Assessing Levels at which Activities for Grammar Subjects in Secondary School Turkish Language Textbooks are Designed and Their Relationships with Texts

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 313 - 329, 30.09.2023

Ali Ferhat Ömeroğlu

https://doi.org/10.38151/akef.2023.56

Öz

This study aims to determine the design levels of the activities developed for teaching grammar topics in secondary school Turkish language textbooks and their relationship with texts. The secondary school Turkish language textbooks published to be used from the 2022-2023 academic year constitute the data set of this research. The data of this qualitative research were collected through document analysis method. The textbooks included in the study were analyzed with the "Assessment Form for the Level of Activities in Grammar Teaching" developed by the researcher. Content analysis was used to analyze and interpret the data. Among a total of 100 activities related to grammar topics in the 5th, 6th, 7th, and 8th grade textbooks, it was observed that the most activities were developed at the sentence level. Following this level were activities at the text level, word level, sentence-text level, word-sentence level, and word-sentence-text level. Furthermore, examining the relationship between activities and texts, this study finds that no activity including text level was provided for the 5th grade. It also reveals that in terms of the use of main texts and supplementary texts, more emphasis was given to supplementary text usage in 6th grade, more emphasis was given to main text usage in 7th grade, and only supplementary text usage was provided in 8th grade. In conclusion, this study suggests the number of activities focusing on the text level should be increased for functional grammar teaching. Studying how to design activities on grammar topics will hopefully provide researchers with ideas.

Anahtar Kelimeler

Turkish Language Textbooks, Grammar Teaching, Level of Activity, Grammar-Text Relationship

Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Dil Bilgisi Konularına Yönelik Etkinliklerin Geliştirilme Düzeyi ve Metinlerle İlişkisinin Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışma, ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan dil bilgisi konularına yönelik etkinliklerin geliştirilme düzeyi ve metinlerle ilişkisini tespit etmeyi amaçlamaktadır. 2022-2023 eğitim-öğretim yılından itibaren okutulmak üzere yayımlanan ortaokul Türkçe ders kitapları, araştırmanın veri setini oluşturmaktadır. Nitel bir araştırma kapsamında olan bu çalışmanın verileri, doküman incelemesi yöntemiyle toplanmıştır. Çalışmada yer alan ders kitapları, araştırmacı tarafından geliştirilen “Dil Bilgisi Öğretiminde Etkinlik Düzeyini Değerlendirme Formu” ile incelenmiştir. Verileri analiz etmek ve yorumlamak için içerik analizinden yararlanılmıştır. 5, 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarında dil bilgisi konularını içeren toplam 100 etkinlik içinde en çok cümle düzeyinde etkinliğin geliştirildiği görülmüştür. Bu düzeyi; metin düzeyi, kelime düzeyi, cümle-metin düzeyi, kelime-cümle düzeyi ve kelime-cümle-metin düzeyindeki etkinlikler takip etmiştir. Ayrıca etkinliklerin metinlerle ilişkisi incelendiğinde 5. sınıflarda metin düzeyini içeren herhangi bir etkinliğe yer verilmediği görülmüştür. Ana metin ve yardımcı metin kullanımı açısından dil bilgisi-metin ilişkisinde 6. sınıflarda yardımcı metin kullanımına daha fazla yer verildiği, 7. sınıflarda ana metin kullanımına daha fazla yer verildiği, 8. sınıflarda ise sadece yardımcı metin kullanımına yer verildiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak işlevsel dil bilgisi öğretimi için metin düzeyini ön plana alan etkinliklerin sayısı artırılmalıdır. Dil bilgisi konularına yönelik etkinliklerin nasıl geliştirilmesi gerektiği konusunda çalışmanın araştırmacılara fikir vereceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Ders Kitapları, Dil Bilgisi Öğretimi, Etkinlik Düzeyi, Dil Bilgisi-Metin İlişkisi

Kaynakça

• Akın, E. (2015). Türkçe çalışma kitaplarındaki (6, 7 ve 8. sınıflar) dil bilgisi etkinliklerinin çeşitli açılardan değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(15), 19-34. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8722
• Arslan, S. (2020). Türkçe eğitiminde metin temelli işlevsel dil bilgisi öğretimi: Bir eylem araştırması. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Ceylan S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Clark, U. (2010). Grammar in the curriculum for English: What next?. Changing English: Studies in Culture and Education, 17(2), 189-200. https://doi.org/10.1080/13586841003787332
• Çapraz Baran, Ş. ve Diren, E. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Çeçen, M. A. ve Aytaş, G. (2008). Metne dayalı dil bilgisi öğretiminin sekizinci sınıf öğrencilerinin dil bilgisi başarısına etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 133-149.
• Demir, T. (2013). Türkçe derslerinde dil bilgisi konuları öğrenilirken kullanılan öğrenme stratejileri üzerine bir değerlendirme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 167-206. https://doi.org/10.14520/adyusbd.421
• Doğan, K. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerle dil bilgisi etkinliklerinin ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
• Erdem, İ. (2008). Öğretmen görüşlerine göre dil bilgisi konularının öğretilme güçlükleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 85-105.
• Erdem, İ. ve Çelik, M. (2011). Dil bilgisi öğretim yöntemi üzerine değerlendirmeler. Turkish Studies, 6(1), 1030-1041. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1988
• Eroğlu, D. ve Sarar Kuzu, T. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dilbilgisi kazanımlarının ve sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Başkent University Journal of Education, 1(1), 72-80.
• Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Gözlet, D. ve Çifci, M. (2021). Dil bilgisi öğretiminin Türkçe eğitimindeki yeri. Homeros, 4(1), 11-20. https://doi.org/10.33390/homeros.4.1.02
• Güneş, F. (2013a). Yapılandırmacı yaklaşımla dil bilgisi öğretimi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3), 171-187.
• Güneş, F. (2013b). Dil bilgisi öğretiminde yeni yaklaşımlar. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(7), 71-82.
• Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
• Kanat, A. (2016). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında metinlerin dil bilgisi konularıyla ilişkisi üzerine inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Karadüz, A. (2006). İlköğretim Türkçe dil bilgisi kitaplarının “öğreticilik” kavramı bağlamında eleştirisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 13-31.
• Karagöz, M. ve Oryaşın, U. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dil bilgisi etkinliklerinin metinlerle ilişkisi. Journal of Research in Education and Teaching, 3(2), 187-194.
• Karatay, H., Kartallıoğlu, N. ve Coşkun, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin dil bilgisi konularını öğrenme düzeyleri. Türklük Bilimi Araştırmaları, 32, 199-219.
• Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Meyer, J., Youga, J., & Flint-Ferguson, J. (1990). Grammar in context: Why and how. The English Journal, 79(1), 66-70.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2019). Genişletilmiş bir kaynak kitap nitel veri analizi. (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy, Çev. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Nunan, D. (1998). Teaching grammar in context. ELT Journal, 52(2): 101-109.
• Onan, B. (2017). Dil bilgisi öğretiminde sentezci yaklaşım. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(4), 2627-2638.
• Önal, M. E. (2010). Türkçe öğretmenlerinin ilköğretim II. kademede gerçekleştirilen dil bilgisi öğretimi hakkındaki görüşleri (Kırıkkale il örneği). Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Temizkan, M. (2014). Metin temelli dil bilgisi öğretimi ve uygulamaları. M. Özbay (Ed.). Türkçe eğitimi açısından dil bilgisi öğretimi, (s. 129-151). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Uluçay, M. (2019). 2018 Türkçe dersi öğretim programındaki dil bilgisi öğretimi ile ilgili kazanımlara eleştirel bir bakış. EKEV Akademi Dergisi, (80), 303-318.
• Üstünova, K. (2018). Dil bilgisi çalışmalarında dilin dizge oluşunun izleri. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(14), 1-13.
• Weaver, C. (1996). Teaching grammar in context. Portsmouth, NH: Boynton/Cook Publishers. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.