Bir Umudun Peşinden: Türk Sinemasında Köyden Kente Göç

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 18, 30.06.2025

Sakine Eylem Dana Usta , Hatice Çakır

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.1647235

Öz

1950’li yıllarda tarımda makineleşmenin artması ile yaşanan gelişmeler sonucunda kırsal kesimde oluşan işgücü fazlası nedeniyle köylerde yaşayan bireyler hayatlarını idame ettirebilmek için şehirlere göç etmişlerdir. Bu nüfus hareketliliği, başlangıçta ekonomik nedenlerle ortaya çıkmış ancak zamanla güvenlik, eğitim ve afet gibi faktörlerin etkisiyle devam etmiştir. Kırsal kesimde yaşanan makineleşmenin yanı sıra büyük şehirlerde başlayan sanayileşme ve fabrikalaşma da kırsaldan şehir merkezine doğru göç hareketliliklerini arttırmıştır. 1950’li yıllarda ekonomik ve sosyal alanda başlayan hızlı ve sancılı dönüşüm insanları derinden etkilemiştir. Bu dönüşümü anlatan iletişim araçlarından biri de sinema olmuştur. Toplumsal olayları bir ayna gibi yansıtan sinema, kırsaldan kente göçenlerin dramlarını da perdeye yansıtmakta gecikmemiştir. Göç olgusunun toplumda yarattığı sonuçların gözle görülür hâle gelmesi ile yönetmenler göç konulu filmleri perdeye taşımaya başlamıştır. Bu çalışmada, göç olgusunun Türk sinemasındaki temsilleri üzerinden farklı dönemlerde çekilmiş filmler dokuman analizi yapılarak irdelenmiştir. Seçilen örneklemler, her 10 yıllık dönem halinde değerlendirilerek, göçün beyazperdeye yansıtılış biçimi ve çok disiplinli bir bağlamda ortaya çıkan sosyal problemler araştırma konusu olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göç , Göçmen , Türk Sineması , Göçmen Sineması , İç Göç

Chasing A Hope: Rural-to-Urban Migration in Turkish Cinema

Öz

In the 1950s, developments driven by increasing mechanization in agriculture led to a surplus of labor in rural areas. As a result, individuals living in villages migrated to cities to sustain their livelihoods. This population movement initially emerged due to economic reasons but later continued under the influence of factors such as security, education, and natural disasters. In addition to mechanization in rural areas, the rise of industrialization and the establishment of factories in major cities further accelerated migration from rural areas to urban centers. The rapid and challenging transformation that began in the economic and social spheres during the 1950s had a profound impact on people. The medium that best captured and conveyed this transformation was cinema. Acting as a mirror to social events, cinema did not delay in bringing the dramas of rural-to-urban migrants to the screen. As the consequences of migration became increasingly visible in society, filmmakers began to produce films centered on migration. In this study, the representations of migration in Turkish cinema are examined via document analysis of films from various periods The selected samples were analyzed in ten-year periods to explore how migration was portrayed on the big screen and to investigate the social problems that emerged in a multidisciplinary context.

Anahtar Kelimeler

Migration , Immigrant , Turkish Cinema , Migration Cinema , Domestic Migration

Kaynakça

• Yayımlanmış Eserler
• Abadan-Unat, N. (2015). Bitmeyen göç: Konuk işçilikten ulus-ötesi yurttaşlığa. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Berger, P., & Berger, H. K. (1985). Modernleşme ve bilinç (Çev. Cevdet Cerit). Pınar Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2005). Türk mimari kültüründe modernizm: Genel bir bakış. İçinde S. Bozdoğan & R. Kasaba (Eds.), Türkiye’de modernleşme ve ulusal kimlik (s. 135-154). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bozdoğan, S., & Kasaba, R. (1998). Türkiye'de modernleşme ve ulusal kimlik. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayınları.
• Çelik, M. F. (2017). Türk sinemasında iç göç filmlerinde birey ve mekân algısı (1960-2009) (Doktora tezi, Işık Üniversitesi).
• Çelik, N., & Murat, G. (2014). Türkiye’de iç göç sorununa yeni bir yaklaşım: Stratejik iç göç yönetimi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 25(76).
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781452230153
• Denzin, N. K. & Lincoln, Y. S. (1998). The lanscape of qualitative research: Theories and issues. SAGE Publications.
• Ekici, S., & Tuncel, G. (2015). Göç ve insan. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 9-22. https://doi.org/10.20493/bt.71783
• Erbaş, H. (2019). Gidişlerden kaçışlara göç ve göçmenler: Kuram, yöntem ve alan yazıları. Phoenix Yayınevi.
• Kaplan, N. (2017). Göç, kimlik, çokkültürlülük: Türk sinemasında Almanya’ya göç. Der Yayınları.
• Kara, M. A. (2017). Göç yazıları: Kuramdan alana Türkiye’de göç. Kırmızı Zatı Yayınları.
• Kargı, B. (2016). Edebiyat ve sinema etkileşiminde şehir ve kadın izdüşümü. İçinde O. Köse (Ed.), Geçmişten günümüze şehir ve kadın I (s. 191-197). Uğur Ofset.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1), 100-103. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2003.1901
• Mertol, H., Köksal, Ü., & Yıldırım, M. (2021). Türk sinemasında iç göç: 1950-1960, döneminin coğrafi olarak okunması. Kent Akademisi, 14(3), 765-776. https://doi.org/10.35674/kent.902239
• Özdemir, H. (2012). Türkiye’de iç göçler üzerine genel bir değerlendirme. Akademik Bakış Dergisi, (30), 1-18.
• Öztürk, M. (2017). Tarihte meydana gelen göçlerin sebepleri ve sosyo-ekonomik sonuçları. İçinde O. Köse (Ed.), Geçmişten günümüze Göç III (1377-1384) (s. 1683-1691). Uğur Ofset.
• Perruchoud, R., & Cross, J. R. (2013). Göç terimleri sözlüğü. Uluslararası Göç Örgütü (IOM).
• Şen, M. (2014). Türkiye’de iç göçlerin neden ve sonuç kapsamında incelenmesi. Çalışma ve Toplum, 1(40), 231-256.
• Şimşek, R. (2017). Türkiye’de iç göçün dönemsel tasnifi üzerine bir değerlendirme. İçinde F. Nas (Ed.), Yüzyılın sorunları ve sosyolojisi II (s. 131-147). Gece Kitaplığı.
• Yaman, F. (2019). Göç ve toplum: Dünyada ve Türkiye’de değişen nüfus hareketleri. Ketebe Yayınevi.
• Yaren, Ö. (2008). Alt yazılı rüyalar: Avrupa göçmen sineması. Ankara: De Ki Yayınları.
• Yılmaz, C. (2017). Türkiye’de kırdan kente göç sürecinde etkili olan aracı faktörler. İçinde O. Köse (Ed.), Geçmişten günümüze Göç II (s. 1015-1022). Uğur Ofset.
• Zengin Çelik, H., & Tezcan, S. (2017). Türk sinemasında göç temalı İstanbul filmleri üzerinden kentlerdeki mekânsal ve toplumsal değişimlerin incelenmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 619-636. https://doi.org/10.33905/bseusbed.354359