Death and Death Anxiety

Yıl 2012, Cilt: 21 Sayı: 1, 42 - 79, 01.03.2012

Gonca Karakuş Zehra Öztürk Lut Tamam

Öz

Although death and life concepts seem so different from each other, some believe that death and life as a whole that death is accepted as the goal of life and death completes life. In different cultures, societies and disciplines, there have been very different definitions of death which changes according to personality, age, religion and cultural status of the individual. Attitudes towards death vary dramatically according to individuals. As for the death anxiety, it is a feeling which starts right after birth, lasts a whole life, is the underlying basis of all fears, have an impact on character development and is formed after realization that the person will no longer exist, can lose the world and everything is actually meaningless. The aim of this review is to overview death and death anxiety, the components of death anxiety, approaches about death anxiety, scales that are used to evaluate the death anxiety and the local and international research on that subject.

Anahtar Kelimeler

Death, death anxiety

Ölüm ve Ölüm Kaygısı

Öz

Ölüm ve yaşam birbirinden çok farklı kavramlar olarak görünse de kimi görüşe göre yaşam ve ölüm bir bütünü oluşturmakta, ölüm yaşamın amacı olarak kabul edilmekte ve yaşamı tamamlamaktadır. Farklı kültürlerde, toplumlarda, disiplinlerde bireyin kişiliğine, yaşına, dinine, kültürel konumuna bağlı olarak da farklılıklar gösteren çok farklı ölüm tanımlamaları yapılmıştır. Ölüme karşı insanların gösterdiği tutumlarda kişiye göre birbirinden oldukça farklılık göstermektedir. Ölüm kaygısı ise ölüm karşısında doğumdan itibaren varolan, hayat boyu devam eden, bütün korkuların temelinde yatan, karakter yapısının gelişiminde önem taşıyan, insanın artık var olmayacağının, kendisini ve dünyayı kaybedebileceğinin, bir hiç olabileceğinin farkındalığı sonrası gelişen bir duygudur. Bu gözden geçirme yazısında ölüm ve ölüm kaygısı kavramları; ölüm kaygısının bileşenleri; ölüm kaygısını açıklamaya yönelik yaklaşımlar; ölüm kaygısının değerlendirilmesinde kullanılan ölçekler ve bu konuda yapılan yurtiçi ve yurt dışı çalışmaların gözden geçirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, Ölüm kaygısı

Kaynakça

• Cable DG. Death and dying: the universal experiences, In: Frederick, MD, Ed. Specialized Studies, Inc. 1983. Onur B. Gelişim psikolojisi, yetişkinlik, yaşlılık, ölüm, V Yayınları, Ankara; 1986. Yanbastı G. Kişilik kuramları. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1990. Yakıt İ. Batı düşüncesi ve Mevlana. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1993. Young J. Ölüm ve asıllık. In: Malpas J, Solomon RC Eds. Ölüm ve Felsefe,; İstanbul: İthaki Yayınları 2006; 221-235. Köknel Ö. Kaygıdan mutluluğa kişilik. 8. Baskı, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1985.
• Karaca F. Ölüm psikolojisi, İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Alkan AT. Bir düğün gecesi denemesi. Düşünen Siyaset, Ankara: Esin Sanat Felsefe
• Yayıncılık, 1999; 25-32. Yalom I. Varoluşçu psikoterapi, In: Babayiyit İZ Ed. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Aries P. Batılının ölüm karşısındaki tavırları, In: Kılıçbay MA, Ed. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Roman EM, Sorribes E, Ezquerro O. Nurses attitudes to terminally III. patients. Journal of Advanced Nursing 2001;34:338-345.
• Godin A. La mort a-t-ell change. Mort et Presence, Bruxelles 1971
• Fromm, E. Sahip olmak ya da olmamak, In: Arıtan A, Ed. İstanbul: Arıtan Kitapevi, 2003.
• Jung CG. Metamorphose De L’ame et ses symboles, Geneve 1953.
• Çileli M. Ölüm, Ankara: İmge Kitabevi, 2004.
• Thomas LV. Ölüm, In: Gürbüz I, Ed. İstanbul; İletişim Yayınları, 1991. Yıldız M. Dindarlık ve ölüm kaygısı. Tasavvufi Yaklaşım ve Günümüz Üniversite Öğrencileri. J Relig Culture 2001; 43: 1-7
• Hulsey TL, Frost CJ. Psychoanalytic psychotherapy and the tragic sence of life and death. Bull Menninger Clin 1995;59:145-159.
• Kubler Ross E. Ölüm ve ölmek üzerine. In: Banu Büyükal, Ed. İstanbul: Boyner Holding Yayınları, 1997.
• Dökmen U. Evrenle Uyumlaşma sürecinde var olmak, gelişmek uzlaşmak. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2003.
• İnam A. Olabileceğini olmada ölümün yeri. Düşünen Siyaset, Ankara: Esin Sanat Felsefe
• Yayıncılık, 1999;4:17-23.
• Koestenbaum P. Ölüme yanıt var mı? In: Akgünlü Y. Ed, İstanbul: Mavi Yayınları, 1998.
• Carpenito-Moyet LJ. Handbook of nursing diagnosis. Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins. 2008.
• Moorhead S, Johnson, M, Maas ML, Swanson E. Nursing outcomes classification (NOC). St. Louis, MO: Mosby Elsevier 2008.
• Christian JL. Philosophy: An introduction to the art of wondering. New York: Holt, Rinehart and Winston 1981.
• Yalom ID. Existential psychotherapy. New York: Basic Books. 1980. Yalom ID. Varoluşçu Psikoterapi. Kabalcı Yayınları, 2001.
• Momeyer RW. Confronting death. Indianapolis: Indiana University Press. 1988.
• Le Doux J. Remembrance of emotions past. In. Fischer K, Immordino-Yang MH Ed, The Jossey- Bass reader on the brain and learning. San Francisco: Jossey-Bass. 2008.
• Gazalli. İhyau ulumi’d-Din: Çeviren: Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi 1975.
• Sina İ. Ölüm korkusundan kurtuluş. In: Tura MH, Ed. İstanbul: Burhaneddin Matbaası, 1942.
• Lehto RH. Research and Theory for Nursing Practice: An International Journal, 2009; 23:(1).
• Greenberg J, Pyszczynski T, Solomon S, Simon L, Breus M. Role of consciousness and accessibility of death-related thoughts in mortality salience effects. J Pers Soc Psychol 1994;67:627-637.
• Kelly GA. The psychology of personal constructs (Vol. 1). New York: Norton, 1955.
• Bassett JF. Psychological defenses against death anxiety: Integrating terror management theory and Firestone’s seperation theory. Death Studies 2007;31:727-750.
• Freud S. Endişe, Çeviren: Leyla Özcengiz. İstanbul: Dergah Yayınları, 1992.
• Wahl CW. The Fear of Death. In: Feifel H, Ed. The meaning of Death, NewYork: McGraw-Hill 1959.
• Bauman Z. Ölüm ve Ölümsüzlük ve Diğer Yaşam Stratejileri. In: Demirdöven N, Ed. İstanbul:
• Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Horney K. Çağımızın Tedirgin İnsanı, In: Yorukan A, Ed. İstanbul: Tur Yayınları, 1980.
• Ertufan H. Hekimlik uygulamalarında ölümle sık karşılaşmanın ölüm kaygısı üzerine etkisi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Dougherty K, Templer DI, Brown R. Psychological states in terminal cancer patients as measured over time. J Couns Psychol 1986;33:357-359. Geçtan E. Varoluş ve Psikiyatri. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1990. Heidegger M. Varlık ve Zaman, In: Aziz Yardımlı Ed. İstanbul: İdea Yayınları, 2004.
• Ka-Yh V, Bond MH, Wıng Ng TS. General Belıefs About The World As Defensıve Mechanısms Agaınst Death Anxıety.- Chinese University Of Hong Kong. 1979.
• Solomon, S, Greenberg J, Pyszczynski T. Pride and prejudice: fear of death and social behavior. Curr Dir Psychol Sci 2000;9:200-204.
• Tomer, A, Eliason, G. Toward a comprehensive model of death anxiety. Death Stud 1996;20:343-365.
• Greenberg J, Simon L, Pyszczynski T, Solomon S, Chatel D. Terror management and tolerance: Does mortality salience always intensify negative reactions to others who threatened one’s worldview? J Pers Soc Psychol 1992;63:913-922.
• Cicirelli VG. Fear of death in older adults: predictions from terror management. 2002. Hökelekli H. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Firestone WR. Individual defenses against death anxiety. Death Stud 1993;17:497-515. Ayan D. Deprem: ölümün Jeo-sosyolojik Ontolojisi Üzerine. Düşünen Siyaset Ankara, 1999; 4: 89-104.
• Levi DS. Is death a bad thing? Mortality 1998; 3(3): 229-240.
• Csikszentmihalyi M. Mutluluk Bilimi, In: Akbas SK, Ed. 2005. Eucken, R. Yasamın Anlamı ve Değeri, In: Karauslu A, İz Düşüm 2000.
• Kılıçbay MA. Yasamın Amacı Olarak Ölüm. Düşünen Siyaset Dergisi 1999; 57-62.
• Bernasconi R. Felsefe ve Ölüm Kültürleri. Cogito 2004;40:177-190.
• Illich I. Ölüme Karsı Ölüm. Cogito 2004;40:107-120.
• Pollack JM. Correlates of death anxiety: A review of empirical studies. Omega 1980;10:97- 121.
• Aday RH. Belief in afterlife and death Anxiety: correlates and comparisons. Omega 1985;15:67-75.
• Kastenbaum, R. Time and Death in Adolescence, in The Meaning of Death, In: Herman Feifel Ed. New York: Mc Graw-Hill, 1959; 259-270. 70. Bond CW. Religiosity, age, gender and death anxiety. Erişim: (www.dunamai.com/fddyq/fddyq.htm) 1997.
• Justin R. Adult and adolescent attitudes toward death, Adolescence, 1988;23:429-435.
• Gectan E. Yasam ve Normal Dışı Davranışlar. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2002.
• Templer DI. The construction and validation of a death anxiety scale. J Gen Psyhol 1970;82:165-177.
• McMordie WR, Kumar A. Cross-cultural research on the Templer/McMordie death anxiety scale. Psychol Rep 1984;54:959-963.
• Schumaker JF, Warren WG, Groth-Marnat G. Death anxiety in Japan and Australia. J Soc Psychol 1991;131:511-518.
• Wagner KD, Lorion RP. Correlates of death anxiety in elderly persons. J Clin Psychol 1984; 40(5): 1235-1241.
• Suhail K, Arkam S. Correlates of death anxiety in Pakistan. Death Studies 2002;26:39-50.
• Gesser G, Wong PTP, Reker GT. Death attitudes across the life Span: The development andvalidationof theDeathAttitude Profile (DAP). Omega 1987;18:109-124.
• Kastenbaum R. Death anxiety. Arizona State University, Tempe AZ,USA 2007.
• Singh A, Singh D, Nizamie SH. Death and Dying. Mental Health Reviews. (http://www.psyplexus.com/excl/death.html.) 2003.
• Galt CP, Hayslip B. Age differences in levels of overt and covert death anxiety. Omega: 1998;37:187-202.
• Conte HR, Weiner MB, Plutchik R. Measuring death anxiety: Conceptual psychometric and factor analytic aspects. J Pers Soc Psychol 1998;43:775-785.
• Viney LL. Concerns about death among severely ill people. In: Epting FR, Neimeyer RA Eds. Personal meanings of death Washington, DC: Hemisphere/ McGraw Hill 1984.
• Keller JW, Sherry D, Piotrowski C. Perspectives on death: a developmental study. J Psychol 1984;116:137-142.
• Erdoğdu MY, Özkan M. Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları İle Ruhsal Belirtiler ve Sosyo
• Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler, Inönü Univ Tıp Fak Derg 2007;14:171- 179.
• Yıldız M. Dini Hayat İle Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine bir Araştırma. Doktora Tezi,
• Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998. Turgay M. Ölüm korkusu ve kişilik yapısı arasındaki ilişki. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2003.
• Gibbs HW, Lawles AJ. Spiritual value and death anxiety: implications for counseling with terminal cancer patients. J Couns Psychol 1978;25:563-569.
• Lucas RA. A comparative study of measures of general anxiety and death anxiety among
• three medical groups including patient and wife. Omega 1974;5:233-243.
• Hintze J, Templer DI, Cappelletty GG, Frederick W. Death depression and death anxiety in HIV infected males. Death Stud 1993;17:333-341.
• Neimeyer RA, Wittkowski J, Moser RP. Psychological research on death attitudes: An overview and evaluation. Death Stud 2004;28:309-340.
• Neimeyer RA, Van Brunt D. Death anxiety. In Wass H, Neimeyer RA Eds. Dying: Facing the facts. Philadelphia: Taylor - Francis, 1995; 3: 49-88.
• Schulz R, Aderman D. Physicians Death Anxiety and Patient Outcomes. Omega 1979;9:327- 332.
• Plananasky K, Johnston R. Preoccupation with death in schizophrenic men. Dis Nerv Syst 1977;38:194-197.
• Lonetto R, Templer DI. Death anxiety. Washington, DC: Hemisphere, 1986.
• Kumar A, Vaidya AK, Dwivedi CB. Death anxiety as a personality dimension of alcoholics and non-alcoholics. Psychol Rep 1982;51:634.
• Abdel-Khalek MA. Death anxiety in clinical and non-clinical groups. Death Stud 2005;29:251- 259
• Abdel-Khalek MA, Lester D. Death obsession in Kuwaiti and American college students. Death Stud 2003;27;541-53 Tanrıdağ RS. Hemşirelerin Ölüm Kaygıları ve Genel Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 1998;2:37-40.
• Tatar U. Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Hemşirelerin Ölüm Olayı Karsısındaki Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 1998. Eke S. Farklı Mesleklerde Çalışanların Ölüm Kaygılarının Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2003.
• Mikulincer M, Florian V. Stres, coping and fear of death: the case of middle-aged men facing early job retirement, Death Studies, 1995;19:413-431. Cimete G. Yaşam Sonu Bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2002.
• Neufeldt DE, Holmes CB. Relationship between personality traits and fear of death. Psychol Rep 1979;45:907-910.
• Frazier PH, Foss-Goodman D. Death anxiety and personality: are they truly related?. Omega 1988-1989;19:265-274.
• Schumaker JF, Barraclough RA, Vagg LM. Death anxiety in Malaysian and Australian university students. J Soc Psychol 1988;128:41–47.
• Abdel-Khalek AM, Lester D, Maltby J, Tomas-Sabado J. The Arabic scale of death anxiety: some results from east and west. Omega 2009;59;39-50. Kübler-Ross E. Death: The final stage of growth. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1975.
• Köknel O. Korkular, Takıntılar, Saplantılar, İstanbul: Altın Kitapları, 1990.
• Karaca F. Psikolojik Açıdan Ölüm ve Dini İnanç İlişkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Erzurum, 1997.
• Swanson JL, Byrd KR. Death anxiety in young adults as a function of religious orientation, guilt, and separation-individuation conflict. Death Stud 1998;22:257-269.
• Carey S. Conceptual Change in Childhood, Cambridge Mass: MIT Pres. 1985.
• Sterling CM, Van Horn KR. Identity and death anxiety. Adolescence 1989;24:321-326.
• Fortner BV, Neimeyer RA. Death anxiety in older adults: A quantitative review. Death Stud 1999;23:387-411.
• Abdel-Khalek AM. Single-versus multi-item scales in measuring death anxiety. 1998;22:763- 772.
• Abdel-Khalek AM. The Arabic Scale Of Death Anxiety (ASDA): its development, validation, and results in three Arab countries. Death Stud 2004;28:435-457.
• Şenol C. Ankara İlinde Kurumlarda Yaşayan Yaşlılarda Ölüme İlişkin Kaygı ve Korkular. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
• Abdel-Khalek AM, Tomas-Sabado J. Anxiety and death anxiety in Egyptian and Spanish nursing students. Death Stud 2005;29:157-169.
• Abdel-Khalek AM, Lester D. Using the short subscales of a questionnaire to assess subcomponents with low reliabilities: A cautionary note. Psychol Rep 2002;90:1255-1256. Karaca F, Yıldız M. Thorson-Powell Ölüm Kaygısı Ölçeğinin Türkçe Çevirisinin Normal Popülasyonda Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması,Tabula-Rasa, 2001;1:43-55.
• Neimeyer, RA, Moore MK. Validity and Reliability of Multidimensional Fear of Death Scale. In: Neimeyer A Ed. Death Anxiety Handbook: Research Instrumentation, and Application Washington, DC: Taylor ve Francis. 1994.
• Ertufan H. Bir Grup Tıp Öğrencisi Üzerinde Ölüm Kaygısı ve Korkusu Ölçeklerinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Üniversitesi İstanbul, 2000.
• Yaparel R, Yıldız M. Ölüme ilişkin depresyon ölçeğinin Türkçe çevirisinin normal popülasyonda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turk Psikiyatri Derg 1998;9:198-204.
• Ünver S. İstanbul halkının ölüm karşısındaki duyguları. Yeni Türk, İstanbul, 1938;68:312- 321. Hökenekli H. Ölümle İlgili Tutumlar ve Dini Davranış; İslami Araştırmalar Dergisi 1991;2:83- 91.
• McLennan J, Akande A, Bates GW. Death anxiety and death denial: Nigerian and Australian students' metaphors of personal death. J Psychol 1993;127:399-407.
• Depaola SJ, Griffin M, Young JR, Neimeyer R. Death anxiety and attitudes toward the elderly among older adults: the role of gender and ethnicity. Death Stud 2003;27:335-354.
• Russac RJ, Gatliff C, Reece M, Spottswood D. Death anxiety across the adult years: an examination of age and gender effects. Death Stud 2007;31:549-561.
• Rasmussen CH, Johnson ME. Spirituality and religiosity: relative relationships to death anxiety. Omega 1994;29:313-318.