ANONİM ORTAKLIK YÖNETİM KURULUNDA AZINLIĞIN TEMSİLİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 511 - 543, 01.07.2024

Onur Memişoğlu

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1318804

Öz

Bu çalışmada, anonim ortaklık yönetim kurullarında, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun, 6762 sayılı Kanun hükümlerinden farklı olarak belirli bir pay grubuna temsil yetkisi verilebileceğine ilişkin hükmü çerçevesinde azlığın yönetim kurulunda temsili üzerinde durulmuştur.
Azınlığın mevzuat hükümlerinde açıkça düzenlenmesinin sebebi, anonim ortaklıklarda oransallık ilkesi gereği şirket yönetiminde çoğunluğun tahakkümünün söz konusu olduğu durumlarda, karar alabilme imkanına sahip bulunmayan, ancak sermayenin belirli bir bölümünü de teşkil eden pay sahiplerinin korunması amacına hizmet etmektir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun azınlık paylarının yönetim kurulunda temsiline ilişkin hükümleri de aynı endişelerle, anonim şirket genel kurulunun egemeni olacak çoğunluğu sağlayabilen pay sahiplerinin, azınlığın yönetim kurulunda temsilini engelleyebilecek türdeki işlemlerini sınırlayabilmek ve azınlığın yönetim kurulunda temsiline fırsat yaratabilmek için getirilmiştir.
Çoğunluk ilkesinin sınırsız olarak uygulanması durumunda genel kurulda ve dolayısıyla yönetim kurulunda gücü ele geçiren pay sahipleri, şirket yönetiminde söz almak ve yönetime dair kararlarda belirleyici olmak isteyen pay sahiplerinin yönetime katılmasına engel olabilecek, karar alma mekanizmasını tekelinde bulundurabilecektir. Bu durumda çoğunluğun karşısında yer alan münferit pay sahipleri tamamen çoğunluğa tabi olacak ve haklarını koruyabilmeleri mümkün olamayacak, çoğunluk ise şirketi kendi menfaatleri doğrultusunda idare edebilecektir. Ancak azınlık lehine getirilecek imkanların genişletilmesi halinde anonim ortaklıkların işleyiş felsefesi zarar görecek, şirketin karar alma ve uygulama süreci kesintiye uğrayacak ve şirket yönetiminde zafiyet oluşacaktır. Bu nedenle Kanun’da öngörülen hükümlerin söz konusu hassas dengeyi gözetebilmesi önemlidir.
Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmemiş olmakla birlikte azınlığa verilen yönetimde temsil hakkı, mehaz İsviçre Borçlar Kanunu’nda yer almaktaydı. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu yürürlüğe girmeden önce ise Yüksek Mahkemenin, belirli pay gruplarına imtiyaz tanınabileceğine dair içtihatları mevcuttu. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda ise konu hakkında detaylı hükümler ihdas edilmiştir.
Çalışmada azlığın çıkış noktası olan anonim ortaklıklara hâkim ilkelerden çoğunluk ve oransallık ilkelerine değinildikten sonra, genel olarak azınlık kavramı, belirleyici unsurları, azınlık hakkına sahip pay gruplarının yönetim kurulunda temsili ve 360. madde hükmünün ihlalinin sonuçları anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anonim Ortaklıklar, Yönetim Kurulu, Pay Grupları, Azınlık, Azınlığın Yönetim Kurulunda Temsili

REPRESENTATION OF MINORITY IN JOINT STOCK COMPANY BOARD OF MANAGEMENT

Öz

In this study, the representation of minority in board of directors was emphasized on the basis of the provision that the authority of representation can be given to a certain group of shareholders, unlike the provisions of Law No. 6762, Turkish Commercial Code no. 6102, in joint stock company boards of management.
The reason why the minority is regulated clearly in the legislation provisions is to serve a purpose of protecting the shareholders who do not have the possibility to make any decision but constitute a certain art of the capital when the dominance of the majority in the company management in accordance with the principle of proportionality in joint stock companies. The provisions of the Turkish Commercial Code No. 6102 concerning the representation of minority shares in the board of directors have also been brought with the same concern in order to limit the sorts of transactions, made by the majority of the general assembly in the company, that may prevent the representation of the minority in the board of directors and in order to give minority the opportunity of representing themselves in the board of directors.
In the event of unlimited application of the majority principle in the general assembly, shareholders who have gained power in the board of directors may monopolize the management of the company and prevent other shareholders from participating in decision-making. This situation leaves minority shareholders completely subject to the majority, unable to protect their rights, and allows the majority to manage the company solely in their own interests. However, expanding the possibilities for minority shareholders may harm the operational philosophy of joint stock companies and weaken the decision-making and implementation processes. Therefore, it is crucial for the provisions in the law to maintain a delicate balance. Although it was not regulated in the repealed Turkish Commercial Code No. 6762, the right of minority representation in management was included in the Swiss Code of Obligations. Prior to the enactment of the Turkish Commercial Code No. 6102, the Supreme Court recognized privileges for certain shareholder groups. The Turkish Commercial Code No. 6102 provides detailed provisions on this matter.
After mentioning the principles of majority and proportionality, which are the dominant principles of joint stock companies, the concept of minority in general, its determining elements, the representation of share groups with minority rights in the board of directors and the consequences of violation of Article 360 are explained in the study.

Anahtar Kelimeler

Joint Stock Companies, Board of Directors, Share Groups, Minority, Minority Representation in Board of Directors

Kaynakça

• Alışkan, Murat, Ölmez, Fatih. “Anonim Şirket Yönetim Kurulunda Temsil Edilme İmtiyazının Korunması”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 1, s. 183-209.
• Aşlar Üçyıldız, Yasemin. “Anonim Ortaklıkta Azınlığın Özel Denetçi Atanması İstemine İlişkin Çeşitli Sorunlar Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2023), C. XXVII, S. 2, s. 85-122.
• Aytuğar, Bilge. “Oy Hakkında İmtiyazlı Pay Grubunun Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkı” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2019), C. XXIII, S. 1, s. 93-125.
• Bahtiyar, Mehmet. “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Dili ile Bazı Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (2005), S. 61, s. 47-106.
• Bahtiyar, Mehmet. Ortaklıklar Hukuku, (İstanbul 2017).
• Bahtiyar, Mehmet. “Anonim Şirketlerde Azınlık Oranlarının Anasözleşme ile Değiştirilmesi Sorunu”, Makaleler IV, (İstanbul 2019).
• Baltalı, Candemir. Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulunda Temsil Edilme İmtiyazı, (İstanbul 2019).
• Barut, Halime. Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nda Anonim Ortaklıklarda Azınlık Hakları, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Kocaeli 2010).
• Biçer, Levent. Anonim Ortaklıkta Oy Hakkında İmtiyaz ve. Sınırları, (Ankara 2019).
• Biçer, Levent, Aktaş Ertan, Betül. “Yönetim Kurulunda Temsil Edilme İmtiyazının Dolaylı Olarak İhlal Edilmesine İlişkin Bazı Sorunların Değerlendirilmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2023), C. XXVII, S. 1, s. 3-36.
• Bilgili, Fatih, Demirkapı, Ertan. Şirketler Hukuku Dersleri, 7. Baskı, (Ocak 2020).
• Can, Mustafa Erdem. Azlığın Genel Kurulun Toplantıya Çağrılması ve Gündemin Belirlenmesi Konusundaki Yetkileri / ULUSOY, Anonim Şirketlerde Bireysel ve Azınlık Pay Sahibi Hakları, (2016), s. 407-430.
• Çamoğlu, Ersin. “6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Anonim Ortaklık Yönetim Kurulunda Belirli Grupların Temsili”, Halil Arslanlı Bilim Arşivi, Erişim 17 Haziran 2023, http://arslanlibilimarsivi.com/sites/default/files/makale/ErsinCamoglu- Anonim-Ortaklik-Yonetim-Kurulunda-Belirli-Gruplarin-Temsili.pdf.
• Çebi, Hakan, Şirketler Hukuku, 1. Baskı, (Ankara 2020).
• Çeker, Mustafa. “Anonim Ortaklıklarda Pay Sahiplerinin Yönetime Katılması”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2004), Cilt 13, Sayı 1, ss. 37-56.
• Domaniç, Hayri. Anonim Şirketler Hukuku Uygulaması, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. 2, (İstanbul 1988).
• Eminoğlu, Cafer. “TTK m.360 Hükmüne Göre Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkının Tanınabileceği Gruplar, Hakkın Hukuki Niteliği ve İcrası”, Sermaye Şirketleri Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu, (İstanbul 2020), s. 335-353.
• Eren, Erkan. “Anonim Ortaklıklarda Güç Boşluğu ve Yabancılaşma”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2021), C. 18, S. 2, s. 36-47.
• Falcıoğlu, Özgür. Azınlığın Yönetim Kurulunda Temsili, /ULUSOY, Anonim Şirketlerde Bireysel ve Azınlık Pay Sahibi Hakları, (2016), s. 205-243.
• Forstmoser, Peter, Meier-Hayoz, Arthur, Nobel, Peter. Schweizerisches, Schweizerisches Aktienrecht, (Bern 1996).
• Güçlü, Hakan. “Azınlık Hakları Konusunda Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Mevzuatında Yer Alan Düzenlemeler ile Gelişmiş Ülke Uygulamaları”, Erişim 17 Haziran 2023, https://www.hakanguclu.com/calismalar/Azinlik_Haklari.pdf.
• Helvacı, Mehmet. Anonim Ortaklıkta Ticaret Kanunundan Kaynaklanan Azınlık Haklarının Hukuki Niteliği ve Tanımı, Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Armağan, (İstanbul 1998), (Azınlık Hakları), s. 297-311.
• İmregün, Oğuz. Anonim Ortaklıklar, (Anonim), (İstanbul 1989).
• Karasu, Rauf. Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, 2. Bası, (Ankara 2015).
• Karasu, Rauf. “Anonim Şirket Yönetim Kurulunda Belirli Grupların Temsil Edilme Hakkı”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, (2016), C. 2, S. 1, s. 31-40.
• Karasu, Rauf. “Anonim Şirketlerde Pay Sahiplerinin Yönetime Katılma Yöntemleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 43, (Nisan 2016), www.sosyalarastirmalar. com, s. 1909-1916.
• Kaya, Esra. “Anonim Şirketlerde Azınlık Hakları”, İstanbul Barosu Dergisi, Mart-Nisan 2019, C. 93, S. 2019/2.
• Kayıhan, Şaban. “Türk Hukukunda Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Azınlığın Yönetime Girmesi İmkanı: Birikimli Oy Sistemi”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2005), C. 7, S. 14, s. 89-105.
• Kayıklık, Abdurrahman. “Anonim Şirkette Azınlığın Korunması: Kim İçin, Neden ve Nasıl Bir Koruma?”, İstanbul Hukuk Mecmuası, (2022), C. 80, S. 2, s. 407 - 453. Kazancı İçtihat Programı https://lib.kazanci.com.tr/.
• Kendigelen, Abuzer. Anonim Ortaklıkta Yönetime Katılma Haklarında İmtiyaz, (İstanbul 1999).
• Kendigelen, Abuzer. “İsviçre Hukukunda Farklı Pay Sahibi Kategori veya Gruplarının Şirket Organlarında Temsili (OR Art.709)”, Erdoğan Moroğlu’na 65. Yaş Günü Armağanı, (İstanbul 1999), s. 339-402.
• Kırca, İsmail, Şehirali Çelik, Feyzan Hayal, Manavgat, Çağlar. Anonim Şirketler Hukuku, Cilt: 1, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını 1. Baskı, Ankara, (Ağustos 2013).
• Kırca, İsmail, Şehirali Çelik, Feyzan Hayal, Manavgat, Çağlar. Anonim Şirketler Hukuku Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, Cilt: 2/2, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, (Ankara, Haziran 2016).
• Memiş, Tekin. “Grup İmtiyazının Kabul Edildiği Bankalarda Grup İçindeki Bütün Paylar Nitelikli Pay Sayılır mı?” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, s. 3105-3121.
• Moroğlu, Erdoğan. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Değerlendirme ve Öneriler, (İstanbul 2016).
• Ölmez, Fatih. Belirli Grupların Anonim Şirket Yönetim Kurulunda Temsili, (İstanbul 2021).
• Poroy, Reha, Tekinalp, Ünal, Çamoğlu, Ersin. Ortaklıklar Hukuku I, Yeniden Yazılmış 14. Bası, (İstanbul 2019).
• Pulaşlı, Hasan. Şirketler Hukuku Şerhi, C. 1, 2. Baskı, (Ankara 2013).
• Pulaşlı, Hasan. Şirketler Hukuku Şerhi, C. 2, 4. Baskı, (Ankara 2022).
• Sert Canpolat, Selin. “Anonim Ortaklıklarda Azınlık Haklarının İncelenmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2008, S. 74, s. 158-190.
• Sevi, Ali Murat. “Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkı”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, C. 9, S. 2, s. 445-472.
• Sümer, Ayşe. Anonim Ortaklıklarda Azınlık Haklarının Korunması ve Anonim Ortaklığın Haklı Nedenle Feshi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, (İstanbul 1990).
• Tekinalp, Ünal. Yeni Anonim ve Limited Ortaklıklar Hukuku ile Tek Kişi Ortaklığın Esasları, (İstanbul 2012).
• Teoman, Ömer. “Yönetim Kurulunda Aday Gösterme Ayrıcalığına Sahip Bir Grubun Yapacağı Özel Toplantıda Uygulanacak Yetersayılar”, Otuz Yıl Ticaret Hukuku, Tüm Makalelerim, C. II, (İstanbul 2001), s. 395-401.
• Ulusoy, Erol. Anonim Şirketlerde Bireysel ve Azınlık Pay Sahibi Hakları, Genişletilmiş Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, (Ankara 2016).
• Ünsal, Gürsel. Anonim Şirketlerde Menfaat Grupları, Pay Sahiplerine Tanınan Haklar ve Özellikle Azınlık Hakları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Ankara 1990).
• Wernli, Martin. Basler Komm, Obligationenrecht II, Basel: Helbing&Lichtenhahn Verlag, (2008).
• Yavuz, Mustafa. “Türk Hukukunda Anonim Şirketlere Hâkim Olan Temel İlkeler”, Gümrük ve Ticaret Dergisi, (2019), C. 6, S. 18, s. 12-27.