The Cut Letters/al-Huruf al-Muqattaa in Which they are Mentioned in the Context of the Statement Miracles of the Qur’an

Yıl 2021, Sayı: 16, 301 - 335, 30.06.2021

Mehmet Altın

https://doi.org/10.18498/amailad.899697

Cited By: 2

Öz

Holy Qur’an is a divine book which human beings have been incapacitated to bring its similar version since it started to be revealed. This is explained as the miraculous feature of Qur’an. Since IV century Hegira, numerous miraculous aspects of Qur’an have been found; and they have been investigated in exegesis books and especially independent works called ‘I’jazu’l-Qur’an’ (Miraculous aspects of Qur’an). The scholars, who carry out studies on ‘I’jazu’l-Qur’an’, have not been able to reach a consensus on what aspect of Qur’an is miraculous. On one hand, some scholars state that there are three, seven or ten miraculous features in Qur’an, the others increase them up to forty on the other. These opinions have been formed around issues such as sarfe, the feature of Qur’an informing about invisible and unknown news, its extraordinary statement style, and provisions that it established for dissemination, and its announcement by an illiterate prophet, and its scientific issues.

According to some of Islamic scholar, one of the features that exhibit the Miraculous and tehaddî (challenging) aspects of the Qur’an is the the cut letters/al-huruf al-muqattaa, at the beginning of some surahs. The disjointed letters take place at the beginning of 29 surahs either as a verse or as the beginning of a verse; and they are the letters, which consist of one or more letters, and are read as they are named. This term is mostly used in Turkish as hurûf-ı-mukattaa or mukattaa. These letters are also called as hurûf-ı teheccî, hurûf-ı mübheme, hurûf-ı mu’cem and hurûf-ı mebânî. The letters in question are also named as fevâtihu’s-suver or evâilu’s-suver since they make the first letters of some surahs. There is a consensus among the scholars that the disjointed letters are of muteshabihat. However, there is disagreement about what they mean, and to some scholars it is impossible to know the meaning of the disjointed letters. On the other hand, many other scholars said that these letters convey some meanings; and these scholars have put forth several opinions about the meanings they point out. To summarize these opinions, while some scholars state that each of hurûf-ı mukattaa is a symbol and can be the names of Qur’an surahs containing them, some other scholars claim that each of these letters are for oath or they exhibit the names of Allah. The aim of the disjointed letters mentioned in Qur’an is to attract attention to Holy Qur’an, and to point out that it is miraculous, and challenge human beings to bring its similar and to prove that Qur’an is speech of Allah.

The disjointed letters in question are seen as one of the beyânî i’câz of Qur’an. As a result, the scholars, who work in various fields such as I’jazu’l-Qur’an, Mecâzü’l-Qur’an, Nazmü’l-Qur’an, Muşkilü’l-Qur’an, have mentioned both miraculous aspects of the disjointed letters in surahs and their connections and relations with surahs, which expresses the beyânî i’câz of Qur’an. When the beyânî i’câz of these letters and the relations and connections of these letters with verses coming after them and the surahs in which they are mentioned the surahs which start with them are examined, it is possible to conclude these results briefly: 1. Since there is a mutual relationship between Qur’an and the disjointed letters, it is clear that the miraculous aspect of Qur’an is more emphasized by mentioning Qur’anic verses after these letters. 2. When the surahs starting with the disjointed letters are examined, it is seen that there is a close connection between these letters and the content of surahs. 3. It is remarkable that the letters taking part in the category of the disjointed letters have close relationship with the general content of the surahs in which they are mentioned both in terms of vocabulary and in terms of meaning. 4. When we study the surahs of Baqarah, Yûnus, Hûd in which tehaddî (challenging) verses are mentioned and which start with the disjointed letters, we can see a close relationship between the beginning of these surahs which start with the disjointed letters and before mentioned tehaddî verses. All these also emphasize the miraculous aspect of Qur’an.

In this article, ‘beyânî i’câz of the disjointed letters are studied. Initially, the miraculous and tehaddî aspects of the disjointed letters are investigated; after that, the relations of these letters with the content of the surah are examined.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Qur’an, Verse, al-Huruf al-muqatta’a, I’jazu’l-Qur’ân.

Kur’ân’ın Beyânî İ’câzı Bağlamında Hurûf-ı Mukattaa

Öz

Kur’ân’ı Kerîm indirilmeye başlandığı günden beri, insanların benzerini getirmekten âciz kaldıkları ilâhî bir kitaptır. Bu durum Kur’ân’ın i‘câzı olarak ifade edilmiştir. Hicrî IV. asırdan itibaren Kur’ân’ın birçok i‘câz yönü tespit edilerek tefsir kitaplarında ve özellikle de ‘İ‘câzü’l-Kur’ân’ adlı müstakil eserlerde detaylı olarak incelenmiştir. İ‘câzü’l-Kur’ân konusunda çalışma yapan âlimler, Kur’ân-ı Kerîm’in hangi yönüyle mu‘ciz olduğu hususunda bir görüş birliğine varamamışlardır. Kur’ân’ın i‘câz yönünün üç, yedi ya da on olduğunu ifade edenler var olduğu gibi bu sayıyı kırka kadar çıkanlar da olmuştur. Bu görüşlerin; sarfe, Kur’ân’ın gaybî haberler verme, olağanüstü beyân üslûbu, teşrî için koyduğu hükümler, ümmî bir peygamber tarafından tebliğ edilmesi ve ilmî muhteva gibi konular etrafında şekillenmiştir.

İslâm düşünürlerin bir kısmına göre Kur’ân’ın i‘câz ve tehaddî yönünü ortaya koyan hususlardan birisi de bazı sûrelerin başlarında bulunan el-Hurûfu’l-mukattaadır. el-Hurûfu’l-mukattaa, Kur’ân-ı Kerîm’de 29 sûrenin başında ya bir âyet ya da bir âyetin başlangıcı olarak bulunan, bir veya daha fazla harften oluşan ve isimleriyle okunan harflere denir. Bu terkip, Türkçede daha çok hurûf-ı mukattaa veya mukattaa harfleri şekliyle kullanılmaktadır. Bu harflere, hurûf-ı teheccî, hurûf-ı mübheme, hurûf-ı mu’cem ve hurûf-ı mebânî de denilmektedir. Söz konusu harfler, sûrelerin ilk harflerini oluşturduklarından fevâtihu‘s-suver ya da evâilu‘s-suver diye de adlandırılmaktadır. Hurûf-ı mukattaanın müteşabihattan olduğu hususunda âlimlerin ittifakı söz konusudur. Ancak ne anlama geldiği konusunda ihtilaf edilmiş olup bir kısım âlime göre mukattaa harflerin anlamlarının bilinmesi mümkün değildir. Birçok âlim ise bu harflerin birtakım anlamlar içerdiğini söylemiş ve delalet ettiği manalar hususunda çok çeşitli görüşler serdetmişlerdir. Bu görüşler özet olarak vermek gerekirse bazı âlimler, hurûf-ı mukattaanın birer sembol olduğu ya da Kur’ân-ı Kerîm ve sûrelerine isim olabileceğini belirtirken, bir kısım âlimlere göre ise bu harflerin her biri kasem içindir veya Allah’ın isimlerinden birine işaret etmektedir. Mukattaa harflerinin Kur’ân’da zikredilme gayesi ise Kur’ân-ı Kerîm’e dikkat çekmek, onun i‘câzına işaret etmek, benzerini getirmek hususunda insanla¬ra meydan okumak ve Kur’ân’ın Allah’ın kelâmı olduğunu ispat etmek için olduğu ifade edilmiştir.

Söz konusu ettiğimiz hurûf-ı mukattaa Kur’ân’ın ‘beyânî i‘câz’ından birisi olarak görülmüştür. Nitekim İ‘câzü’l-Kur’ân, Mecâzü’l-Kur’ân, Nazmü’l-Kur’ân, Muşkilü’l-Kur’ân, Münâsebetü’l-Kur’ân gibi alanlarda eser veren alimler mukattaa harflerin hem i‘câz yönüne hem de zikredildikleri sûrelerle olan irtibât ve münâsebetlerine değinmişlerdir ki bu da Kur’ân’ın ‘beyânî i‘câz’ını ifade eder. Bu harflerin beyânî i‘câz yönü, kendisinden sonra gelen âyetler, zikredildikleri sûre ve kendisiyle başlayan sûreler ile olan irtibât ve münâsebetleri incelendiğinde özetle şu neticelere varmak mümkündür: 1. Hurûf-ı mukataa ile Kur’ân arasında ikili bir münâsebet söz konusu olduğundan, i‘câz vecihlerinden biri olan mukattaa harflerinin akabinde Kur’ân’a dair pasajlar zikredilmekle Kur’ân’ın i‘câzı daha da pekiştirilmiş olunur. 2. Mukattaa harfleriyle başlayan sûreler incelendiğinde bu harflerle sûredeki muhteva arasında sıkı bir bütünlüğün var olduğu görülmektedir. 3. Hurûf-ı mukattaada yer alan harflerin zikredildikleri sûrelerin genel muhtevasıyla hem lafız, hem de anlam yönüyle yakın bir ilişkisinin söz konusu olması dikkat çekici bir durumdur. 4. Tehaddî âyetlerin zikredildiği ve mukattaa harfleriyle başlayan Bakara, Yûnus, Hûd sûreleri incelediğimizde hurûf-ı mukattaa ile başlayan bu sûrelerin; sûre girişleri ile sûre içinde zikredilen tehaddî âyetleri arasında sıkı bir münâsebetin olduğunu görürüz. Bu da Kur’ân’ın i‘câzını ayrıca vurgulamaktadır.

Bu makalede hurûf-ı mukataanın ‘beyânî i‘câz’ yönü ele alınmaktadır. Evvela mukattaa harflerinin i‘câz ve tehaddî yönü irdelenmekte, ardında bu harflerin, başında bulundukları sûrenin muhtevasıyla olan münâsebeti incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Âyet, Hurûf-ı Mukattaa, İ‘câzü’l-Kur’ân.

Kaynakça

• Akgül, Muhittin. “Mukattaa Harfleri ve Kur’an İ‘câzındaki Yeri”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/14 (Aralık 2006), 49-65.
• Altuntaş, Mehmet. “Kur’an’ın Mekke’de Yazılması ve Medine’de Çoğaltılması Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (Aralık 2018), 257-289.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbuddîn Seyyid Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• Arpa, Abdülmuttalip. “Fahreddin er-Râzi’nin İ’câzu’l-Kur’ân Anlayışı”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/8 (Ekim 2013), 781-800.
• Arslan, Gıyasettin. “İbrâhîm Sûresinin İlk ve Son Âyeti Arasındaki Belaği Uyum”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2007), 1-22.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed el-Basrî. İ’câzü’l-Kur’ân. thk. Ahmed Sakar. Kahire: Dârü’l-Mearif, ts.
• Bakkal, Ali. “Kur’ân’ın İ’câzı Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi 2 (Eylül 2016), 1-25.
• Bikâî, Burhanuddin Ebu’l-Hasan İbrâhîm b. Ömer. Nazmu’d-durer fî tenâsubi’l-âyât ve’s-suver. 22 Cilt. Kâhire: y.y., ts.
• Bintu’ş-Şatıî, Aişe Aburrahman. el-İ’cazu’l-beyânî li’l-Kur’ân. Dârü’l-Maârif: y.y., ts.
• Bulanık, Harun. Nesefî Tefsirinde İ'câzu'l-Kur’ân. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsîr Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Fahruddîn er-Râzî ve Tefsiri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (Haziran 1977), 7-57.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Bazı Sûrelerin Başlangıç Harfleri”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 10/107 (Nisan 1971), 76-81.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Bazı Sûrelerin Başlangıç Harfleri”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 10/109 (Haziran 1971), 165-168.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʻrifât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2013.
• Çuhadar, Mustafa. “Fesâhat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/423-424. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Doğan, Mehmet Zeki. Bilimsel Tefsir Açısından Kur’ân’ın İ‘câzı. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Duman, M. Zeki - Altundağ, Mustafa. “Hurûf-ı Mukattaa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/401-408. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Eren, Cüneyt. “Kur’ân-ı Kerîm’in İ’caz Çeşitleri”. Diyanet İlmi Dergi 46/3 (Temmuz 2010), 129-144.
• Güven, Şahin. “Celâleddîn es-Suyûti’nin Merâsidu’l-Metâli’ Fî Tenâsübi’l-Mekâtı’ Ve’l-Metâli’ İsimli Eseri Bağlamında Sûrelerin Başı ile Sonu Arasındaki Münasebet”. Bilimname 2017/34 (Ekim 2017), 317-339.
• Hattâbî, Ebû Süleymân b. Muhammed b. Hattâb. Beyânu’l-iʻcâzi’l-Kur’ân (Selasu resâil fî i’câzil-Kurân). thk. Muhammed Halefullah Ahmed - Muhammed Zelûl Selâm. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• Hicazî, Muhammed Mahmud. et-Tefsiru’l-vâdıh. 30 Cilt. Kahire: y.y., 1980.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: y.y., 1984.
• İbn Kesîr, Hafız İmaduddin Ebu’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Mustafa Seyyid Muhammed vd.. 15 Cilt. Kâhire: y.y., 2000.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• İsfahânî, Ebü’l-Kasım er-Râgıb. el-Mufredât fi Garibi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Seyyid Keylanî. Beyrût: Dârü’l-Maârif, ts.
• Karaçam, İsmail. En Büyük Mucize Kur’ân-ı Kerîm’in İlmî ve Edebî Sırları. İstanbul: Yeni Şafak Kültür Armağanı, 2005.
• Karaman, Hayreddin vd.. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kara, Necati. Bikâî ve Tefsirindeki Metodu. Van: y.y., 1995.
• Kılıç, Hulusi. “Fesâhat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/384-387. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebû Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki. 24 Cilt. Beyrut: y.y., 2006.
• Namlı, Tuncer. “Dil ve Vahiy Tarihine Işık Tutan Çarpıcı Sure Başlıkları: Mukattaa Harfleri”. Eskiyeni 30 (Mayıs 2015), 85-131.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-tevîl. 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1999.
• Nursî, Said. Sözler. İstanbul: Tenvir Neşriyat, 2010.
• Nursî, Said. İşarâtü’l-i’câz. İstanbul: Tenvir Neşriyat, ts.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: y.y., 1981.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. Nihâyetu’l-îcâz fî dirâyeti’l-i‘câz. thk. Nasrullah Hacımüftüoğlu. Beyrût: y.y., 2004.
• Rummânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Îsâ b. Alî. en-Nüket fî i‘câzi’l-Kur’ân (Selasu resâil fî i’câzil-Kurân). thk. Muhammed Halefullah Ahmed - Muhammed Zelûl Selâm. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fî ulumi’l-Kur’ân. Pakistan: Mektebetu’l-Büşrâ, 2011.
• Salmazzem, Mehmet. Kur’ân’ın İ’câzı Tarihsel Serencam-Tartışmalar-Güncel Yorumlar. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
• Salmazzem, Mehmet. “Kur’ân’ın İ’câz Yönlerinden ‘Tenâsüb’ Risâle-i Nur Örneği”. Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi 2 (Eylül 2016), 203-219.
• Salmazzem, Mehmet. Kur’ân’ın İ’câzına Çağdaş Bir Yaklaşım Menâr Örneği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
• Saylan, Nesrişah. “Hurûf-ı Mukattaa’nın Kıraatler Açısından İncelenmesi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 29/1 (Ocak 2019), 323-334.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. Muterekü'l-akran fi i'cazi'l-Kur’ân. thk. Ahmed Şemsuddin. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1988.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an tevîli’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türki vd.. 25 Cilt. Kahire: y.y., 2001.
• Tuncer, Faruk. Kur’ân Bütünlüğü Açısından Sûrelerin Baş tarafı ile Sonu arasındaki Münasebet. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Önen, Hacı. “Erken Dönem Tefsirlerde Hurûf-ı Mukattaanın Anlamı ve İ’rabı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research 12/68 (Aralık 2019), 1359-1369.
• Yavuz, Yûsuf Şevki. “İ’câzü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/403-206. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: y.y., 1979.
• Yılmaz, Ali. Fahruddin er-Râzî’nin et-Tefsiru’l-Kebir (Mefâtihu’l-Gayb) Adlı Eserinde Tenâsüb ve İnsicâm. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Yılmaz, Musa Kazım. “Kur’ân’ın Meydan Okumasının Arkasındaki Gerçekler” Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi 2 (Eylül 2016), 255-263.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-akâvil fi vucûhi’t-tevîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd.. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetu’l-Abîkân, 1998.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Yûsuf Abdurrahman el-Meraşlî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1990.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilu’l-‘irfân fi ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Fevvâz Ahmed. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Küttâbi’l-ʻArâbî, 1995.
• Zühaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-münîr. 17 Cilt. Şam: y.y., 2009.