AÇIK DEVLET VERİLERİ VE BİLGİ EDİNME HAKKIYLA İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 301 - 338, 17.07.2023

Kamile Türkoğlu Üstün

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1282696

Cited By: 1

Öz

İdarelerin kamu hizmetlerini yerine getirirken topladıkları verilerin büyük bir kısmı, üçünü kişiler tarafından yeni ürün ve hizmetlerin ortaya çıkarılması için kullanılabildiğinden bu veriler büyük bir ekonomik değer oluşturmaktadır. Diğer yandan idare, veritabanındaki bilgileri, başka idari kararların verilmesi için kullanabilmektedir. İdarenin elindeki bilgiler aynı zamanda idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerinin veya yanlış politika tercihlerinin de bir göstergesi olabilmektedir. Bu bakımdan, bilgisayar teknolojileri sayesinde bilgiye erişimin her zamankinden daha fazla kolaylaştığı dijital çağda, idare tarafından toplanan verilerin neler olduğu ve nasıl kullanıldığının öğrenilmesi ihtiyacı da artmıştır. İdarelerin ellerinde bulunan verileri ve bilgileri kamuya açması, şeffaf, hesap verilebilir ve katılımcı devlet modelinin oluşturulması açısından da büyük öneme sahiptir. Teknik bir kavram olarak açık devlet verileri, idarelerin yapılandırılmamış ham verileri makine tarafından okunabilir formatta, bir ara yüz aracılığıyla açık hale getirmesini ve bu verilerin üçüncü kişiler tarafından serbestçe erişilebilir ve sınırsız şekilde yeniden kullanılabilir olmasını ifade etmektedir. Ancak açık devlet verilerini sadece işlenmemiş ham veri olarak değil; bilgiyi de içine alacak şekilde yorumlamak gerekmektedir. Açık devlet verileri hem ekonomik büyüme hem de başta bilgi edinme hakkı olmak üzere temel hak ve özgürlüklerle yakından ilgilidir. Çalışmada açık devlet verisi kavramı, kavramın önemi ve işlevi, hukuki koşulları açıklanmış; AB, Fransa ve Almanya’daki yasal düzenlemeler incelenerek Türkiye’deki durum ortaya konulmuş ve açık devlet verilerinin bilgi edinme hakkıyla ilişkisi tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

açık devlet verisi, açık devlet, bilgi edinme hakkı, dijitalleşme, açık hükümet, açık veri

OPEN GOVERNMENT DATA AND ITS RELATIONSHIP WITH THE RIGHT TO INFORMATION

Öz

A large part of the data collected by administrations while performing public services can be used by third parties to create new products and services, and these data constitute a great economic value. On the other hand, the administration may use the data and information in its database to make other administrative decisions and these data may also be an indicator of unlawful actions and practices or wrong policy choices of the administration. In this respect, in the digital age, where access to information is easier than ever thanks to computer technologies, the necessity to learn which data is collected by the administration and how it is used has also inreased. The public disclosure of the data and information held by administrations is also of great importance in terms of shaping a transparent, accountable and participatory state model. As a technical concept, open government data means that administrations make unstructured raw data available in machine-readable format through an interface, freely accessible to third parties and unrestrictedly reusable. However, open government data should not only be considered as unprocessed raw data, but should also be broadened to include information. Open government data is closely related to both economic growth and fundamental rights and freedoms, particularly the right to information. In this study, the concept of open government data, the importance and function of the concept, its legal requirements are explained; the legal frameworks in the EU, France and Germany are examined, the situation in Turkey is presented and the relationship between open government data and the right to information is discussed.

Anahtar Kelimeler

open government data, open government, right to information, digitalization, open government, open data

Kaynakça

• Akıllloğlu, Tekin, “Yönetimde Açıklık-Gizlilik Bilgi Alma Hakkı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 46(3), 1991: 1-10.
• Auby, Jean-Bernard. “Administrative Law Facing Digital Challenges”. European Review of Digital Administration & Law-Erdal 1, 1-2 (2020): 7-15.
• Avrupa Komisyonu, “A European strategy for data”. EUR-Lex, Erişim Tarihi: Ocak, 06, 2023, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0066. Birkinshaw, Patrick. Freedom of Information : The Law, the Practice and the; Ideal. Cambridge University Press, 2010.
• Cambridge Dictionary. Erişim Tarihi: Ocak 20, 2023. https://dictionary.cambridge.org/ dictionary/english/digital-age. Corruption Perceptions Index, Erişim Tarihi: Mart 10, 2023 https://www.transparency. org/en/cpi/2022.
• Creative Commons, “European Commission adopts CC BY and CC0 for sharing information”, Blog, Timothy Vollmer, 02.04, 2019. Erişim Tarihi: Ocak 23, 2023 https:// creativecommons.org/2019/04/02/european-commission-adopts-cc-by-and-cc0-forsharing- information/.
• Eroğlu, Şahika, “Açık Devlet Verisinin Sosyo-ekonomik Değeri ve Kullanım Engelleri: Uluslararası Göstergelerde Türkiye”, Yalçınkaya, B. (Editor), Endüstri 4.0 Sürecinde Bilgi Yönetimi ve Bilgi Güvenliği: eBelge-eArşiv-eDevlet-Bulut Bilişim-Büyük Veri- Yapay Zekâ. Ankara, 2010.
• Eroğlu, Şahika. “Açık Devlet ve Açık Devlet Uygulamaları: Türkiye’de Kamu Kurumlarına Yönelik Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 58, 1 (2018): 462-490.
• Eroğlu, Şahika. Açık Devlet ve Açık Devlet Verisi. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 2018.
• Eroğlu, Şahika. “Regulations on Access to Government Information and Impacts on Open Government: A Case of Turkey”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi 8, 1 (2020): 43-65.
• Geiger, Christian Philipp, ve Jörn Von Lucke. “Open Government and (Linked) (Open) (Government) (Data)”E-Journal of E-Democracy and Open Government - JeDEM 4, 2 (2012): 265-78.
• Gezgin, Ulaş Başar. “Data Activism: Reviving, Extending and Upgrading Critical Citizenship Education and Consumer Rights Movements”. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 56 (2019): 67-86.
• Guckelberger, Annette. “E-Government: Ein Paradigmenwechsel in Verwaltung und Verwaltungsrecht?” Gleichneit, Vielfalt, Technischer Wandel, De Gruyter, 2018.
• Harari, Yuval Noah, Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi. 4. Bası. İstanbul: Kolektif Kitap, 2017.
• Hölle, Timon. “Open Government in Deutschland. Analyse anlässlich des Beitritts Deutschlands zur Open Government Partnership (OGP)”. Digitalisierung in Recht, Politik und Verwaltung, editör Hermann Hill, Dieter Kugelmann, ve Mario Martini, Nomos Verlagsgesellschaft mbH & Co. KG, 2018.
• Işık, Alper. Dijital Demokrasi. İstanbul: On İki Levha, 2020.
• Information Commissionar’s Office, Guide to Freedom of Information, Erişim tarihi: Haziran, 30, 2023 https://ico.org.uk/for-organisations/foi-eir-and-access-to-information/ guide-to-freedom-of-information/what-is-the-foi-act/.
• Janssen, Katleen. “Open Government Data and the Right to Information: Opportunities and Obstacles”. Community Informatics and Open Government Data 8, 2 (2012). Kaya, Cemil. İdare Hukukunda Bilgi Edinme Hakkı, Ankara: Seçkin Yayınları, 2005.
• Kırışık, Fatih. Yönetsel Dönüşüm Sürecinde Şeffaflık ve Bilgi Edinme Hakkı. Bursa: Ekin Yayınları, 2016.
• Kubicek, Herbert. “Zugang zu amtlichen Informationen und Open Data”. Handbuch Digitale Verwaltung, editör Hans-Henning Lühr, Roland Jabkowski, ve Sabine Smentek, 389. KSV Verwaltungspraxis, 2019.
• Kutlu Gürsel, Meltem, “İdare Hukuku Bağlamında Yönetime Katılma ve İdare Hukukunun Süjelerinden Biri Olarak Bireyin Niteliğindeki Gelişim” Yıldızhan Yayla’ya Armağan, İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları, 2003.
• Mokrosinska, Dorota. “The People’s Right to Know and State Secrecy”. Canadian Journal of Law & Jurisprudence 31, 1 (2018): 87-106.
• Nal, Sabahattin. “Karşılaştırmalı Hukukta Enformasyon Hakkı”. Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin Armağan. Ankara: Seçkin Yayınları, 2004.
• OECD, Open Government Highlights, 2016, 3. Erişim Tarihi: Şubat 15, 2023. https:// www.oecd.org/gov/open-gov-way-forward-highlights.pdf.
• OECD, OURdata Index on Open Government Data 2019, Erişim Tarihi: Mart 10, 2023. https://www.oecd.org/gov/digital-government/open-government-data.htm.
• OGDP, “Turkey (Withdrawn)”, Mart 10, 2023. https://www.opengovpartnership.org/turkey- withdrawn/.
• OGDP, “Turkey - Letter informing end of participation in OGP (September 2017)”, Erişim Tarihi: Mart 10, 2023. https://www.opengovpartnership.org/documents/september- 2017-letter-informing-ending-of-turkeys-participation-in-ogp/.
• OGP, “France Action Plan Review 2021-2023”. Erişim Tarihi: Aralık, 14, 2022. https:// www.opengovpartnership.org/documents/france-action-plan-review-2021-2023/.
• OGP, “About Open Government Partnership”, Erişim Tarihi: Ocak 10, 2013. https:// www.opengovpartnership.org/about/.
• Open Knowledge Foundation, “Open Definition”, Erişim Tarihi: Ocak 23, 2023 https:// opendefinition.org/guide/.
• Open Data Foundation, Open Data Handbook, Erişim Tarihi: Mayıs 28, 2023, opendatahandbook. org.
• Yu Harlan and Robinson David, G., “The New Ambiguity of ‘Open Government”, UCLA L. Rev. Disc 178(2012), Erişim tarihi: Mayıs 26, 2023. https://ssrn.com/abstract= 2012489 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2012489.
• Richter, Heiko. “Open Government Data für Daten des Bundes”. NVwZ, 1408 (2017): 13. Schnieders, Ralf. “Die neue Open-(Government)-Data-Gesetzgebung in Frankreich und in Deutschland”. Die Öffentliche Verwaltung 5 (2018): 175.
• Seckelmann, Margrit, ve Christian Bauer. “Open Government, Liquid Democracy, e-Democracy und Legitimation: Zur politischen Willensbildung im Zeichen des Web 2.0”. Die Vermessung des virtuellen Raums, editör Hermann Hill ve Utz Schliesky, 325-44. Nomos Verlagsgesellschaft mbH & Co. KG, 2012.
• SPARC Europe. “The Directive on Open Data and the Re-Use of Public Sector Information”, 3. Erişim Tarihi: Ocak, 14, 2023. https://sparceurope.org/wp-content/uploads/ dlm_uploads/2019/10/Open-DataDirectiveSummary_102019.pdf.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Açık Veri Projesi, Erişim Tarihi: Aralık 10, 2022. https://cbddo.gov.tr/projeler/acik-veri/.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2021-2025, 41. Erişim Tarihi: Mart 10, 2023. https://cbddo.gov.tr/uyzs.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, On Birinci Kalkınma Programı (2019-2023), paragraf 740-744, 815. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/ 2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf.
• Tansuğ, Çağla, “İdare Hukuku Perspektifinden Unutulma Hakkı”, GSÜHFD, 2(2021): 1565-1599.
• Topcu Abdullah, Işık Ahmet Ercan, Açık Devlet Verisi Rehberi, 2019, Açık Kitap, https:// acikdevletverisitr.gitbook.io/rehber/turkiyede-acik-devlet-verisi/4.1.-ulusal-politikabelgelerinde- acik-kavrami/4.1.4.-2016-2019-ulusal-e-devlet-stratejisi-ve-eylem-plani.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, Erişim Tarihi: Şubat 18, 2023 https://sozluk.gov.tr. Worldbank, “Worldwide Governance Indicators”. Erişim Tarihi: Mart 10, 2023. https:// info.worldbank.org/governance/wgi/Home/Reports.
• Yannoukakou, Aikaterini, ve Iliana Araka. “Access to Government Information: Right to Information and Open Government Data Synergy”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 147 (2014): 332-40.
• Yaşamış, Firuz. “Anayasa Hukuku ve İnsan Hakları Bağlamında Bilgi Edinme Kanunu”, Türkiye Barolar Birliği Yayınları Bilgi Edinme Hakkı Paneli. (2004): 21-76, Erişim Tarihi: Şubat 14, 2023 https://www.bilgiedinmehakki.org/doc/Anayasa_Hukuku_ve_ Insan_Haklari_Acisindan_Bilgi_Edinme_Hakki_F_Yasamis.pdf.
• Diğer Kaynaklar “Açık veri nedir? Kamu kurumlarının veri portalları, yeni bir haber kaynağı”, Journo. Dosya, Ali Safa Korkut, 5 Mart 2022, Erişim Tarihi: Ocak 23, 2023 https://journo. com.tr/acik-veri.
• “France Action Plan Review 2021-2023”. Erişim Tarihi: Aralık, 14, 2022.
• “From the Public Sector Information (PSI) Directive to the Open Data Directive”, EU Comission Official Website, Erişim Tarihi: Ocak, 14, 2023. https://digital-strategy. ec.europa.eu/en/policies/psi-open-data.
• “Government AI Readiness Index 2021”, Oxford Insights, 52. Erişim Tarihi: Nisan 10, 2023 https://static1.squarespace.com/static/58b2e92c1e5b6c828058484e/t/61ead075 2e7529590e98d35f/1642778757117/Government_AI_Readiness_21.pdf.
• “Open data and reuse of public-sector information”, EU Comission Official Website, Erişim Tarihi: Ocak, 14, 2023. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ LSU/?uri=CELEX:32019L1024.
• “Turkey made inactive in the Open Government Partnership”, OGP Blog, 21.09.2016. Erişim Tarihi: Ocak 10, 2013 https://www.opengovpartnership.org/stories/turkeymade- inactive-in-the-open-government-partnership/.
• “What is Big Data Analytics and Why It is Important?”, Simplilearn, 9 Ocak 2023. Erişim tarihi: 8 Ocak, 2023. https://www.simplilearn.com/what-is-big-data-analytics-article.