İş Yerlerinde Psikososyal Risk Yönetimi Süreci ve İyi Uygulama Örnekleri

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 1, 42 - 51, 31.03.2023

Betül Akkaya , Mine Esin Ocaktan

https://doi.org/10.17827/aktd.1225830

Cited By: 1

Öz

Önemli bir halk sağlığı ve iş sağlığı ve güvenliği sorunu olan psikososyal riskleri uygun şekilde yönetmek toplum ve işletmeler açısından büyük önem arz etmektedir. Avrupa'da her üç çalışandan birinin iş stresinden etkilendiği bildirilmiştir. Büyük Britanya’da 2020-21’de işle ilgili bir hastalığı olan çalışanların yaklaşık yarısının işle ilgili stres, depresyon veya anksiyete yaşadığı bildirilmiştir. Psikososyal risk yönetimi, “iş yerindeki psikososyal risklere risk yönetimi çerçevesinin uygulanması” olarak tanımlanmaktadır. Psikososyal risk yönetimi iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının merkezinde yer almaktadır. Etkin ve uygun psikososyal risk yönetimi sistematik ve normal iş etkinliklerinin bir parçası olmalı; süreci motive eden ya da engelleyen unsurlar dikkate alınmalıdır. Yöneticiler dahil tüm çalışanlar süreci sahiplenmeli; katılımcı bir yaklaşımla risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Ayrıca etkili psikososyal risk yönetimi için iş yerlerinde ortaya çıkabilecek yeni psikososyal riskler dikkatle araştırılmalı; sorunun boyutu, müdahaleler ve etkilerini sistematik olarak değerlendiren kapsamlı bilimsel araştırmalar yapılmalı; uygulaması kolay yeni risk değerlendirme ve yönetimi araçları geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

: iş yeri, psikososyal risk etmenleri, psikososyal müdahale, psikososyal risk yönetimi, iş sağlığı, iş stresi

Psychosocial Risk Management Process and Good Practice Examples in Workplaces

Öz

Appropriate management of psychosocial risks, which is an important public health and occupational health and safety problem, is of great importance for society and businesses. It has been reported that one out of every three workers in Europe is affected by work stress. It has been reported that around half of workers in Great Britain with a work-related illness in 2020-21 experienced work-related stress, depression or anxiety. Psychosocial risk management is defined as “the application of a risk management framework to psychosocial risks in the workplace”. Psychosocial risk management is at the center of occupational health and safety practices. Effective and appropriate psychosocial risk management should be systematic and part of normal business activities; Factors that motivate or hinder the process should be taken into account. All employees, including managers, should own the process; Risk assessment should be carried out with a participatory approach. In addition, new psychosocial risks that may arise in the workplace should be carefully investigated for effective psychosocial risk management; comprehensive scientific research should be conducted systematically assessing the extent of the problem, interventions and their effects; New risk assessment and management tools that are easy to implement should be developed.

Anahtar Kelimeler

workplace, pychosocial risk factors, psychosocial ıntervention, psychosocial risk management, occupational health, occupational stress

Kaynakça

• KAYNAKLAR 1. Schwatka N V, Newman L, Çeviren Piyal B. Bütünsel İşçi Sağlığı. In: Current Tanı ve Tedavi İş ve Çevre Hekimliği 6. Baskıdan Çeviri.6th ed (Eds.LaDou J, Harrison RJ, Çeviri Editörü Güler Ç).630.Palme Yayınevi,2022.
• 2. Rout BK, Sikdar BK. Hazard identification, risk assessment, and control measures as an effective tool of occupational health assessment of hazardous process in an iron ore pelletizing industry. Indian J Occup Environ Med. 2017;21(2):56.
• 3. Yıldız AN, Sandal A, eds. Koyuncu A, Yıldız İ. Psikososyal Riskler. In:İş Sağlığı ve Güvenliği Meslek Hastalıkları.(Eds.Yıldız AN, Sandal A). 378-381. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2020. In: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• 4. Metzler YA, von Groeling-Müller G, Bellingrath S. Better safe than sorry: Methods for risk assessment of psychosocial hazards. Saf Sci. 2019;114:122-139.
• 5. Managing psychosocial risks: Drivers and barriers - OSHWiki. Accessed April 2, 2022. https://oshwiki.eu/wiki/Managing_psychosocial_risks:_Drivers_and_barriers
• 6. Leka S, Jain A, Cox T, Kortum E. The development of the European framework for psychosocial risk management: PRIMA-EF. Journal of Occupational Health. 2011;53(2):137-43.
• 7. Health and Safety Executive. Health and safety at work Summary statistics for Great Britain 2021. Published 2021. Accessed December 26, 2022. https://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh2021.pdf
• 8. Costello C, Chamberlain J, Çeviren Pehlivan E. Mesleki Ruh Sağlığı ve Madde Kullanım Bozuklukları. In: Current Tanı ve Tedavi İş ve Çevre Hekimliği 6. Baskıdan Çeviri.6th ed (Eds.LaDou J, Harrison RJ, Çeviri Editörü Güler Ç).637-646.Palme Yayınevi,2022.
• 9. Çilingirtürk AM, Uyar M, Aktaş A, Arıcı F, Yalçınay M. Kurumsal Amaçlı Psikososyal Risk Yönetimi Ölçeği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim Derg. 2014;36(1):1-13.
• 10. Viloria Silva AJ, Bucci N, Luna M. Comparative analysis between psychosocial risk assessment models. Published online 2017.
• 11. İlhan ÜD. Evrilen Çalışma İlişkileri Doğrultusunda İş Sağlığı ve Güvenliğinde Öne Çıkan Psikososyal Risk Yönetimi. SGD-Sosyal Güvenlik Derg. 2020;10(2):313-332.
• 12. Di Tecco C, Jain A, Valenti A, Iavicoli S, Leka S. An evaluation of the impact of a policy-level intervention to address psychosocial risks on organisational action in Italy. Saf Sci. 2017;100:103-109.
• 13. Vatansever Ç. Risk Degerlendirme’de Yeni Bir Boyut: Psikososyal Tehlike ve Riskler. Calisma ve Toplum. 2014;40(1).
• 14. Psychosocial Risk Management Excellence Framework - Home. Accessed April 27, 2022. http://www.prima-ef.org/
• 15. T.C. Resmi Gazete İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği.29.12.2012. Resmî Gazete Sayı:28512. Accessed December 26, 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16925&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• 16. T.C. Resmi Gazete. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. 20.06.2012. Resmi Gazete Sayı: 28339. Accessed December 26, 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• 17. Avrupa İSG Ajansı (EU-OSHA). İşletmelerde Ortaya Çıkan Yeni Riskler Avrupa Anketi – 2 (ESENER-2).2005:p2-14. Accessed December 26, 2022. https://www.csgb.gov.tr/medias/12654/esener-2-anketİ-oezet-sonuçlari.pdf
• 18. Broughton A, Georgallis M, Gregulska J, Owdziej A, Wester M, Howard A. Managing Psychosocial Risks in European Micro and Small Enterprises: Qualitative Evidence from the Third European Survey OfEnterprises on New and Emerging Risks (ESENER 2019).; 2022.
• 19. Iavicoli S, Di Tecco C. The management of psychosocial risks at work: state of the art and future perspectives. Med Lav. 2020;111(5):335-350.
• 20. EU Strategic Framework on Health and Safety at Work 2021-2027. Accessed December 25, 2022. https://osha.europa.eu/en/safety-and-health-legislation/eu-strategic-framework-health-and-safety-work-2021-2027
• 21. Ocaktan ME. Covid-19 Pandemisinin İş Sağlığı ve Güvenliğine Etkileri Paneli. In: ; 2022.Accessed December 25, 2022. http://isg.ankara.edu.tr/2022/05/10/covid-19-pandemisinin-is-sagligi-ve-guvenligine-etkileri-paneli/.
• 22. Şahan C, Demiral Y. Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirmesi Rehberi 2020 İş yerinde Psikososyal Risk Değerlendirmesi. Published online November 30, 2020:3-31.
• 23. Psikososyal riskleri ve işle ilgili stresi önlemek ve yönetmek için müdahaleler - OSHWiki. Accessed May 15, 2022. https://oshwiki.eu/wiki/Psikososyal_riskleri_ve_işle_ilgili_stresi_önlemek_ve_yönetmek_için_müdahaleler
• 24. Vatansever Ç. Psikososyal Sağlık Boyutuyla Çalışma Yaşamı. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Derg. 2019;18(70):15-22.
• 25. Şahan C, Demiral Y. Çalışma Yaşamında Psikososyal Risklerin Ölçümüne Güncel Yaklaşımlar. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Derg. 2019;18(70):30-38.
• 26. Demiral, Y., Ünal, B., Kılıç, B., Soysal, A., Bilgin, A. C., Uçku, R. et al. (2007). İş Stresi Ölçeğinin İzmir Konak Belediyesi’nde çalışan erkek işçilerde geçerlik ve güvenilirliğinin incelenmesi. Toplum Hekimliği Bülteni, 26(1), 11-18.
• 27. Demiral Y, Baydur H, Arık H. İş Stresi Modellerinden Çaba-Ödül Dengesizliği Ölçeğinin Psikometrik Özellikleri. 15 Ulusal Halk Sağlığı Kongresi; Bursa 2012.
• 28. Türk M. Bir Örgütsel Stres Anketinin Türkiye’ye Uyarlanması ‘Seri Üretim, Sürekli Üretim Teknolojileri ile Hizmet Sektöründe Uygulanması’. İzmir: Ege Üniversitesi; 1997.
• 29. Sahan C, Baydur H, Demiral Y. A novel version of Copenhagen Psychosocial Questionnaire-3: Turkish validation study. Archives of environmental & occupational health. 2018:1-13.
• 30. Şahan, C. Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,2016.
• 31. Duygun, T. Zihinsel engelli ve sağlıklı çocuk annelerinde stres belirtileri stresle başaçıkma tarzları ve algılanan sosyal desteğin tükenmişlik düzeyine olan etkisi (Yüksek lisans tezi).Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
• 32. Tezer, E. İş doyumu ölçeğinin güvenilirlik ve geçerliği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi.2001;2(16),33-39.
• 33. Apaydın, Ç. Öğretim üyelerinin işe bağımlılık düzeyi ile iş-yaşam dengesi ve iş-aile yaşam dengesi arasındaki ilişki (Doktora tezi). Ankaa, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,2011.
• 34. Hisli, N. Beck Depresyon Envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği, güvenirliği. Psikoloji dergisi.1989; 7(23), 3-13.
• 35. Biçer, İ., Çakmak, C., Demir, H. ve Kurt, M. E. Koronavirüs Anksiyete Ölçeği Kısa Formu: Türkçe geçerlik ve güvenirlik Çalışması. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(Ek 1), 216-225.
• 36. Odabaş İ, Ramazanoğlu F. Tokat İlinde Görev Yapan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. In: Book of Proceedings. ; 2019:131.
• 37. Çanga B, Kılıçbeyli EH, Eteman Kaya D. Duygusal Zekâ İle İş Doyumu İlişkisi: Tr 64 Bölgesinde Market Zinciri Çalışanları Üzerine Alan Araştırması. Journal. 2021;8(3):258-271.
• 38. Ofluoğlu G, Aksoy GD. Akademisyenlerin İş-Yaşam Dengesi Üzerine Bir Araştırma. Int J Manag Adm. 6(11):41-52.
• 39. Tüfekçi B, Karaca S. Fabrika Çalışanlarında Yalnızlık, Depresyon ve Tükenmişliğin İncelenmesi. Online Türk Sağlık Bilim Derg. 2021;6(4):514-520.
• 40. Bayülgen MY, Bayülgen A, Yeşil FH, Akcan Türksever H. COVID-19 Pandemisi Sürecinde Çalışan Hemşirelerin Anksiyete ve Umutsuzluk Düzeylerinin Belirlenmesi. Sağlık Bilim Üniversitesi Hemşirelik Derg. 2021;3(1):1-6.
• 41. Monteiro E, Joseph J. Preventing Stress, Improving Productivity: A Case Study on Stress Management Policies of TCS and Infosys. Int J Case Stud Business, IT Educ. 2022;6(1):401-413.
• 42. WHO - World Health Organisation, ‘PRIMA-EF: Guidance on the European Framework for Psychosocial Risk Management: A Resource for Employers and Worker Representatives’, Protecting Workers’ Health Series; No. 9, World Health Organisation, Geneva, 2008.
• 43. Parkes KR, Sparkes TJ. Organizational Interventions to Reduce Work Stress: Are They Effective? A Review of the Literature. HSE books Sudbury; 1998.
• 44. Semmer NK. Job stress interventions and organization of work. Handb Occup Heal Psychol. Published online 2003:325-353.
• 45. van der Klink JJ, Blonk RW, Schene AH, van Dijk FJ. The benefits of interventions for work-related stress. Am J Public Health. 2001;91(2):270-276. doi:10.2105/ajph.91.2.270
• 46. NHS Hospital Trust - Singer instruments - HSE. Accessed May 19, 2022. https://www.hse.gov.uk/stress/casestudies/singer-instruments.htm
• 47. Marcatto F, Colautti L, Larese Filon F, Luis O, Ferrante D. The HSE management standards indicator tool: concurrent and construct validity. Occup Med (Chic Ill). 2014;64(5):365-371.
• 48. NewAccess for Small Business Owners. Accessed May 19, 2022. https://www.beyondblue.org.au/get-support/newaccess/newaccess-for-small-business-owners
• 49. Turkcell Sürdürülebilirlik Raporu 2019. p 74-76. Accessed December 25, 2022. https://ffo3gv1cf3ir.merlincdn.net/SiteAssets/Hakkimizda/dokuman/pdf/2019-surdurulebilirlik-raporu.pdf
• 50. Entegre Faaliyet Raporu.2021.p 176. Accessed December 25, 2022. https://ffo3gv1cf3ir.merlincdn.net/hakkimizda/tr/yatirimciiliskileri/InvestorReportLibrary/Turkcell-EFR-2021.pdf
• 51. Çalışan Destek Programı | Avita Çalışan Destek Hizmetleri. Accessed December 25, 2022. https://avita.com.tr/calisan-destek-programi-nedir/
• 52. Avita Nedir? | Avita Çalışan Destek Hizmetleri. Accessed December 25, 2022. https://avita.com.tr/avita-nedir/
• 53. Çalışan Destek Programı Hizmetleri | Avita Çalışan Destek Hizmetleri. Accessed December 25, 2022. https://avita.com.tr/calisan-destek-programi-hizmetleri/