Öğretmen Yetiştiren Akademisyenlerin ve Ortaokul Öğretmenlerinin Kök Değerlere İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 360 - 375, 30.09.2022

Sadettin Erbaş , Bahadır Kılcan Ümit Yel Zeynep Yaylacı Kılıç Tevfik Palaz Tuğba Kılcan

Öz

Öğretmen yetiştiren farklı bilim dallarında görev yapan akademisyenlerin ve ortaokullardaki farklı branşlarda görev yapan öğretmenlerin kök değerlere ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışma nitel araştırma paradigmasına uygun olarak tasarlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcı grubu 2020-2021 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemine uygun olarak belirlenen ve Ankara’daki devlet üniversitelerinde görevli 14 akademisyen ile yine aynı ilin merkez ilçeleri olan Yenimahalle, Mamak ve Çankaya’daki ortaokul ve imam hatip ortaokullarında görev yapan 24 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla araştırmacılar tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmacılar daha önceden belirledikleri akademisyenlerle onların belirledikleri bir ortamda yüz yüze, öğretmenlerle ise online ortamda görüşmeler gerçekleştirmişlerdir. Her iki katılımcı grubundan elde edilen verilerin analizi nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan içerik analizi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına bakıldığında ise akademisyen olan katılımcılar tarafından genelde kök değerlerin bilinmediği buna rağmen akademisyenlerin kök değerlerin gerekli olduğunu belirttikleri, kök değerlerin kazandırılması noktasında değerler eğitimi yaklaşımlarını bilmedikleri, kök değerlerin kazandırılıp kazandırılmadığının tespiti için genel olarak gözlem ve görüşmenin kullanılması gerektiğini belirttikleri, kök değerler bağlamında da programlarını genel olarak yetersiz gördükleri sonucuna ulaşılmıştır. Diğer taraftan öğretmen olan katılımcıların sonuçlarına bakıldığında ise katılımcıların genel olarak kök değerleri bildikleri ve gerekli gördükleri, genel olarak onların da akademisyenler gibi değer eğitim yaklaşımlarını bilmedikleri, kök değerlerin kazandırılıp kazandırılmadığının tespiti için onların da genel olarak gözlem ve görüşmenin kullanılmasından söz ettikleri ve genel olarak onların da kök değerler açısından programlarını bazı sebeplerden dolayı yetersiz gördükleri sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu sonuçlar neticesinde; kök değerlerin gelecek kuşaklara başarılı bir şekilde kazandırılması için hem öğretmen yetiştiren akademisyenlerin hem de kök değerlerin kazandırılmasından birinci derecede sorumlu olan çeşitli branşlardaki öğretmenlerin kök değerler ve eğitimi konusundaki eksikliklerinin giderilmesi için çeşitli eğitimsel faaliyetlerin yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kök Değerler, Akademisyen Görüşleri, Öğretmen Görüşleri, Nitel Araştırma., Kök Değerler, Akademisyen Görüşleri, Öğretmen Görüşleri, Nitel Araştırma.

Kaynakça

• Akpınar, B. ve Özdaş, F. (2013). İlköğretimde değer eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri: Nitel bir analiz. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 105-113.
• Arpacı, M. (2014). Öğretmen ve velilerin İDKAB dersinde değerler ve değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 14(2) , 107-121.
• Balcı, F. A. ve Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1) , 195-213.
• Başcı, Z. (2012). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Erzurum Örneği), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Batmaz, O. ve Erdoğan, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2681-2692.
• Bayırlı, H., Doruk, O. ve Tüfekci, A. (2020). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri: Afyonkarahisar örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3) , 865-894.
• Brand, D. L. (1999). Educating for character in the united states army: A study to determine the components for an effective curriculum for values educatıon in basic training units, Unpublished Ph. D. Thesis, South Carolina: South Carolina University.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. (7. Baskı). Ankara: Pegem.
• Cummings, W. K. (2009). Globalization, social capital, and values: The case of the pacific basin, J. Zajda and H. Daun (Eds.), Global Values Education: Teaching Democracy and Peace, Dordrecht Heidelberg London New York: Springer.
• Çengelci, T., Hancı, B. & Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25) , 33-56.
• D’Andrade, R. (2008). A Study of personal and cultural values American, Japanese, and Vietnamese, NewYork: Palgrave Macmillan.
• Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
• Deniz, D. (2018). Matematik öğretim programında yer alan değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16) , 678-705.
• Duran, E. ve Bitir, T. (2021). İlkokul öğretmenleri, öğrencileri ve velilerinin değer algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 252-269.
• Ekşi, H. ve Ersoy, F. (2020). Karakter ve değer eğitiminde rol model olarak öğretmen, H. Ekşi ve A. Katılmış (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi içinde (ss. 143-178), Ankara: Nobel.
• Ekşi, H. ve Katılmış, A. (2020). Kavramsal çerçeve: Temel kavramlar, H. Ekşi ve A. Katılmış (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi içinde (ss. 1-25), Ankara: Nobel.
• Ergin, E. ve Karataş, S. (2014). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri: Bir durum çalışması. Journal of Educational Science, 2(2), 33-45.
• Erkuş, S. ve Yazar, T. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 196-211.
• Freakley, M., Burgh, G. and MacSporran, L. T. (2008). Values education in schools: A resource book for student İnquiry, Camberwell, VIC, Australia: ACER Press.
• Halstead, J. M. and Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research, Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Halstead, J.M. (2005). Values and values education in schools, J. M. Halstead and M. J. Taylor (Ed.) Values in education and education in values, London & Washington, D.C.: Taylor & Francis Group.
• Gökalp, N. (2021). Değer felsefesi, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.7-30).
• Gözel, Ü. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programının değerler eğitimi açısından öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Gündüz, M. (2019). Fen Bilgisi Öğretmenlerine Göre Kazanımlardaki Kök Değerler Ve Değerleri Öğretme Yöntemlerinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 5 (2), 184-197.
• Günör, R. B. (2021). Etik değerler veya değer’in etik boyutu, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.83-96).
• Harris, E. L. (1991). Identifying integrated values education approaches in secondary schools. Unpublished Ph. D. Thesis, Texas A&M University, Texas, USA.
• Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2020). Ahlak, değerler ve eğitimi (3. Basım), İstanbul: DEM.
• Kılcan, T. (2020). Ortaokul öğretmenlerinin öğretim programlarında yer alan kök değerlerin önem sırasına ve eğitimine ilişkin görüşleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 134-145.
• Kozikoğlu, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin tutum ve görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2698-2720.
• Kuzu, K. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri ve bu görüşlerin sınıf içi uygulamalara yansıması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi.
• Kuzu-Jafari, K. ve Demirel, M. (2019). Okul öncesi öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri, Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi International, 4(1), 13-35.
• Küçük-Turgut, B. (2020). Değerler eğitimi yaklaşım ve uygulamaları. H. Ekşi ve A. Katılmış (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi içinde (ss. 95-114), Ankara: Nobel.
• Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB), (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Araştırmanın desenlenmesi ve örneklem seçimi (Çev. S. Turan ve D. Yılmaz), S. Turan (Çev. Ed.), Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber, Ankara. Nobel. ss.55-82.
• Meydan, A. ve Bahçe, A. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 1(1) , 20-37.
• Montagu, A. (2000). Çocuklarınıza ahlâki değerleri nasıl kazandırabilirsiniz?, R. Öncül (Çev.), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Onat-Sayın, N. (2020). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin değerler eğitimi ile ilgili görüşleri (Merkezefendi ilçe örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi.
• Özalp-Kaplan, N. (2014). İlkokullarda değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Özdemir, T. Y. , Boydak Özan, M. ve Akgün, M. (2017). Öğretmen görüşleriyle değerler eğitimi odaklı eğitim denetimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1) , 35-52.
• Özensel, E. (2021). Toplumsal değerlerin taşıyıcı kurumu olarak aile ve aile değerleri, N. Gökalp (Ed.), Değer çalışmaları içinde, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Değer Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. (ss.61-82).
• Özmen, C., Er, H. ve Gürgil, F. (2012). İlköğretim branş öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri üzerine bir araştırma, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 297-311.
• Robb, B. (1998). What is values education - and so what? The Journal of Values Education, 1, 1-11.
• Pırnaz, E. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimine ve sosyal bilgiler öğretim programında yer alan kök değerlere yönelik görüşleri (Kahramanmaraş ili örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Theodorsan, G.A. & Theodarsan, A. (1979). A modern dictionary of sociology. New York: Barnes & Noble.
• Toomey, R. (2009). The double helix and ıts ımplications for the professional lifelong learning of teachers, T. Lovat and R. Toomey (Eds.), Values education and quality teaching, Science+Business Media B.V.: Springer. Topal, Y. (2019). Değerler eğitimi ve on kök değer. Mavi Atlas, 7(1) , 245-254.
• Uzun, M. ve Köse, A. (2017). Okul öncesi eğitimde değerler eğitiminin uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-338.
• Veugelers, W. and Vedder, P. (2003) Values in teaching, Teachers and Teaching, 9(4), 377-389.
• Yalar, T. ve Yanpar Yelken, T. (2011). Değerler eğitiminin iyileştirilmesi ile ilgili öğretmen görüşlerinin belirlenmesi ve bir program modülü örneğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38) , 79-98.
• Yazar, T. & Yanpar-Yelken, T. (2016). İlköğretim sosyal bilgiler programında değerler eğitiminin mevcut durumunun öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 4(10), 44-58.
• Yılmaz, F. (2017). Karakter eğitimi ve karakter eğitimi programları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 234-257.