Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişliği: Bir Mekânsal Ekonometrik Analiz

Year 2019, Volume: 7 Issue: 2, 449 - 470, 31.12.2019

Gökhan Özkubat , Sibel Selim

https://doi.org/10.17093/alphanumeric.507697

Cited By: 6

Abstract

Bölgeler ya da iller arasındaki gelişmişlik farklılıkları tüm ülkeler açısından büyük sorun teşkil etmektedir. Bu nedenle, dünya genelinde bölgeler arasındaki gelişmişlik farklılıklarını azaltmaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye'de geçmişten günümüze, bölgeler arasındaki gelişme farklılıklarını ortadan kaldırmak için kalkınma planları, bölgesel kalkınma projeleri ve yatırım teşvikleri ile ilgili pek çok çalışma yapılmıştır. İller arasındaki gelişmişlik farklılıklarının nicel olarak belirtilebilmesi için illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik endekslerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu amaçla bu çalışmada, Türkiye’deki illere ait 2008 – 2015 yıllarını kapsayan çeşitli ekonomik, fiziki ve sosyal gösterge kullanılmıştır. Öncelikle her göstergeye eşit ağırlık verilerek illere ait ekonomik, fiziki ve sosyal gelişmişlik endeksleri hesaplanmış, daha sonra tüm boyutlara eşit ağırlık verilerek illere ait genel gelişmişlik endeksi hesaplanmıştır. İllere ait sosyo-ekonomik gelişmişlik endekslerinin birbirine yakın olan yerlerde benzer değerler alması illerin gelişmişlik düzeylerinin birbirinden etkilenebileceğini göstermektedir. Bu nedenle illerin gelişmişlik düzeylerini etkileyen faktörler incelenirken mekânsal ekonometrik analiz yöntemi tercih edilmiştir. Bu çalışmada ele alınan mekansal ekonometrik modelde 2008-2015 yıllarını kapsayan farklı ekonomik, fiziksel ve sosyal göstergeler kullanılmıştır. Bu çalışma ile illerin gelişmişlik düzeylerini etkileyen faktörler, illerin gelişmişlik düzeylerinin mekânsal olarak birbirinden etkilenip etkilenmediği ve illerin gelişmişlik düzeylerinin birbirinden nasıl etkilendiği araştırılmıştır. Bu çalışmadan elde edilen bulgulara göre, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını gidermek amacıyla herhangi bir ilde yapılan bir çalışma sadece o ilin sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini artırmayacak, ayrıca, çevresindeki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksinde de gelişmeye neden olacaktır.

Keywords

Mekânsal Ekonometri, Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi, Türkiye

Socio-Economic Development of Provinces in Turkey: A Spatial Econometric Analysis

Abstract

Differences in development between regions or provinces constitute major problem for all countries. Thus, studies, aimed at reducing the development differences among regions, are in progress around the world. Many studies have been carried out on development plans, regional development projects and investment incentives in order to eliminate developmental differences between regions in Turkey from past to present. In order to quantify the developmental differences between the provinces, it is necessary to calculate the socio-economic development indices of the provinces. For this purpose, various economic, physical and social indicators covering the years 2008 - 2015 of provinces in Turkey have been used in the study. Firstly, economic, physical and social development indices are calculated with equal weight to each indicator. Then, general development index is calculated by giving equal weight to all dimensions. The fact that socio-economic development indices of the provinces are similar in places close to each other shows that the development levels of the provinces can be affected with each other. For this reason, spatial econometric analysis method is preferred when the factors affecting the development levels of provinces are examined. In this study, different economic, physical and social indicators covering the years 2008-2015 are used in the spatial econometric model. With this study, it is investigated factors affecting development levels of provinces, whether the development levels of provinces are affected spatially each other and how the development levels of provinces are affected each other. According to the findings of this study, a study conducted in any province in order to eliminate regional development differences will not only increase the socio-economic development index of the province, but will also lead to the development of the socio-economic development index of the surrounding provinces

Keywords

Socio-Economic Development Index, Spatial Econometrics, Turkey

References

• Albayrak, A. S. (2005). Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi. 1(1): 153-177.
• Anselin, L. (1988). Spatial Econometrics: Methods And Models. Kluwer Academic Publishers.
• Arbia, G. (2006). Spatial Econometrics: Statistical Foundations And Applications To Regional Convergence. Springer Science & Business Media.
• Çetin, I., ve Sevüktekin, M. (2016). Türkiye'de Gelişmişlik Düzeyi Farklılıklarının Analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(2): 39-61.
• Dinçer, B., Özaslan, M., ve Kavasoĝlu, T. (2003). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları.
• Dinçer, B., Özaslan, M., ve Satılmış, E. (1996). İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Devlet Planlama Teşkilatı. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
• Elhorst, J. P. (2014). Spatial Econometrics From Cross-Sectional Data to Spatial Panels. Springer Berlin Heidelberg.
• Er, Ş. (2013). Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılım Oranını Etkileyen Faktörlerin Bölgesel Analizi. Öneri Dergisi. 10(40): 35-44.
• Erol, E. D. (2013). Türkiye ve Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Karşılaştırmalı Analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 5(1): 198-208.
• Eşiyok, B. A., ve Sekmen, F. (2012). Türkiye Ekonomisinde Bölgesel Gelişmişlik Farklılıkları, Doğu Anadolu’nun Bölgesel Gelişmedeki Yeri ve Çözüm Önerileri. Türkiye Kalkınma Bankası Yayını.
• Filiztekin, A. (2008). Türkiye'de Bölgesel Farklar ve Politikalar. TÜSİAD.
• Fischer, M. M., ve Wang, J. (2011). Spatial Data Analysis: Models, Methods And Techniques. Springer Science & Business Media.
• Griffith, D. A. (2003). Spatial Autocorrelation And Spatial Filtering: Gaining Understanding Through Theory And Scientific Visualization. Springer Science & Business Media.
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE-2011). Ankara: Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
• Kılıç, R., & Karaman, Y. (2017). Ekonomik Kalkınma ve Sosyo-Ekonomik Faktör İlişkisini Belirlemeye Yönelik Mekânsal Analiz: Avrasya Ülkeleri Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 27(2): 387-411.
• Kulaksız, Y. (2008). Türkiye’de Bölgesel Gelişmişlik Farkları. İstihdam ve Kurum Hizmetlerinin Çeşitlendirilmesi. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Ankara: TC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
• LeSage, J. P. (1998). Spatial Econometrics. https://www.spatial-econometrics.com/html/wbook.pdf
• Özcan, B. ve Zeren, F. (2013). Sosyal Güven ve Ekonomik Kalkınma: Avrupa Ülkeleri Üzerine Mekânsal Ekonometri Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 8(1): 7-36.
• Özdemir, A. İ. ve Altıparmak, A. (2005). Sosyo-Ekonomik Göstergeler Açısından İllerin Gelişmişlik Düzeyinin Karşılaştırmalı Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. (24): 97-110.
• Pede, V. O., Sparks, A. H. ve McKinley, J. D. (2012). Regional Income Inequality And Economic Growth: A Spatial Econometrics Analysis For Provinces In The Philippines. 56th AARES Annual Conference. Fremantle, Western Australia.
• Sakarya, A. ve İbişoğlu, Ç. (2015). Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksinin Coğrafi Ağırlıklı Regresyon Modeli İle Analizi. Marmara Coğrafya Dergisi. (32): 211-238.
• Silva, R. ve Ferreira-Lopes, A. (2014). A Regional Development Index For Portugal. Social Indicators Research. 118(3): 1055-1085.
• Taş, Ç. K. ve Özel, S. Ö. (2017). Faktör Analizi Yöntemi İle Türkiye ve Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerin Sosyo-Ekonomik Göstergeler Bakımından Gelişmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 60-77.
• Tatlı, S., (2016). Mekansal Ekonometrik Modeller ve Türkiye’de İç Göçün Belirleyicilerinin Analizi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuncer, G., (2013). Kamu Harcamaları ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik İlişkisinin Mekânsal Analizi: Türkiye Uygulaması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TÜİK. Haber Bülteni, İllerde Yaşam Endeksi, 2015 İllerde Yaşam Endeksi Hakkında Açıklamalar. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24561
• Vieira, A. C. ve Santos, L. D. (2017). Tourism And Regional Development: A Spatial Econometric Model For Portugal At Municipal Level. FEP Working Papers.
• Wang, X. (2007). Who's In First? A Regional Development Index For The People's Republic Of China's Provinces. ADB Institute Discussion Papers.
• Yang, T. C., Noah, A. J. ve Shoff, C. (2015). Exploring Geographic Variation In US Mortality Rates Using A Spatial Durbin Approach. Population, Space And Place. 21(1): 18-37.
• Ye, N. J., Li, W. J., Li, Y. ve Bai, Y. F. (2017). Spatial Econometric Research on the Relationship between Highway Construction and Regional Economic Growth in China: Evidence from the Nationwide Panel Data. 1st International Global on Renewable Energy and Development (IGRED 2017) IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 100.
• Yıldız, E. B., Sivri, U. ve Berber, M. (2012). Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010). Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. (39): 147-167.