YUAN HANEDANLIĞI’NDA BİLİM VE KÜLTÜR

Yıl 2021, , 97 - 110, 29.12.2021

Ayşe Beyza Ercan

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.930608

Cited By: 1

Öz

Yaklaşık bir asır Çin coğrafyasına hükmeden Yuan Hanedanlığı ya da bir diğer bilinen adıyla Kubilay Hanlığı döneminde idarî ve sosyal alanlarda çeşitli reformlar yapılmıştır. Kubilay Han tarafından fethedilen Çin’de etnik unsurlarının çeşitliliği sayesinde bilimsel faaliyetleri yürütebilecek insan gücünün olması bu reformların başarılı olmasını sağlamıştır. Böylece, Kubilay Han döneminde eğitim, kültür, çeviri ve bilim alanlarında dikkat çekici ilerlemeler kaydedilmiştir. Başkent Hanbalık’ta Müslüman ve Çinli bilim insanları tarafından yönetilen rasathânenin ve iki farklı astronomi bürosunun kurulması bu dönemin gelişmelerine bir örnektir. Kubilay Han’ın yapmış olduğu reformlar ile bilim ve kültür alanındaki gelişmelere desteği devlet nezdinde kısa sürede meyvesini vermeye başlamıştır. Böylece Yuan Hanedanlığı birçok alanda diğer Moğol ulus devletlerinden farklı olmayı başarmıştır. Çalışmada, bu dönemde Moğol tarihi açısından yapılan ilk yenilikler ve Yuan Hanedanlığı’ndaki bilimsel ve kültürel çalışmalar anlatılacaktır. Ayrıca, İran Moğolları ile Çin Moğolları arasındaki kültürel etkileşim ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yuan Hanedanlığı, Kubilay Han, Tıp, Matematik, Astronomi

Kaynakça

• Allsen, T. T. (2001), Culture and Conquest in Mongol Eurasia. UK: Cambridge University Press.
• Atik, K. (2021), Moğolların Güneydoğu Asya Devletleri ile Siyaseti. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi, 4(7), 20-34.
• Atwood, C. P. (2004), Encylopedia Mongolia and the Mongol Empire. USA: Facts on File, Inc.
• Barthold, W. (1993), Khanbalik. The Encyclopaedia of Islam. Leiden: Brill, 898-899.
• Bir, A., ve Kaçar, M. (2012), Usturlap. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 195-198.
• Brook, T. (2010), The Troubled Empire China in the Yuan and Ming Dynasties. London: The Belknap Press of Harvard University.
• Cahill, J. (1976), Hills Beyond a River Chinese Painting of the Yüan Dynasty 1279-1368. New York, Tokyo: Weatherhill.
• Dalen, B.V. (2007), Zhamaluding: Jamāl al‐Dīn Muḥammad ibn Ṭāhir ibn Muḥammad al‐Zaydī al‐Bukhārī. The Biographical Encyclopedia of Astronomers. (edt. Thomas Hockey et al.), New York: Springer, 1262–1263.
• El- Mufaddal. (1941), Ennehcüssedid. Altınordu Devleti Tarihine Dair Metinler. (edt. W. De. Tiesenhausen), İstanbul: Maarif Matbaası, 320-349.
• El- Ömeri. (1941), Mesalikülebsar. Altınordu Devleti Tarihine Dair Metinler. (edt. W. De. Tiesenhausen), İstanbul: Maarif Matbaası, 361-400.
• Gulzhan, B., Tolkyn, M., ve Raikhan, S. (2014), Kublai Khan’s Role in the Cultural Development of the Yuan Empire, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 122, 24-28.
• Ha, Y. (2018), Emoluments, Institutions, and the Failure of Bureaucratic Reform in the Yuan Dynasty. International Journal of Asian Studies, 15(2), 153-193.
• İnayet, A. (2008), Türklerin Uzakdoğu Siyasi ve Kültür Tarihine Etkileri (T’ang ve Yuan Hanedanlığı Dönemi Örneği), Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 8(1), 141-147.
• Joseph, G. G. (2011), The Crest of the Peacock Non- European Roots of Mathematics. USA: Princeton University Press.
• Kafalı, M. (1976), Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Kafalı, M. (2005), Çağatay Hanlığı (1227-1345). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kamalov, İ. (2003), Moğolların Kafkasya Politikası, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kemaloğlu, İ. (2016), Büyük Moğol İmparatorluğu. Avrasya’nın Sekiz Asrı Çengizoğulları. (edt. Hayrunnisa Alan ve İlyas Kemaloğlu), İstanbul: Ötüken Yayınları, 29- 67.
• Lo, V., Berlekamp, P., ve Wang, Y. (2015), Administering Art, History, and Science in the Mongol Empire: Rashid al-Din and Bolad Chengxiang. Pearls on String: Artists, Patrons, and Poets at the Great Islamic Courts. (edt. Amy Landau), Seattle: Walters Art Museum and University of Washington Press, 67-99.
• Müstevfî-yi Kazvinî, H. (2018), Târih-i Güzide. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Nicolle, D. (1990), The Mongol Warlords: Genghis Khan, Kublai Khan, Hülegü, Tamerlane. Sausalito, New York: Firebird Books.
• Nienhauser, W. H. (2019), Chinese literature, https://www.britannica.com/art/Chinese-literature, Erişim Tarihi: 23.04.2021.
• O’Connor, J. J., ve Robertson, E. F. (2003), Guo Shoujing, https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Guo_Shoujing/, Erişim Tarihi: 24.04.2021.
• Prazniak, R., ve Özgüdenli O. G. (2019), Kubilay Kağan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (edt. Roxann Prazniak ve Osman Gazi Özgüdenli), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 88-89.
• Rossabi, M. (1981), The Muslims in the Early Yüan Dynasty. China Under Mongol Rule. (edt. John D. Langlois), Princeton: Princeton University Press, 257-294.
• Rossabi, M. (2014), From Yuan to Modern China and Mongolia. Leiden: Brill.
• Schamiloglu, U. (2002), Altın Ordu. Türkler. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 412-428.
• Şirinov, A. (2012), Tûsî, Nasîrüddin. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 437-442.
• Taşağıl, A. (1997), Hanbalık. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 524-525.
• Vogel, H. U. (2013), Marco Polo was in China: New Evidence from Currencies, Salts and Revenues. Leiden: Brill.
• Yakubovskiy, A. Y. (1976), Altın Ordu ve Çöküşü. (çev. Hasan Eren,) Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Yavuzcan, G. (2021), Kubilay Han Nesillerin Atası. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Yunli, S. (2014), Islamic Astronomy in the Service of Yuan and Ming Monarchs, Suhayl International Journal for the History of the Exact and Natural Sciences in Islamic Civilisation, 13, 41-61.
• Yuvalı, A. (1998), Hülâgû. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 473-475.