“Risâle-i Tedbîr-i ‘Umrân-ı Mülkî” Adlı Risâlede İbn-i Haldun'un İktisadi Düşüncelerinin Yansımaları

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 3, 59 - 76, 26.07.2018

Metin Aydar

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.357216

Cited By: 1

Öz

Osmanlı
Devleti’nin farklı dönemlerinde devlet düzeninde yaşanan aksaklıkları ve
bunların çözüm yollarını ortaya koymak gayesiyle çeşitli ıslahatnameler,
risaleler ya da raporlar hazırlanmıştır. Değişen şartlar göz önüne alındığında,
ilk dönemlerdeki daha çok askeri bozulmaları ele alan risalelerden farklı
olarak, 19. yüzyılda hazırlanan bazı risaleler, iktisadi düşünceyi ilgilendiren
görüşleri kapsamakta ve bu yönde teklifler sunmaktadır. Bunlardan birisi de, Risâle-i Tedbîr-i ‘Umrân-ı Mülkî başlığını
taşıyan elyazmasıdır. Viyana Milli Kütüphanesi’nde bulunan ve muhtemelen tek
nüsha olan bu eser, dönemin iktisadi düşüncesine ışık tutacak mahiyettedir. 1833
yılında kaleme alınmış olduğu anlaşılan ve Osmanlı Devleti’nde iktisadi düşünce
tarihi bakımından mevcut kaynaklar içerisinde ilk telif eser olarak nitelendirilebilecek
bu elyazması, esas olarak politik ekonomiye dair bilgiler ihtiva etmekte ve bazı
bölümlerinde yer yer İbn-i Haldun’a ait görüşlere de yer vermektedir.

Birçok disipline konu olan görüşleriyle İbn-i
Haldun’un iktisadi ve mali görüşleri de önem arz etmektedir. Bu açıdan Osmanlı
Devleti’nde telif olunan ilk iktisat elyazmasında İbn-i Haldun’a ait fikirlerin
yer almış olması dikkate değerdir. Bu sebeple, ele alınan çalışmanın başlıca
amacı, Risâle-i Tedbîr-i ‘Umrân-ı Mülkî’nin
müellifinin İbn-i Haldun’a ait aktardığı görüşleri ve eleştirileri ortaya
koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İbn-i Haldun, Risale, Politik Ekonomi

Kaynakça

• Anonim, Risâle-i Tedbîr-i ‘Umrân-ı Mülkî, Viyana Nationalbibliothek, Codex Mixt. 1169. Aydın, K. A. (2015). İbn-i Haldun’un toplumsal ve iktisadi görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, İstanbul. Çağrıcı, Mustafa. (1988). “Asabiyet”. TDVİA, C. III, ss. 453-455. El-Husrî, S. (2001). İbn-i Haldun üzerine araştırmalar. (Hzl. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları. Haftacı, V. (2014). İktisadi düşünceden yönetim düşüncesine. Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Haldun, İ. (2004). Mukaddime, (Hzl. Halil Kendir). , Ankara: Yeni Şafak Yayını. Haldun, İ. (2011). Mukaddime. C. 1, (Hzl. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları. Haldun, İ. (2011). Mukaddime. C. 2, (Hzl. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları. Okumuş, E. (2006). İbn-i Haldun’un Osmanlı düşüncesine etkisi. İslam Araştırmaları Dergisi. S. 15, ss.141-185. Ortaylı, İ. (2007). Batılılaşma yolunda. İstanbul: Merkez Kitaplar Yayınevi. Sanay, Eyyüp. (2007). İbn-i Haldun ve Düşünceleri. Gün Yayınları. Süreyya, M. (2000). Sicill-i Osmanî. C. 4, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Toynbee, A. (1962). A study of history III, The growth of civilizations. New York: Oxford University Press. Yalçın, A. (1976). İktisadi doktrinler ve sistemler tarihi. Ankara: Ekonomik ve Sosyal Yayınlar. Yıldırım, E. (2006.) İbn-i Haldun’un iktisadi ve mali düşünceleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Kütahya.