Rehber Öğretmenleri ile Rehber Öğretmen Adaylarının Özel Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Öz-Yeterlik Algı Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 26 - 44, 31.12.2021

Asil Derin Kılıç Emine Er

Öz

Genel tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada rehber öğretmenleri ile rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin öz-yeterlik algı düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma grubunun oluşturulmasında 2 ayrı örneklem kullanılmıştır. Nitekim bu bağlamda, Kars’ta görev yapan 19 rehber öğretmeni ile Kafkas Üniversitesi’nde Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümünde okuyan 122 son sınıf öğrencisi araştırmaya katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu” ve 2009 yılında Aksoy ve Diken tarafından geliştirilen “Rehber Öğretmen Özel Eğitim Öz-Yeterlik Ölçeği (RÖ-ÖEÖYÖ)” gerekli izinler alınarak kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde RÖ-ÖEÖYÖ’den alınabilecek en yüksek puan Max=200.00 iken; rehber öğretmenlerin öz-yeterlik algı düzeyi aritmetik ortalaması X̅=164, rehber öğretmen adaylarının ise X̅=145.76 olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla rehber öğretmenleri ile rehber öğretmen adaylarının öz-yeterlik algı düzeylerinin ortalamanın üstünde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğretmen ve öğretmen adaylarının yer aldığı toplam örneklemde öz-yeterlik algı düzeyi toplam puanlarının cinsiyet, aile ve/veya yakın çevrede özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin varlığı, ders ve/veya eğitim alma durumu, hizmet süresi, yaş ve çalışılan kurum değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı saptanırken, ders(ler)i ve/veya eğitim(ler)i yeterli görme ve öğretmen adayı veya öğretmen olma durumlarına göre anlamlı düzeyde farklılaştığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti, özel eğitim, öz-yeterlik algısı

Kaynakça

• Aksoy, V. & Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmen özel eğitim öz yeterlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 10(1), 29-37.
• Arşit, M. H. (2019). Özel eğitim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde görev yapan rehberlik öğretmenlerinin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ilişkin öz yeterliliklerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Biruni Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aykara, A. (2011). Kaynaştırma eğitimi sürecindeki bedensel engelli öğrencilerin sosyal uyumlarını etkileyen etmenler ve okul sosyal hizmeti. Toplum ve Sosyal Hizmet, 22(1), 63-84.
• Babahanoğlu, R. & Başer, D. (2017). Türkiye'de okul sosyal hizmetinin önemi ve gerekliliği: Konya örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 650-655.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall.
• Bayar, Ö., & Doğan, T. (2021). Okul psikolojik danışmanı adaylarının özel eğitim öz-yeterlik algıları ve yeterlilik düzeyleri: Bir karma yöntem çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, Erken Görünüm, 1-26.
• Bemak, F., & Chung, R. C.-Y. (2008). New professional roles and advocacy strategies for school counselors: A multicultural/social justice perspective to move beyond the nice counselor syndrome. Journal of Counseling & Development, 86, 372–381.
• Bodenhorn, N., Wolfe, E. W., & Airen, O. E. (2010). School counselor program choice and self-efficacy: Relationship to achievement gap and equity. Professional School Counseling, 13(3), 165-174.
• Bryant, R. M., & Constantine, M. G. (2006). Multiple role balance, job satisfaction, and life satisfaction in women school counselors. Professional School Counseling, 9(4), 265–271.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Akademi.
• Cannella, A. (2015). The relationship of school counselors’ disabilities competence with self-efficacy and pre-service training and the influence of experience, training, and self-efficacy on disabilities competence. (Doctoral dissertation). Montclair State University, Upper Montclair.
• Coşgun, S., & Ilgar, M. Z. (2004, Temmuz). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık deneyimi çalışmalarının adayların öz yeterlilik algılarına etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Malatya.
• Cowden, P. A. (2009). Communication and conflict: Social anxiety and learning. Proceedings of the Academy of Organizational Culture, Communications and Conflict, 14(2), 16–18.
• Deniz, S. (2016). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitime yönelik öz yeterlik algılarının incelenmesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(38), 154-175.
• Dickson, K., Emerson, E., & Hatton, C. (2005). Self-reported anti-social behaviour: Prevalence and risk factors amongst adolescents with and without intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 49(11), 820–826.
• Downing, J. A., & Cornett, K. R. (2006). Empower students with learning disabilities: Strategies that provide structure. Intervention in School and Clinic, 41(5), 310-313.
• Dreikurs, R., Grunwald, B., & Pepper, F. (1998). Maintaining sanity in the classroom: Classroom management techniques (2nd ed.). Harper & Row.
• Dunn, N.A., & Baker, S. (2002). Readiness to serve students with disabilities: A survey of elementary school counselors. Professional School Counseling, 5, 277-285.
• Fossey, R. & Hosie, T. (1995). Section 504 and ‘front line’ educators: An expanded obligation to serve children with disabilities. Preventing School Failure, 39, 10-14.
• Frantz, C. S., & Prillaman, D. (1993). State certification endorsement for school counselors: Special education requirements. School Counselor, 40(5), 375–379.
• Fristad, M.A., Topolosky, S., Weller,E.B., & Weller, R.A. (1992). Depression and learning disabilities in children. Journal of Affective Disorders. 26(1), 53-58.
• Gilat, I., & Rosenau, S. (2012). ‘I was overcome with joy at that moment’: Successful experiences of school counsellors. British Journal of Guidance & Counselling, 40(5), 449-463.
• Grskovic, J. & Trzcinka, S. (2011). Essential standards for preparing secondary content teachers to effectively teach students with mild disabilities in included settings. American Secondary Education, 39(2), 94-106.
• Gürbüz, S, & Bozgeyikli, H. (2014). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışmaya yönelik öz yeterlik algıları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 4(6), 79-99.
• Haksız, M., Bağlama, B., Sakallı-Demirok, M. S., & Yıkmış, A. (2017). An exploratory study on the views of special education teachers regarding problem behaviors in class in North Cyprus. Ponte, 73(7), 192-207.
• Helms, N., & Katsiyannis, A. (1992). Counselors in Elementary Schools: Making It Work for Students With Disabilities. The School Counselor, 39(3), 232-237.
• Herr, E. L. (2002). School reform and perspectives on the role of school counselors: A century of proposals for change. Professional School Counseling, 5(4), 220–234.
• Holcomb-McCoy, C., Harris, P., Hines, E.M., & Johnston, G. (2008). School counselors’ multicultural self-efficacy: A preliminary investigation. Professional School Counseling, 11(3), 166-178.
• Hsien, M. L. W. (2007). Teacher attitudes towards preparation for inclusion: In support of a unified teacher preparation program. Post-Script: Postgraduate Journal of Educational Research, 8(1), 49–60.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Bilim Kitap Kırtasiye Yayınevi.
• Katsiyannis, A., & Conderman, G. (1994). Section 504 policies and procedures: An established necessity. Remedial and Special Education, 15(5), 311–318.
• Kıncal, R. Y. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kola, E. (2012). Rehber öğretmenlerin özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz yeterlik algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kuzgun, Y. (2016). Rehberlik ve Psikolojik Danışma. Nobel Akademi Yayıncılık.
• Küçüker, S., Kargın, T., & Akçamete, G. (2002). Rehberlik ve araştırma merkezi elemanlarının özel eğitim hizmetleri yönetmeliğine ilişkin görüşlerinin ve yeterlilik algılarının geliştirilmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(1), 101-113.
• Lofaro, G. A. (1982). Disability and counselor education. Counselor Education and Supervision, 21(4), 200-207.
• Margolis, H., & Mccabe, P. P. (2004). Self efficacy: A key to improving the motivation of struggling learners. The Clearing House, 77, 241-249.
• McEachern, A. (2003). School counselor preparation to meet the guidance needs of exceptional students: A national study. Counselor Education and Supervision, 42, 314-325.
• MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2006, 31 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 26184) Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060531-2.htm
• MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018, 7 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30471) Erişim adresi:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
• MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2013). Bütünleştirme Kapsamında Eğitim Uygulamaları Öğretmen Kılavuz Kitabı, Ankara.
• MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2020, 14 Ağustos). Resmi Gazete (Sayı: 31213) Erişim adresi:https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200814-2.htm
• Milsom, A. S. (2002). Students with disabilities: school counselor involvement and preparation. Professional School Counseling, 5(5), 331-338.
• Milsom, A. (2006). Creating positive school experiences for students with disabilities. Professional School Counseling, 10(1), 66-72.
• Milsom, A., & Akos, P. (2003). Preparing school counselors to work with students with disabilities. Counselor Education and Supervision, 43(2), 86–95.
• Milsom, A., & Dietz, L. (2009). Defining college readiness for students with learning disabilities: A Delphi study. Professional School Counseling, 12(4), 315–323.
• Mitcham, M., Agahe-Portman, T.A., & Afi-Dean, A. (2009). Role of school counselors in creating equitable educational opportunities for students with disabilities in urban settings. Urban Education, 44(4), 465-482.
• Nichter, M., & Edmonson, S. (2005). Counseling services for special education students. Journal of Professional Counseling, Practice, Professional School Counseling Theory, & Research, 33(2), 50–62.
• Owens, D., Thomas, D., & Strong, L. (2011). School counselors assisting students with disabilities. Education, 132(2), 235-240.
• Özgözgü, S., Bektaş, M., Arıkan, F., & Şimşek, H. (2017). Okul psikolojik danışmanlarının genel öz-yeterlik inancı ve örgütsel özdeşleşme algısı. Elementary Education Online, 16(3), 1058-1078.
• Özgün, M. S. (2007). Okul psikolojik danışmanlarının kişilik özellikleri ile mesleki yetkinlik beklentileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Özkan, Y., & Kılıç, E. (2014). Çocuk ve aile odaklı sorunların çözümünde okul sosyal hizmet uzmanlarının önemi: uzmanların çocuk ve ailelerle çalışmada sahip oldukları beceriler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 397-412.
• Reis, S. M., & Colbert, R. (2004). Counseling needs of academically talented students with learning disabilities. Professional School Counseling, 8 (2), 156-167.
• Rivas, M. (2020). Disability in counselor education: Perspectives from the United States. Int J Adv Counselling, 42, 366–381.
• Rivas, M., & Hill, N. R. (2018). Counselor trainees' experiences counseling disability: A phenomenological study. Counselor Education and Supervision, 57(2), 116-131.
• Romano, D. M., Paradise, L. V., & Green, E. J. (2009). School counselors’ attitudes towards providing services to students receiving section 504 classroom accommodations: Implications for school counselor educators. Journal of School Counseling, 7(37), 1–36.
• Rothman, T. R., Maldonado, J. M., & Rothman, H., (2008). Building self-confidence and future career success through a pre-college transition program for individuals with disabilities. Journal of Vocational Rehabilation, 28(2), 73-83.
• Satcher, J. (1993). College-bound students with learning disabilities: Role of the school counselor. The School Counselor, 40(5), 343-347.
• Scarborough, J. L., & Deck, M. D. (1998). The challenges of working for students with disabilities: A view from the front lines. Professional School Counseling, 2(1), 10.
• Sönmez N., Koçyiğit-Özyiğit M., & Gürel-Selimoğlu Ö. (2020). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı Öğrencilerinin Özel Eğitimde Öz-Yeterlik Algıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 484-505.
• Smart, J. F., & Smart, D. W. (2006). Models of disability: Implications for the counseling profession. Journal of Counseling & Development, 84, 29–40.
• Sparks, R., Humbach, N., & Javorsky, J. (2008). Individual and longitudinal differences among high and low-achieving LD and ADHD learners. Learning & Individual Differences, 18(1), 29-43.
• Strike, D. L., Skovholt, T. M., & Hummel, T. J. (2004). Mental health professionals' disability competence: Measuring self-awareness, perceived knowledge, and perceived skills. Rehabilitation Psychology, 49(4), 321–327.
• Studer, J. R., & Quigney, T. A. (2004). The need to integrate more special education content into pre-service preparation programs for school counselors. Guidance & Counseling, 20(1), 56-63.
• Studer, J. R., & Quigney, T. A. (2005). The need to integrate more special education content into preservice preparation programs for school counselors. Guidance and Counseling, 20(1), 56–63.
• Sutton, J.M., & Fall, M. (1995). The Relationship of School Climate Factors to Counselor Self‐Efficacy. Journal of Counseling and Development, 73, 331-336.
• Sütçü, Z. (2007). Yasal düzenlemeler açısından rehber öğretmenlerin/psikolojik danışmanların özel eğitimle ilgili görevlerini uygulamaya yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye.
• Thomas, D. & Woods, H. (2003). Working with people with learning disabilities: Theory and practice. Jessica Kingsley Publishers.
• Titone, C. (2005). The philosophy of inclusion: roadblocks and remedies for the teacher and the teacher educator. Journal of Educational Thought, 39, 7–32.
• Vaughn, S., Hogan, A., Kouzekanani, K., & Shapiro, S. (1990). Peer acceptance, selfperceptions, and social skills of learning disabled students prior to identification. Journal of Educational Psychology, 82(1), 101-106.
• Vural-Batık, M., & Fırıncı-Kodaz, A. (2018). Psikolojik Danışman Adaylarının Özel Eğitim Öz Yeterlik Algılarına Kurum Deneyiminin Etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 209-222.
• Yılmaz-Bingöl, T. (2018). Okul psikolojik danışman adaylarının genel öz-yeterlik ve özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışmanlığa ilişkin öz-yeterlik inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1474-1493.
• Yiyit (2001). Okul psikolojik danışmanlarının yetkinlik beklentilerinin ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirme çabası. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK) (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara. Erişim Adresi: https://www.yok.gov.tr/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans Programlari/Rehberlik_ve_Psikolojik_Danismanlik_Lisans_Programi.pdf
• Yüksel, K., Diken, H. İ., Aksoy, V. & Karaaslan, Ö (2012.) Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 137-148.
• Zeleke, S. (2004). Self-concepts of students with learning disabilities and their normally achieving peers: a review. European Journal of Special Needs Education, 19(2), 45-170.