambridge University Press, 2006), 94-137
• Erkiner, Hakkı Hakan, Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, (İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık, 2010)
• Escudero Espinoza, Juan Francisco, “The Principle of Non-Recognition of States Arising From Serious Breaches of Peremptory Norms of International Law”, Chinese Journal of International Law 21, S. 1, (2022): 79-114
• Friedmann Wolfgang, The Changing Structure of International Law (Londra: Stevens&Sons, 1964)
• Kaya, Gülsüm, Uluslararası Hukukta Kişilik, (İstanbul: Onikilevha, 2020)
• Kelsen, Hans, Principles of International Law, Robert W. Tucker, editör (New York: Holt, Rinehart, and Winstoni Inc., 1966)
• Lagerwall, Anne, “The non-recognition of Jerusalem as Israel’s Capital: A condition for international law to remain relevant”, Questions of International Law-Zoom In 50 (2018 Temmuz): 33-46
• Lauterpacht, Hersch, “Recognition of States in International Law”, The Yale Law Journal 53, S. 3 (1944): 385-458
• Milano, Enrico, “The non-recognition of Russia’s Annexation of Crimea: three different legal approaches and one unanswered question”, Questions of International Law-Zoom Out 1 (2014 Mayıs): 35-55
• Moerenhout, Tom, “The Obligation to Withhold from Trading in Order Not to Recognize and Assist Settlements and their Economic Activity in Occupied Territories”, Journal of International Humanitarian Legal Studies 3, S. 2 (2012): 344-385
• Nicholson, Rowan, “How Russia’s recognition of breakaway parts of Ukraine breached international law – and set the stage for invasion”, (22.02.2022), Erişim Tarihi: Ağustos 24, 2022, https://theconversation.com/how-russias-recognition-of-breakaway-parts-of-ukraine-breached-international-law-and-set-the-stage-for-invasion-177623
• Pert, Allison, “The Duty of Non-recognition in Contemporary International Law: Issues and Uncertainties”, Sydney Law School Legal Studies Research Paper, S.13/96 (Aralık 2013)
• Pirim, Ceren Zeynep, “Uluslararası Sorumluluk Hukukunda Devletlerin Ağırlaştırılmış Sorumluluğu: Kuramsal Bir Değerlendirme”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 32, S. 2 (2012): 147-182
• Roscini, Marco, “Russia Has Not Breached the Jus Contra Bellum in 2022, It Did in 2014”, Völkerrechtsblog (07.03.2022), Erişim Tarihi: Haziran 25, 2022, https://voelkerrechtsblog.org/russia-has-not-breached-the-jus-contra-bellum-in-2022-it-did-in-2014/
• Ryngaert, Cedric, Sobrie, Sven, “Recognition of States: International Law or Realpolitik? The Practice of Recognition in the wake of Kosovo, South Ossetia and Abkhazia”, Leiden Journal of International Law 24, S. 2 (2011): 467-490
• Saltzman, Adam, Developing the Principle of Non-recognition, Ohio Northern University Law Review 43, S. 1 (2017): 1-38
• Shaw, Malcolm N., Uluslararası Hukuk, İbrahim Kaya, editör (Ankara: TÜBA, 2018)
• Shelton, Dinah, “Righting Wrongs: Reparations in the Articleson State Responsibility”, The American Journal of International Law 96, S.4 (2002): 833-856
• Talmon, Stefan, “The Duty Not to ‘Recognize as Lawful’ a Situation Created by the Illegal Use of Force or Other Serious Breaches of a Jus Cogens Obligation: An Obligation Without Real Substance?”, Christian Tomuschat, Jean-Marc Thouvenin, editörler, The Fundamental Rules of the International Legal Order Jus Cogens and Obligations Erga Omnes (Leiden: Martinus Nijhoff Publishers, 2006), 99-126
• Ünyılmaz, Habip, Uluslararası Hukukun Kuvvet Kullanılmaksızın Cebrîliği (Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2022)
• Vidmar, Jure, “Territorial Integrity and the Law of Statehood”, The George Washington International Law Review 44, S. 4 (2012): 697-747
• Wuschka, Sebastian, Hoffberger-Pippan, Elisabeth, “Of Legal Creativity and Plausibility of Rights: The ICJ’s Order on Provisional Measures in Ukraine v. Russia”, Völkerrechtsblog (04.04.2022), Erişim Tarihi: Haziran 28, 2022, https://voelkerrechtsblog.org/the-icjs-order-on-provisional-measures-in-ukraine-v-russia/ YARGI KARARLARI UAD, Güvenlik Konseyi’nin 276(1979) Kararına Rağmen Güney Afrika’nın Namibya’da (Güney Batı Afrika) Devam Eden Varlığının Devletler İçin Hukukî Sonuçları Danışma Görüşü (Namibya Kararı), 1971
• UAD, Doğu Timor Kararı (Portekiz v. Avustralya), 30.06.1995
• UAD, İşgal Edilmiş Filistin Topraklarında Duvar İnşasının Hukukî Sonuçları Danışma Görüşü (Duvar Kararı), 09.07.2004
• UAD, Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi Altında Soykırım İddiaları, (Ukrayna v. Rusya) Rusya Federasyonu’nun Divan’ın ilgili davadaki “yetkisizlik” iddiasına karşı pozisyonunu gösteren belge, 07.03.2022
• UAD, Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi Altında Soykırım İddiaları, (Ukrayna v. Rusya), İhtiyatî Tedbir Kararı, 16.03.2022 RESMÎ BELGELER “League of Nations Assembly Report on the Sino-Japanese Dispute”, The American Journal of International Law 27, S. 3 (Supplement: Official Documents) (1933)
• Yearbook of the International Law Commission 1, Summary Records and Documents of the First Session including the report of the Commission to the General Assembly (1949)
• Birleşmiş Milletler Andlaşması Doğrultusunda Devletler Arasında Dostça İlişkiler ve İşbirliği İlkeleri Bildirisi, BM Genel Kurulu, A/RES/2625 (XXV) (1970)
• Yearbook of the International Law Commission 2, Report of the Commission to the General Assembly on the work of its twenty-eight session (1976)
• UN Security Council, Resolution No: 476, 30.06.1980
• UN Security Council, Resolution No: 478, On the status of Jerusalem, 20.08.1980
• UN Security Council, Resolution No: 550, The Situation in Cyprus, 11.05.1984
• International Law Commission, First Report on State Responsibility, by Mr. James Crawford, Special Rapporteur (1998)
• International Law Commission, Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, with commentaries (2001)
• UN Security Council Resolution Draft No: S/2014/189, 15.03.2014
• UN General Assembly, A/RES/68/262, 27.03.2014
• UN Security Council, Resolution No: 2334, 23.12.2016
• “Recognizing Jerusalem as the Capital of the State of Israel and Relocating the United States Embassy to Israel to Jerusalem”, US Presidential Documents, Erişim Tarihi: Temmuz 3, 2022, https://web.archive.org/web/20171213142840/https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/FR-2017-12-11/pdf/2017-26832.pdf#page=1
• UN General Assembly, A/ES-10/L.22, Status of Jerusalem, 19.12.2017
• UN General Assembly, A/RES/ES-10/19, 21.12.2017
• UN General Assembly, A/RES/ES-10/20, 13.06.2018
• General Assembly Official Records, Report of the International Law Commission, Seventy-first Session A/74/10, (2019) UN General Assembly, A/RES/76/12, 06.12.2021
• International Law Commission, Peremptory Norms of General International Law (jus cogens) Texts of the draft conclusions and Annex adopted by the Drafting Committee on second reading, Identification and legal consequences of peremptory norms of general international law (jus cogens), A/CN.4/L.967, (2022)
• International Law Commission, Fifth report on peremptory norms of general international law (jus cogens) by Dire Tladi, Special Rapporteur (2022)
• Address by the President of the Russian Federation, Erişim Tarihi: Temmuz 3, 2022, http://en.kremlin.ru/events/president/news/67843.