Crisis of the Democratic Constitution-Making Theory: Reflections on the Chilean Experience

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 15 - 44, 17.07.2023

Ersoy Kontacı

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1194204

Öz

Democratic constitution-making theory emphasizes the importance of direct and indirect participation of the people in the constitution-making process and maintain that the decisive influence of the people would most probably ensure the social legitimacy and longevity of a constitution. In addition, the theory argues that participation in such process would bring about a gradual decrease in the prevailing social cleavages and promote a common future ideal for each member of the society. Chile stands out as the most recent proving ground of this theory in recent years. As a matter of fact, the Country experienced a highly transparent and participatory constitution-making process via a constituent assembly, following the transition to democracy after long years of authoritarian rule. However, to many observers’ surprise, the draft constitution was rejected by a landslide majority. This represents not only a political crisis in Chile, but also a moment of crisis for the democratic constitution-making theory. In this study, the recent developments in Chile are scrutinized and the potential deficiencies of the process-oriented constitution making are discussed under four sections namely, problems of participation and inclusiveness, negative reflections of the participatory constitution-making process on the constitution, and the media and communication aspect of such process. Finally, fundamental assumptions of the democratic constitution-making theory are tested in the light of Chilean experience, and it is stated that the theory produces somewhat inconsistent results as seen through the lenses of the inductive method of legal studies and the deductive method of political science. Realizing that the theory fails to provide an absolute explanatory power on the 19th century constitutionalism, as well as several constitution-making experiments of the 20th and 21st centuries, “contingency” approach is proposed to support the validity of the theory.

Anahtar Kelimeler

Constitution-making, Chile, participation, legitimacy, crisis, contingency

DEMOKRATİK ANAYASA YAPIMI TEORİSİNİN KRİZİ: ŞİLİ DENEYİMİ VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Öz

Demokratik anayasa yapımı teorisi, bir anayasanın toplumsal meşruiyetinin ve uzun ömürlü olabilmesinin sağlanması için, anayasa yapım sürecine halkın doğrudan ve dolaylı araçlarla katılımının ve süreç üzerinde belirleyici etki sahibi olmasının önemine vurgu yapmaktadır. Bu yaklaşım, bir yandan da, anayasa yapım sürecine katılım yoluyla toplumsal yarılmaların azalacağını, insanların ortak bir gelecek ülküsü çerçevesinde bir araya gelmelerinin kolaylaşacağını savunmaktadır. Bu teorinin son yıllarda en etkili biçimde test edildiği örnek, Şili’dir. Uzun yıllar süren otoriter bir yönetimin ardından demokrasiye geçiş yapan Şili’de, özel olarak seçilmiş bir Kurucu Meclis önderliğinde, son yılların en şeffaf ve katılımcı anayasa yapım süreci yürütülmüştür. Buna karşın, çok yakın bir zamanda yapılan halkoylamasında, bu sürecin ürünü olan anayasa taslağının büyük bir çoğunlukla reddedildiği görülmektedir. Bu durum, Şili’deki anayasal gelişmeler açısından olduğu kadar, demokratik anayasa yapım teorisi açısından da ciddi bir kriz durumuna işaret etmektedir. Bu çalışmada, Şili örneğinde yaşanan gelişmeler mercek altına alınmakta ve gözlemlenen sorunlar; katılımcı anayasa yapım sürecinde katılım sorunları, katılımcı anayasa yapım sürecinde kapsayıcılık sorunları, katılımcı anayasa yapım sürecinin anayasa metnine olumsuz yansımaları ve katılımcı anayasa yapım sürecinde medya ve iletişim süreçleri başlıkları altında, dört ayrı kısım halinde incelenmektedir. Buradan hareketle, demokratik anayasa yapım teorisinin temel tespit ve varsayımları Şili deneyimine ilişkin gözlemler ışığında test edilmekte ve teorinin, hukukun tümevarımcı ve siyaset biliminin tümdengelimci yöntemleriyle bakıldığında karmaşık sonuçlar ürettiği ifade edilmektedir. Bu tespiti destekleyebilmek için de, demokratik anayasa yapımı teorisinin yalnızca 19. yüzyıl anayasacılığı bakımından değil, 20. ve 21. yüzyıllarda görülen anayasa yapım süreçleri açısından da mutlak geçerlilik iddiası bulunmadığı örneklerle ortaya konulmakta ve teorinin değeri ve açıklayıcı gücünün “ihtimalîlik” (contingency) kavramı üzerinden tartışılması gerektiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa yapımı, Şili, katılım, meşruiyet, kriz, ihtimalîlik

Kaynakça

• Kitaplar ve Makaleler
• 1876-1976 Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı. (Ankara: Siyasi İlimler Türk Derneği 1976).
• Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavramlar ve Kurumlar). Ankara: Seçkin Yayıncılık 2021.
• Arvidsson, Matilda, Brännström, Leila ve Minkkinen, Panu, editör. Constituent Power: Law, Popular Rule and Politics. Edingburg: Edinburg University Press 2022.
• Atar, Yavuz. Demokrasilerde Anayasal Değişmenin Dinamikleri ve Anayasa Yapımı. Konya: Mimoza Basım Yayım Dağıtım 2000.
• Barros, Robert. “Personalization and Institutional Constraints: Pinochet, the Military Junta, and the 1980 Constitution”, Latin American Politics and Society 43, Issue 1 (2001): 5-28.
• Barros, Robert. Constitutionalism and Dictatorship: Pnochet, the Junta, and the 1980 Constitution. Cambridge: Cambridge University Press 2004.
• Bellamy, Richard. “Majority Rule, Compromise and the Democratic Legitimacy of Referendums”, Swiss Political Science Review 24, Issue 3 (2018): 312-319.
• Belloni, Roberto. State Building and International Intervention in Bosnia. London: Routledge 2007.
• Carrasco, Maria. “Why We Failed to Approve the New Chilean Constitution: The Need for a Cultural Transformation”, LSE Blog, 15.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://blogs.lse.ac.uk/latamcaribbean/2022/09/15/why-we-failed-to-approve-the-new-chilean-constitution/
• Couso, Javier. “Chile Elects its Constitution-Making Body: The Potential and Risks of a Fragmented Convention”, ConstitutionNet, 31.05.2021. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://constitutionnet.org/news/chile-elects-its-constitution-making-body-potential-and-risks-fragmented-convention
• Çağ, Burak. “Katılımcı Anayasa Yapımı ve İzlanda Örneği”, Yasama Dergisi 25 (2013): 71-91
• Çelebi, Aykut. “Risk ve Olumsallık, Sosyal Teori-Sosyal Felsefe İlişkisini Anlamaya Yönelik İki Anahtar Kavram”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 56, S. 1 (2001): 23-52.
• Çelebi, Aykut. Avrupa: Halkların Siyasal Birliği. İstanbul: Metis Yayınları 2002.,
• Daalder, Hans. “Parties, Élites and Political Developments in Western Europe, Political Parties and Political Development içinde. (Joseph G. La Palombara ve Myron Weiner, editör), (Princeton: Princeton University Press 1966), 43-78.
• Degefa, Abera. “Birth-defects of A Constitution and Its Impacts on Outcome: Reflection on Ethiopian Constitution-making Experience”, Oromia Law Journal 8, No. 1 (2019): 1-22
• Duchacek, Ivo D. “Constitution/Constitutionalism”, The Blackwell Encyclopedia of Political Science içinde. (Vernon Bogdanor, editör), (London: Blackwell 1991).
• Duchacek, Ivo D. Power Maps: Comparative Politics of Constitutions. Santa Barbara: ABC-Clio 1973.
• Eckstein, Harry. Division and Cohesion in Democracy: A Study of Norway. Princeton: Princeton University Press 1966.
• Edens, Bob. “The Trouble with Thailand’s New Constitution”. The Diplomat, 26.02.2016. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://thediplomat.com/2016/02/the-trouble-with-thailands-new-constitution/
• Elkins, Zachary, Ginsburg, Tom ve Blount, Justin. “The Citizen as Founder: Public Participation in Constitutional Approval”, Temple Law Review 81, No 2 (2008): 361-382.
• Elster, John. “Ways of Constitution Making”. Democacy’s Victory and Crisis içinde. Axel Hadenius, editör. New York: Cambridge University Press 1997. 123-142.
• Elster, Jon. “The Optimal Design of a Constituent Assembly”. Collective Wisdom: Principles and Mechanisms içinde. Helene Landemore ve Jon Elster, editör. Cambridge: Cambridge University Press 2012. 148-172.
• Erdölen, Yunus Emre. “Ne Türkiye’ye Ne Şili’ye Kısmet: Demokratik Yeni Anayasa”, Serbestiyet, 05.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://serbestiyet.com/gunun-yazilari/ne-turkiyeye-ne-siliye-kismet-demokratik-yeni-anayasa-102610/
• Eroğul, Cem. Anayasayı Değiştirme Sorunu. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları 1974.
• Erol, Ertan. “Şili’de Yeni Anayasa”, Evrensel, 09.05.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://www.evrensel.net/yazi/90885/silide-yeni-anayasa
• Flanagan, Scott C., “Models and Methods of Analysis”, Crisis, Choice and Change: Historical Studies of Political Development içinde. (Gabriel Almond, editör), (Boston: Little Brown & Company 1973).
• Friedrich, Carl J. “Rebuilding the German Constitution, I”, American Political Science Review 43, Issue 3 (1949): 461-482.
• Friedrich, Carl J. “Rebuilding the German Constitution, II”, American Political Science Review 43, Issue 4 (1949): 704-720.
• Gebeye, Berihun Adugna. “Ethiopia’s Continuing Constitutional Crisis”. I-CONnect, 27.01.2021. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. http://www.iconnectblog.com/2021/01/ethiopias-continuing-constitutional-crisis/
• Ginsburg, Tom, Elkins, Zachary ve Blount, Justin. “Does the Process of Constitution Making Matter?”, Annual Review of Law and Social Science 5, No. 1 (2009): 201-223.
• Gönenç, Levent. Anayasa Yapımı. Ankara: TEPAV Anayasa Çalışma Metinleri 2011. Gönenç, Levent. Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries. The Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers, Kluwer Law International 2002.
• Gözler, Kemal. Kurucu İktidar. Bursa: Ekin Yayınevi 2016.
• Göztepe, Ece ve Çelebi, Aykut, editör. Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler. İstanbul: Metis Yayınları 2012.
• Gülener, Serdar. “Anayasa Yapımında Yeni Bir Paradigma: Kapsayıcı, Katılımcı, Uzlaşmacı Anayasa Yapım Süreçleri ve Çeşitli Örnekler”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, S. 3 (2011): 199-224.
• Hart, Vivien. Democratic Constitution Making. United States Institute of Peace Special Report 2003.
• Hayden, Robert M. “Democracy” without a Demos? The Bosnian Constitutional Experiment and the Intentional Construction of Nonfunctioning States”. East European Politics and Societies: and Cultures 19, Issue 2 (2005): 226-259. https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/media/uploads/documents/Chile’s%20Constitutional%20Convention_A%20Bumpy%20Start%2C%20Much%20Work%20Ahead.pdf
• Inoue, Kyoko. MacArthur’s Japanese Constitution: A Lingusitic and Cultural Study of Its Making. Chicago: The University of Chicago Press 1991.
• İnsel, Ahmet. “Şili’de Yeni Anayasa Macerası”, Birikim, 11.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://birikimdergisi.com/haftalik/11120/silide-yeni-anayasa-macerasi
• Jackson, Vicki C. “What’s In A Name? Reflections on Timing, Naming and Constitution-Making”. William and Mary Law Review 49 (2008): 1249-1305.
• Kaboğlu, İbrahim. “Şili ve Türkiye’de Anayasa güncelliği…”, Birgün, 15.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://www.birgun.net/haber/sili-ve-turkiye-de-anayasa-guncelligi-402706
• Kahraman, Hasan Bülent. “Avrupa: Türk Modernleşmesinin Xanadu’su; Türk Modernleşmesi Kurucu İradesine Yeni bir Bakış Denmesi”. Doğu Batı 4, S. 14 (2001): 214-242.
• Kanadoğlu, Korkut. “Anayasa Yapma Yetkisi”, Hukuk Defterleri, Sayı 2 (Temmuz-Ağustos 2016). Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://hukukdefterleri.com/sayi-2-anayasa-yapma-yetkisi/
• Kay, Richard S. “Kurucu Otorite” (Ozan Ergül, çeviren), Anayasa Yapımı ve Anayasal Değişim içinde. (Ozan Ergül, editör), (Ankara: TBB Yayınları 2011), 56-57.
• Kaya, Semih Batur. Katılımcı Anayasa Yapımının Demokratik İlkeleri. Ankara: Yetkin Yayınları 2021.
• Kayhan, Mehmet Botan. “Demokratik Anayasa Yapımı Örneği Olarak Şili”, Birikim, 03.05.2021. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://birikimdergisi.com/guncel/10587/demokratik-anayasa-yapimi-ornegi-olarak-sili
• Kontacı, Ali Ersoy. Kırılgan Demokrasilerde Siyasal Örgütlenme Özgürlüğü. Ankara: Savaş Yayınevi 2016.
• Kuhonta, Erik Martinez. “The Paradox of Thailand’s 1997 “People’s Constitution”: Be Careful What You Wish For”. Asian Survey 48, No. 3 (2008): 373-392.
• Markovits, Inga. “Constitution Making after National Catastrophes: Germany in 1949 and 1990”. William & Mary Law Review 49, Issue 4 (2007-2008): 1307-1346.
• Memiş, Emin. “Anayasayı Yeniden Yapma ve Değiştirme Üzerine Analizler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14, S. 2 (2010): s. 455-498.
• Moehler, Devra C. “Participation and Support for the Constitution in Uganda”. Journal of Modern African Studies 44, No 2 (2006): 275-308.
• Morel, Laurence. “Referendums and Popular Will: The Democratic Criticism of Referendums”, Participations 20, Issue 1 (2018): 53-84.
• Moya, Francisca ve Goldoni, Marco. “Bir Kez Daha, Gelmekte Olanın Laboratuvarı: Şili’deki Toplumsal Protestolar Neden 1980 Anayasasına Karşı Çıkıyor?” (Ulaş Karadağ, çeviren), ViraVerita, 24.12.2020, Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://viraverita.org/yazilar/bir-kez-daha-gelmekte-olanin-laboratuvari-silideki-toplumsal-protestolar-neden-1980
• Moya, Francisca ve Goldoni, Marco. “Kıymetli Bir Fırsatın Güçlükleri-Şili, Anayasa Konvansiyonu, Toplumsal Sorun” (Ulaş Karadağ, çeviren), ViraVerita, 02.05.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://viraverita.org/yazilar/kiymetli-bir-firsatin-guclukleri-sili-anayasa-konvansiyonu-toplumsal-sorun
• Oellers-Frahm, Karin. “Reconstruting Bosnia-Herzegovina: A Model with Pit-Falls”. Max Planck Yearbook of United Nations Law 9 (2005): 179-224.
• Onar, Erdal. 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu. Ankara: 1993.
• Öngel, Mehmet Murat. Demokratik Anayasa Yapım Süreci. Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014.
• Özbudun, Ergun ve Gençkaya, Ömer Faruk. Türkiye’de Demokratikleşme ve Anayasa Yapımı Politikası. İstanbul: Doğan Kitap 2010.
• Özbudun, Ergun. Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı. Ankara: Bilgi Yayınevi 1993.
• Pitkin, Hanna Fenichel. The Concept of Representation. Berkeley and Los Angeles: University of California Press 1967.
• Pitkin, Hanna Fenichel, “Representation and Democracy: Uneasy Alliance”, Scandinavian Political Studies 27, Issue 3 (2004): 335-342.
• Polga-Hecimovich, John. “Scenarios in Chile after a Failed Constitution”, Politics, 24.10.2022, Erişim Tarihi: Kasım 3, 2022, https://www.gisreportsonline.com/r/chile-constitution/
• Powell, Jr. G. Bingham. “Political Representation in Comparative Politics”, Annual Review of Political Science 7 (2014): 273-296.
• Pqvortrup, Matt “The Perils of Referendums: A Review”, Irish Studies in International Affairs 32, No. 2 (2021): 166-178.
• Rae, Douglas W. ve Michael Taylor. The Analysis of Political Cleavages. New Heaven: Yale University Press 1970.
• Rokkan, Stein, “Cleavage Structures and Party Systems”, State Formation, Nation-Building and Mass Politics in Europe - The Theory of Stein Rokkan içinde. (Peter Flora, Stein Kuhnle ve Derek Urwin, editör), (Oxford: Oxford University Press 1999), 275-302
• Rosen, Richard A. “Constitutional Process, Constitutionalism, and the Eritrean Experience”. North Carolina Journal of International Law 24, No. 2 (1999): 263-311.
• Sanders, Richard M. “Chile’s Constitutional Convention: A Bumpy Start, Much Work Ahead”. Wilson Center Latin American Program, 2021. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022,
• Setälä, Maija. “On the Problems of Responsibility and Accountability in Referendums”, European Journal of Political Research 45, Issue 4 (2006): 699-721.
• Shapiro, Ian, Stokes, Susan C., Wood, Elisabeth Jean ve Kirshner, Alexander S., editör. Political Representation, Cambridge University Press, Cambridge 2009.
• Shichi, Koseki. The Birth Of Japan's Postwar Constitution. New York: Routledge 2019.
• Spevack, Edmund. “American Pressures on the German Constitutional Tradition: Basic Rights in the West German Constitution of 1949”. International Journal of Politics, Culture, and Society 10, No. 3 (1997): 411-436.
• Spooner, Mary Helen. Soldiers in a Narrow Land, The Pinochet Regime in Chile. Berkeley and Los Angeles: University of California Press 1999.
• Şahin, Engin. Kurucu İktidar: Politik bir Yaklaşım. İstanbul: On iki Levha Yayınları 2013.
• Şirin, Tolga. “Şili’de Yeni Anayasa Taslağı: Halk İstedi, Halk Reddetti”, T24, 06.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/sili-de-yeni-anayasa-taslagi-halk-istedi-halk-reddetti,36606
• Tobar, Marcela Ríos. “Chile’s Constitutional Convention: A Triumph of Inclusion”, UNDP, 03.06.2021. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://www.undp.org/latin-america/blog/chiles-constitutional-convention-triumph-inclusion.
• Topuzkanamış, Şafak Evran. Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Halka Ait Anayasacılık. İstanbul: Onikilevha Yayınları 2021.
• Tsebelis, George. “Decision Making in Political Systems: Veto Players in Presidentialism, Parliamentarism, Multicameralism and Multipartyism”, British Journal of Political Science 25, Issue 3 (1995): 289-325.
• Tsebelis, George. Veto Players, How Institutions Work. Princeton: Princeton University Press 2002.
• Uyanık, Özgür. “Şili’de Yeni Anayasa Reddedildi... “Yalanlar, Niteliksizlik, Kapris ve Rojas Vade”, INDEPENDENT Türkçe, 08.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022, https://www.indyturk.com/node/550431/türki̇yeden-sesler/şilide-yeni-anayasa-reddedildi-yalanlar-niteliksizlik-kapris-ve-rojas
• Uzun, Cem Duran. “Yeni Anayasa Yapımında Yöntem Arayışları”. SETA Perspektif 116 (Kasım 2015).
• Vergara, Camila. “Chile’s Rejection”, Politics, 09.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://newleftreview.org/sidecar/posts/286.
• Vergara, Camilia. “Burying Pinochet”. Politics, 12.01.2021. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://newleftreview.org/sidecar/posts/burying-pinochet.
• Voigt, Stephan. “The Consequences of Popular Participation in Constitutional Choice - Toward a Comparative Analysis”, Deliberation and Decision içinde. (Van Aaken, Anne, List, Christian ve Luetge, Christoph, editör). Aldershot: Ashgate 2003: 199-229.
• Weldehaimanot, Simon M. “Ten Years Old Yet Not Born: Status of the Eritrean Constitution”. SSRN, 01.03.2017. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1522518
• Yargıç, Sinem. “Ekonomik Kriz Sonrası Anayasa Yapımı: İzlanda’nın Yeni Anayasa Yapım Süreci”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 13, S. 1 (2014): 47-72.
• Yeğen, Oya, “Şili’de Yeni Anayasa Sözü: 1980 Anayasası ve Temel Sorunları”. Anayasa Günlüğü, 19.11.2019. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://anayasagundemi.com/2019/11/19/forum-dr-oya-yegen-silide-yeni-anayasa-sozu-1980-anayasasi-ve-temel-sorunlari/
• Haberler ve İnternet Siteleri
• CCP Rankings, Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. http://comparativeconstitutionsproject.org/ccp-rankings/
• “4 Eylül Referandumu: Şilililer dünyanın en ilerici anayasasını oyluyor”, Bianet, 03.09.2022. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://bianet.org/bianet/dunya/266676-silililer-dunyanin-en-ilerici-anayasasini-oyluyor
• “Şili’de Pinochet döneminden kalma anayasa nasıl yeniden yazılacak?”, BBC Türkçe, 17.05.2921. Erişim Tarihi: Ekim 15, 2022. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57147398